چرا سامانه مودیان خروجی اکسل نمیده؟

چرا سامانه مودیان خروجی اکسل نمی دهد؟ بررسی فنی و دلایل عدم ارائه فرمت اکسل در سامانه مودیان

سامانه مودیان به عنوان زیرساخت اصلی نظام مالیاتی نوین ایران با هدف ایجاد شفافیت و تسهیل فرآیندهای مالیاتی برای کسب و کارها و مودیان طراحی و پیاده سازی شده است. این سامانه با الزام به ثبت صورتحساب های الکترونیکی به صورت آنلاین و لحظه ای گام بزرگی در راستای مدرن سازی نظام مالیاتی کشور برداشته است. با این حال یکی از سوالات پرتکرار و چالش های رایج کاربران سامانه مودیان عدم ارائه خروجی اکسل (Excel) از اطلاعات ثبت شده در این سامانه است.

در این مقاله به بررسی دقیق و فنی دلایل عدم ارائه خروجی اکسل در سامانه مودیان می پردازیم. هدف ما از این آموزش سامانه مودیان ارائه اطلاعاتی جامع و قابل فهم برای تمامی کاربران به ویژه افراد مبتدی و غیرفنی است تا درک بهتری از معماری سامانه و محدودیت های فنی آن در این زمینه پیدا کنند.

معماری فنی سامانه مودیان و فرمت های تبادل اطلاعات

سامانه مودیان بر پایه تبادل اطلاعات ساخت یافته و استاندارد طراحی شده است. این بدان معناست که اطلاعات در قالب های مشخص و از پیش تعریف شده ای بین سامانه مودیان و سیستم های مالی و حسابداری مودیان مبادله می شود. فرمت های اصلی تبادل اطلاعات در سامانه مودیان عبارتند از :

• JSON (JavaScript Object Notation) : یک فرمت سبک و متنی برای تبادل داده که به طور گسترده در برنامه های وب و API ها استفاده می شود. JSON به دلیل خوانایی بالا و سهولت پردازش فرمت اصلی تبادل داده در سامانه مودیان است.
• XML (Extensible Markup Language) : یک فرمت نشانه گذاری انعطاف پذیر برای تبادل داده که به خصوص برای مستندسازی و تبادل اطلاعات پیچیده مناسب است. XML نیز در سامانه مودیان برای برخی تبادلات اطلاعاتی مورد استفاده قرار می گیرد.

این فرمت ها به خصوص JSON برای تبادل داده های ساخت یافته و حجم بالای اطلاعات بسیار کارآمد هستند و امکان پردازش خودکار و یکپارچه سازی با سیستم های مختلف را فراهم می کنند.

در مقابل فرمت اکسل (XLSX یا XLS) یک فرمت اختصاصی و بیشتر مبتنی بر کاربر نهایی است. اکسل برای تحلیل دستی داده ها گزارش گیری های ساده و ایجاد جداول و نمودارها بسیار مناسب است اما برای تبادل داده های سیستمی و پردازش خودکار در مقیاس بزرگ کارایی کمتری دارد.

فرمت تبادل اطلاعات	ویژگی ها	کاربرد در سامانه مودیان
JSON	سبک متنی خوانایی بالا پردازش آسان استاندارد وب	فرمت اصلی تبادل داده ارسال و دریافت صورتحساب الکترونیکی API ها
XML	انعطاف پذیر نشانه گذاری مناسب برای داده های پیچیده استاندارد صنعتی	برخی تبادلات اطلاعاتی خاص مستندسازی
اکسل (XLSX/XLS)	اختصاصی مبتنی بر کاربر نهایی مناسب برای تحلیل دستی گزارش گیری ساده	عدم استفاده به عنوان فرمت تبادل داده سیستمی

دلایل فنی عدم ارائه خروجی اکسل در سامانه مودیان

دلایل متعددی برای عدم ارائه خروجی اکسل از سامانه مودیان وجود دارد که در ادامه به مهم ترین آن ها اشاره می شود :

