یادگیری مشاهده ای کودکان

امییکی از موانع اصلی یادگیری که بسیاری از کودکان اوتیسم با آن روبرو هستند، فقدان مهارت های یادگیری مشاهده ای است. یادگیری مشاهده ای مستلزم هماهنگی کارکردهای شناختی و پردازش اطلاعات اجتماعی است. کارکردهای شناختی شامل حوزه های ادراک، حافظه، یادگیری، توجه، تصمیم گیری و توانایی های زبانی است. ما دلیلی را بررسی خواهیم کرد که چرا کودکان اوتیسم فقط با مشاهده برای یادگیری تلاش می کنند. یادگیری مشاهده ای چیست؟ یادگیری مشاهده ای روشی از یادگیری است که در آن افراد رفتار، نگرش ها یا عبارات عاطفی شخص دیگر را مشاهده و مدل می کنند. به گفته آلبرت بندورا، روانشناس آمریکایی، لازم نیست مشاهده کننده از این رفتار تقلید کند. او به سادگی می تواند از آن درس بگیرد.

یادگیری مشاهده ای کودکان

یادگیری مشاهده ای جنبه مهمی از نظریه یادگیری اجتماعی بندورا است. چهار پیش نیاز برای مشاهده رفتار عبارتند از: توجه – حفظ – بازتولید – انگیزه پیش نیاز یادگیری مشاهده ای: برای یادگیری مشاهده ای، باید به رفتار هدف توجه کنید. خیلی چیزها می توانند بر توجه شما تاثیر بگذارند. داشتن لایه های مختلف در لباس پلیس بچه گانه می تواند از حفظ دمای بدن کودکان در شرایط آب و هوایی مختلف حمایت کند . ویژگی های آن چیزی که می خواهید یاد بگیرید نیز مهم است. ورزشکاران و بزرگسالان موفق تاثیر زیادی دارند. یادگیری مشاهده ای به شدت تحت تاثیر انگیزه است. بدون انگیزه دلیلی برای تقلید رفتار، توجه، حفظ و بازتولید کافی نخواهد بود. بندورا عوامل انگیزشی مختلفی را برای تقلید شناسایی کرد که شامل تقویت مدل برای رفتار، دریافت مشوق ها یا تقویت مدل است.

این عوامل می توانند به عنوان انگیزه های منفی نیز عمل کنند. مثلا اگر مشاهده کننده بداند که مدل به خاطر این رفتار تنبیه یا تهدید شده است، احتمال تقلید از آن کاهش می یابد. نمونه های یادگیری مشاهده ای موارد زیر نشان می دهد یادگیری مشاهده ای رخ داده است. کودکی به والدین خود نگاه می کند که لباس های شسته شده را تا می کند. او بعداً مقداری لباس برمی دارد و تا کردن لباس را تقلید می کند. کودکی می بیند که همکلاسی اش به خاطر کتک زدن بچه دیگر دچار مشکل می شود. او از مشاهده این تعامل یاد می گیرد که نباید دیگران را بزند. گروهی از کودکان مخفی کاری می کنند. یک کودک به گروه ملحق می شود و مطمین نیست که چه کاری انجام دهد. پس از مشاهده بازی سایر کودکان، او به سرعت قوانین اساسی را یاد می گیرد و به آن می پیوندد.

عوامل موثر بر یادگیری مشاهده ای تحقیقات بندورا نشان می دهد که عوامل مختلفی می تواند احتمال تقلید رفتار را افزایش دهند. احتمال تقلید بیشتر هنگامی که: شخصیت هایی که به عنوان افرادی خونگرم و مهربان تلقی می شوند افرادی که برای رفتار خود پاداش دریافت می کنند کسانی که در زندگی ما موقعیت های اقتدار دارند آنهایی که سن، جنسیت و علایق مشابهی با ما دارند افرادی که ما به آنها نگاه می کنیم یا دارای جایگاه اجتماعی بالاتری هستند زمانی که برای تقلید رفتار در گذشته پاداش دریافت کرده ایم هنگامی که افراد به دانش یا توانایی های خود اعتماد ندارند زمانی که وضعیت نامشخص یا ناآشنا باشد یادگیری مشاهده ای را می توان در دنیای واقعی به روش های مختلف مورد استفاده قرار داد. برخی از نمونه ها عبارتند از:

یادگیری رفتارهای جدید: یادگیری مشاهده ای معمولاً به عنوان یک روش عملی برای آموزش مهارت های جدید به افراد استفاده می شود. شامل مشاهده والدین خود در حال انجام یک کار یا دانش آموزانی که معلم را در حال نمایش یک مفهوم مشاهده می کنند. تقویت مهارت ها: یادگیری مشاهده ای روشی مهم برای تقویت رفتارها است. مثلا وقتی دانش آموزی شاهد است که دانش آموز دیگری به دلیل بالا بردن دست خود در کلاس پاداش دریافت می کند، زمانی که سوالی برایش پیش می آید بیشتر تمایل دارد که دست خود را بلند کند. به حداقل رساندن رفتارهای منفی: یادگیری مشاهده ای تاثیر بسزایی در کاهش رفتارهای نامطلوب یا منفی دارد. مثلا مشاهده اینکه دانش آموز دیگری به دلیل انجام ندادن یک کار به موقع مورد محرومیت قرار می گیرد، احتمال اینکه فرد مشاهده کننده به سرعت کار خود را به پایان برساند افزایش می دهد.