1. تفاوت ماهیت فرمت ها : همانطور که اشاره شد JSON و XML فرمت های تبادل داده سیستمی هستند در حالی که اکسل یک فرمت کاربرمحور است. سامانه مودیان به عنوان یک زیرساخت سیستمی نیازمند فرمت های استاندارد و کارآمد برای تبادل داده با حجم بالا است که JSON و XML این نیاز را به خوبی برطرف می کنند.
2. حجم بالای داده ها : سامانه مودیان با حجم بسیار زیادی از داده های تراکنش های مالیاتی روزانه مواجه است. فرمت اکسل برای مدیریت و پردازش این حجم عظیم از داده ها بهینه نیست و می تواند منجر به کندی عملکرد سامانه و مشکلات فنی شود.
3. امنیت و یکپارچگی داده ها : ارائه خروجی اکسل می تواند مخاطرات امنیتی و دستکاری داده ها را افزایش دهد. فایل های اکسل به راحتی قابل ویرایش هستند و امکان تغییر اطلاعات مالیاتی توسط کاربران غیرمجاز وجود دارد. سامانه مودیان با تمرکز بر فرمت های سیستمی و کنترل شده مانند JSON و XML امنیت و یکپارچگی داده ها را تضمین می کند.
4. استانداردهای بین المللی : در بسیاری از سامانه های مالیاتی پیشرفته در سطح بین المللی نیز از فرمت های استاندارد مانند JSON و XML برای تبادل اطلاعات استفاده می شود و ارائه خروجی اکسل به عنوان فرمت اصلی تبادل داده رایج نیست. سامانه مودیان با پیروی از این استانداردها قابلیت تعامل و یکپارچه سازی با سیستم های بین المللی را در آینده فراهم می کند.
5. تمرکز بر API و یکپارچه سازی سیستمی : رویکرد اصلی سامانه مودیان ارائه API (Application Programming Interface) برای یکپارچه سازی سیستم های مالی و حسابداری مودیان با سامانه است. API به برنامه نویسان و توسعه دهندگان امکان می دهد تا به طور مستقیم و برنامه نویسی شده با سامانه مودیان تعامل داشته باشند و اطلاعات مورد نیاز خود را دریافت و ارسال کنند. این رویکرد کارآمدتر و انعطاف پذیرتر از ارائه خروجی اکسل برای تبادل داده های سیستمی است.

جایگزین های خروجی اکسل در سامانه مودیان

با وجود عدم ارائه خروجی اکسل مستقیم راه های مختلفی برای دسترسی به اطلاعات سامانه مودیان و استفاده از آن ها در نرم افزارهای اکسل و مشابه وجود دارد :

1. استفاده از API سامانه مودیان : مودیان و شرکت های نرم افزاری می توانند از API ارائه شده توسط سازمان امور مالیاتی برای دریافت اطلاعات صورتحساب های الکترونیکی و سایر داده های مورد نیاز خود استفاده کنند. با استفاده از API می توان اطلاعات را در قالب JSON یا XML دریافت و سپس با استفاده از ابزارهای برنامه نویسی و کتابخانه های مختلف آن ها را به فرمت اکسل تبدیل کرد.
2. نرم افزارهای حسابداری و مالی یکپارچه شده : بسیاری از نرم افزارهای حسابداری و مالی معتبر قابلیت یکپارچه سازی با سامانه مودیان را دارند. این نرم افزارها از طریق API سامانه مودیان اطلاعات صورتحساب ها را دریافت و در سیستم خود ذخیره می کنند. کاربران می توانند سپس از امکانات گزارش گیری و خروجی اکسل این نرم افزارها برای دسترسی به اطلاعات مالیاتی خود استفاده کنند.
3. ابزارهای تبدیل فرمت JSON/XML به اکسل : ابزارها و وب سایت های آنلاین متعددی وجود دارند که امکان تبدیل فرمت های JSON و XML به اکسل را فراهم می کنند. کاربران می توانند اطلاعات دریافتی از سامانه مودیان (به عنوان مثال از طریق API یا دانلود فایل های JSON/XML) را در این ابزارها بارگذاری کرده و خروجی اکسل دریافت کنند.
4. استخراج اطلاعات از پورتال کاربری : پورتال کاربری سامانه مودیان امکان مشاهده و جستجوی صورتحساب های الکترونیکی و سایر اطلاعات را برای مودیان فراهم می کند. کاربران می توانند اطلاعات مورد نیاز خود را از طریق پورتال مشاهده و به صورت دستی کپی و در اکسل پیست کنند. این روش برای حجم کم اطلاعات و نیازهای موردی مناسب است.

روش دسترسی به اطلاعات	مزایا	معایب	مناسب برای
API سامانه مودیان	اتوماسیون کامل دسترسی مستقیم به داده ها انعطاف پذیری بالا	نیاز به دانش فنی برنامه نویسی پیچیدگی پیاده سازی	شرکت های نرم افزاری مودیان با حجم بالای تراکنش یکپارچه سازی سیستمی
نرم افزارهای حسابداری یکپارچه شده	سهولت استفاده امکانات گزارش گیری و خروجی اکسل آماده پشتیبانی فنی	وابستگی به نرم افزار هزینه اشتراک نرم افزار	اکثر کسب و کارها کاربران غیرفنی
ابزارهای تبدیل فرمت	سهولت استفاده تبدیل سریع فرمت	نیاز به ابزار جانبی محدودیت در حجم و پیچیدگی داده ها	نیازهای موردی حجم متوسط داده ها
کپی و پیست دستی از پورتال	بدون نیاز به ابزار یا دانش فنی	زمان بر خطای انسانی مناسب نبودن برای حجم زیاد داده ها	نیازهای بسیار موردی حجم کم داده ها

مراحل گام به گام دریافت اطلاعات از سامانه مودیان از طریق API (به صورت خلاصه)

در صورتی که قصد دارید از طریق API سامانه مودیان به اطلاعات دسترسی پیدا کنید مراحل کلی به شرح زیر است :

1. دریافت شناسه یکتای حافظه مالیاتی : برای استفاده از API سامانه مودیان ابتدا باید شناسه یکتای حافظه مالیاتی خود را از سازمان امور مالیاتی دریافت کنید. این شناسه مجوز دسترسی به API سامانه مودیان را برای شما فراهم می کند.
2. مطالعه مستندات API : مستندات API سامانه مودیان توسط سازمان امور مالیاتی ارائه شده است. این مستندات شامل اطلاعات کاملی در مورد نحوه استفاده از API فرمت های درخواست و پاسخ توابع و عملیات قابل انجام و … است. مطالعه دقیق این مستندات برای پیاده سازی صحیح API ضروری است.
3. پیاده سازی درخواست های API : با استفاده از زبان های برنامه نویسی و کتابخانه های مربوطه (مانند Python Java PHP و …) باید درخواست های API را مطابق با مستندات سازمان امور مالیاتی پیاده سازی کنید. این درخواست ها شامل ارسال کلید API و سایر پارامترهای مورد نیاز برای دریافت اطلاعات مورد نظر است.
4. دریافت پاسخ API و پردازش داده ها : پس از ارسال درخواست سامانه مودیان پاسخ را در قالب JSON یا XML ارسال می کند. باید این پاسخ را دریافت و داده های مورد نیاز خود را از آن استخراج کنید.
5. تبدیل داده ها به فرمت اکسل (اختیاری) : در صورت نیاز می توانید داده های استخراج شده از پاسخ API را با استفاده از ابزارهای برنامه نویسی و کتابخانه های مربوطه به فرمت اکسل تبدیل کنید.

توجه : پیاده سازی API سامانه مودیان نیازمند دانش فنی برنامه نویسی و آشنایی با مفاهیم وب سرویس ها است. در صورتی که فاقد این دانش هستید استفاده از نرم افزارهای حسابداری یکپارچه شده یا ابزارهای تبدیل فرمت گزینه های مناسب تری برای شما خواهند بود.