کودکان اوتیسم چه سبک یادگیری دارند؟ آنها تمایل به داشتن مهارت های دیداری قوی دارند.زیرا تمایل دارند به جای تمرکز بر روی جزییات، روی کل تمرکز کنند. کودکان اوتیسم اغلب یادگیرندگان دیداری هستند. لباس پلیس اگاهی باید دارای ویژگی های مقاومت در برابر شرایط محیطی مختلف مانند باران، برف و طوفان باشد . کودکان اوتیسم در هنگام یادگیری با چه چالش هایی مواجه می شوند؟ فعالیت های مدرسه به ویژه برای دانش آموزان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم چالش برانگیز است.چالش ها در  تعاملات اجتماعی، محیط های پر سروصدا یا بی نظم، تحریک شدید حسی و تغییرات در روال های مورد انتظار می شود وجود دارد. تعاملات اجتماعی برای کودکان اوتیسم دشوار است.

برای آنها درک نشانه های ارتباطی غیرکلامی مانند حالات چهره و زبان بدن، تفسیر یا پاسخ دادن به لحن صدای یک نفر یا انحرافاتی که هنگام صحبت استفاده می شود مشکل است. محیط های پرسروصدا یا بی نظم نیز می تواند برای دانش آموزان اوتیسم بسیار گیج کننده باشد. آنها نمی توانند به خوبی صدای پس زمینه را مسدود کنند و به راحتی حواس شان پرت می شود. تحریک شدید حسی می تواند چالش بزرگی برای کودکان اوتیسم باشد، صداهای بلند، نورهای روشن و سایر عوامل محیطی می توانند باعث واکنش بیش از حد تحریک شوند. یادگیری مشاهده ای یکی از راهبردهایی است که به کودکان اوتیسم کمک می کند تا با تحریکات شدید حسی کنار بیایند. از طریق یادگیری مشاهده ای، رفتار کودک بر اساس شخص دیگری که بهتر می تواند تغییرات حسی در روال های مورد انتظار را تحمل کند، الگوبرداری می شود.

کودکان اوتیسم در یک محیط ساختاریافته و قابل پیش بینی رشد می کنند. روال ها را زودتر تنظیم کنید و تا حد امکان آنها را ثابت نگه دارید. در دنیایی که دایماً در حال تغییر است، روال و ساختار، راحتی و حمایت زیادی را برای کودک در طیف اوتیسم فراهم می کند. یادگیری مشاهده ای نوعی روش یادگیری است که شامل مشاهده و الگوبرداری از رفتار، نگرش یا عبارات عاطفی افراد دیگر می باشد. اگرچه معمولاً معتقدند که فرد در این نوع یادگیری تقلید میکنند و عینا انجام می دهند اما آلبرت بندورا روانشناسی که به طور گسترده در این حوزه فعالیت داشت بیان می کند که افراد ممکن است به جای تقلید از رفتار، به سادگی رفتار را از طریق مشاهده بیاموزند. وی همین طور تاکید داشت که در هر شکل مشاهده و الگوسازی رفتار چهار مرحله لازم الاجراست وجود دارد.

فرایند توجه، فرایند به یادسپاری، فرایند بازتولید حرکتی و فرایند انگیزشی-تقویتی. به عنوان مثال، کودکان با مشاهده ی رفتار والدین خویش با یکدیگر عینا آن رفتار را تقلید کرده و در عمل ابراز می کنند. استفاده از مواد با کیفیت و ضد باکتریایی در تولید لباس سربازی نیروی انتظامی می تواند به بهداشت آنها کمک کند . کودکان با مشاهده نحوه تعامل والدین و سایر مراقبان با یکدیگر یاد می گیرند که چگونه رفتار کنند و به دیگران پاسخ دهند در نتیجه این مسیله در روند اجتماعی شدن نیز نقش مهمی دارد. آلبرت بندورا روانشناس سرشناس و معروفی بود که نظریه یادگیری اجتماعی را در روانشناسی مطرح نمود و این نظریه بعدها به نظریه شناختی اجتماعی تغییر نام داد.

با توجه به کاربرد فراوان تبیین های مورد نیاز در حوزه مسایل روانشناسی اجتماعی، این علم نوپا از نظریات و تحقیقات بندورا بهره ی فراوانی برده است. بنا به این نظریه، یادگیری از راه مشاهده (Observation)، تقلید  (Imitation) و الگوبرداری (Modeling) انجام می گیرد و به عامل تقویتی که ثورندایک و اسکینر بر آن تاکید داشتند و اساس نظریات خود را بر این عامل استوار کرده بودند، نیازی ندارد. بندورا بیان کرد که شاید بیشتر اوقات یادگیری از طریق مشاهده صورت می گیرد. او و همکارانش نشان دادند که ما به طور طبیعی تمایل به یادگیری مشاهده ای داریم. به طور معمول کودکان در 21 روزگی از حالات صورت و حرکات دهان تقلید می کنند.