قوانین و مقررات مرتبط با سامانه مودیان و صورتحساب الکترونیکی

عملکرد سامانه مودیان و الزامات مربوط به صورتحساب الکترونیکی بر اساس قوانین و مقررات مالیاتی کشور تعیین شده است. مهم ترین قوانین و مقررات مرتبط عبارتند از :

• قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان : این قانون چارچوب کلی سامانه مودیان و الزامات مربوط به صورتحساب الکترونیکی را تعیین می کند.
• آیین نامه ها و دستورالعمل های اجرایی : سازمان امور مالیاتی آیین نامه ها و دستورالعمل های اجرایی متعددی را برای تشریح جزئیات اجرای قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان منتشر کرده است. این آیین نامه ها و دستورالعمل ها جزئیات مربوط به فرمت صورتحساب الکترونیکی نحوه ارسال اطلاعات تکالیف مودیان و … را مشخص می کنند.
• قانون مالیات بر ارزش افزوده : قانون مالیات بر ارزش افزوده نیز در ارتباط با سامانه مودیان و صورتحساب الکترونیکی اهمیت دارد به ویژه در خصوص نحوه محاسبه و پرداخت مالیات بر ارزش افزوده بر اساس اطلاعات ثبت شده در سامانه.

ماده ۲ قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان : “مودیان مکلفند به ترتیبی که سازمان مقرر می دارد نسبت به ثبت نام در سامانه مودیان اقدام کنند.”

ماده ۳ قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان : “پس از ثبت نام در سامانه مودیان هر شخص مشمول مکلف است برای کلیه مبالغی که بابت فروش کالا و خدمات و سایر درآمدهای خود تحصیل می کند صورتحساب الکترونیکی صادر نماید.”

تبصره ۲ ماده ۵ قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان : “سازمان مکلف است ظرف مدت یک سال از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون امکان دسترسی مودیان به صورتحساب های الکترونیکی صادرشده و اطلاعات مربوط به آن ها را از طریق سامانه مودیان فراهم نماید.”

مزایای استفاده از فرمت های JSON و XML در سامانه مودیان

استفاده از فرمت های JSON و XML به جای فرمت های کاربرمحور مانند اکسل مزایای متعددی برای سامانه مودیان و نظام مالیاتی کشور به همراه دارد :

• افزایش سرعت و کارایی : فرمت های JSON و XML برای تبادل داده های سیستمی بهینه شده اند و امکان پردازش سریع و کارآمد حجم بالای اطلاعات را فراهم می کنند.
• بهبود امنیت و یکپارچگی داده ها : استفاده از فرمت های استاندارد و کنترل شده ریسک دستکاری و تغییر غیرمجاز داده ها را کاهش می دهد و یکپارچگی اطلاعات را تضمین می کند.
• تسهیل یکپارچه سازی سیستمی : فرمت های JSON و XML به طور گسترده در برنامه های وب و API ها استفاده می شوند و امکان یکپارچه سازی آسان سامانه مودیان با سایر سیستم های مالی و حسابداری را فراهم می کنند.
• پشتیبانی از استانداردهای بین المللی : استفاده از فرمت های استاندارد سامانه مودیان را با استانداردهای بین المللی همسو می سازد و زمینه را برای تعاملات بین المللی در آینده فراهم می کند.
• کاهش هزینه های توسعه و نگهداری : استفاده از فرمت های استاندارد و ابزارهای رایج هزینه های توسعه و نگهداری سامانه مودیان را کاهش می دهد.

معایب عدم ارائه خروجی اکسل مستقیم برای کاربران

در کنار مزایای فنی عدم ارائه خروجی اکسل مستقیم از سامانه مودیان برخی معایب و چالش ها را برای کاربران به همراه دارد:

• دشواری دسترسی و تحلیل دستی داده ها : برای کاربرانی که به ابزارهای تحلیل داده مانند اکسل عادت دارند عدم ارائه خروجی اکسل مستقیم می تواند دسترسی و تحلیل دستی اطلاعات را دشوار کند.
• نیاز به دانش فنی بیشتر : استفاده از API و ابزارهای تبدیل فرمت نیازمند دانش فنی و مهارت های برنامه نویسی است که ممکن است برای برخی کاربران مبتدی چالش برانگیز باشد.
• افزایش وابستگی به نرم افزارهای جانبی : برای دریافت خروجی اکسل کاربران ممکن است مجبور به استفاده از نرم افزارهای حسابداری یکپارچه شده یا ابزارهای تبدیل فرمت شوند که می تواند هزینه های اضافی را به همراه داشته باشد.

نتیجه گیری

عدم ارائه خروجی اکسل مستقیم از سامانه مودیان یک تصمیم فنی آگاهانه بر اساس ملاحظات معماری سیستم حجم داده ها امنیت استانداردهای بین المللی و رویکرد API محور سامانه است. در حالی که این تصمیم ممکن است برخی چالش ها را برای کاربرانی که به اکسل عادت دارند ایجاد کند اما مزایای بلندمدت آن در کارایی امنیت و یکپارچگی نظام مالیاتی کشور قابل توجه است.

برای دسترسی به اطلاعات سامانه مودیان و استفاده از آن ها در فرمت اکسل راه های جایگزین متعددی مانند استفاده از API نرم افزارهای حسابداری یکپارچه شده و ابزارهای تبدیل فرمت وجود دارد. کاربران می توانند با توجه به نیازها و دانش فنی خود مناسب ترین روش را انتخاب کنند.

سازمان امور مالیاتی نیز می تواند با ارائه آموزش های لازم و ابزارهای کاربرپسندتر به کاربران در دسترسی و استفاده از اطلاعات سامانه مودیان در فرمت های مختلف کمک کند و تجربه کاربری را بهبود بخشد.

پرسش و پاسخ های متداول کاربران

۱. آیا امکان دارد در آینده خروجی اکسل به سامانه مودیان اضافه شود؟

در حال حاضر تمرکز سامانه مودیان بر ارائه API و فرمت های استاندارد JSON و XML است. اضافه شدن خروجی اکسل مستقیم به سامانه با توجه به دلایل فنی ذکر شده در کوتاه مدت محتمل به نظر نمی رسد. با این حال سازمان امور مالیاتی همواره در حال بهبود و توسعه سامانه مودیان است و ممکن است در آینده راهکارهای جدیدی برای دسترسی آسان تر کاربران به اطلاعات در فرمت های مختلف ارائه شود.

۲. بهترین راه برای دریافت خروجی اکسل از اطلاعات سامانه مودیان چیست؟

بهترین راه برای دریافت خروجی اکسل بستگی به نیازها و دانش فنی شما دارد. برای کاربران غیرفنی و کسب و کارهای کوچک استفاده از نرم افزارهای حسابداری یکپارچه شده با سامانه مودیان ساده ترین و کارآمدترین راه است. برای مودیان با حجم بالای تراکنش و نیاز به یکپارچه سازی سیستمی استفاده از API سامانه مودیان و پیاده سازی تبدیل فرمت به اکسل گزینه مناسب تری خواهد بود.

۳. آیا استفاده از ابزارهای تبدیل فرمت JSON/XML به اکسل امن است؟

استفاده از ابزارهای معتبر و شناخته شده تبدیل فرمت به طور کلی امن است. با این حال هنگام استفاده از این ابزارها باید به نکات امنیتی زیر توجه کنید :

• از ابزارهای ارائه شده توسط منابع معتبر و شناخته شده استفاده کنید.
• قبل از بارگذاری اطلاعات حساس مالیاتی از امنیت و حریم خصوصی ابزار اطمینان حاصل کنید.
• در صورت امکان از ابزارهای آفلاین و نصب شده بر روی سیستم شخصی خود استفاده کنید تا از انتقال اطلاعات به سرورهای خارجی جلوگیری شود.

با رعایت این نکات می توانید با اطمینان بیشتری از ابزارهای تبدیل فرمت برای دریافت خروجی اکسل از اطلاعات سامانه مودیان استفاده کنید.