مستند «رُخ» برداشتی آزاد از رویاهای علی اکبر صادقی است/ ساخت پرتره میراث بزرگان واجب‌تر از نان شب

به گزارش خبرگزاری تیکا، مستند سینمایی «رُخ» که به کارگردانی سام کلانتری و تهیه کنندگی آرش صادقی تولید شده است؛ در دومین روز از هجدهمین دوره جشنواره سینما حقیقت نمایش داده خواهد شد.

فیلم «رُخ» مستندی بازیگوش از هنرمندی طناز

«رُخ» مستندی زیبا، خلاقانه و ساختار شکن در سینمای مستند به خصوص مستندهای پرتره است که این زیبایی با هوشِ سرشار و طنازی استاد علی اکبر صادقی همراه شده است. سامی کلانتری کارگردان مستند سینمایی «رخ» در گفتگو با خبرنگار تیکا، درباره ساخت این مستند سینمایی، فیلمنامه و حضور علی اکبر صادقی به عنوان یکی از صاحبان مهمترین جریان هنری ایران صحبت کرد.

سام کلانتری درباره ساخت پرتره‌های مستند از چهره‌های تاثیرگذار فرهنگی و اجتماعی و ثبت در تاریخ معاصر گفت: فیلم مستند«رُخ» دومین فیلم پرتره ای است که ساخته ام . اولین مستند پرتره‌ای که کارگردانی کردم؛ مستند «از خانه شماره ۳۷…» نام داشت که به صورت مشترک با محسن شهرنازدار و تهیه کنندگی شادمهر راستین و تماما خصوصی با بودجه شخصی در بیش از ۶ کشور فیلمبرداری و ساخته شد.

مستند پرتره صادق هدایت درس‎‌های مهمی به من آموخت

وی ادامه داد: مستند «از خانه شماره ۳۷…» روایتی درباره زندگی نویسنده بزرگ ایرانی «صادق هدایت» بود. این فیلم و کارپژوهشی بر روی زندگی و کتاب‌های نویسنده ای که تا آن روز فیلم پرتره ای درباره او ساخته نشده بود؛ درس‎‌های مهمی در حوزه ساخت مستندهای پرتره به من آموخت . فیلمی که حدود ۹ سال فرایند تولید آن به طول انجامید. پس از فیلم مستند «از خانه شماره ۳۷…» و آشنا شدن با سختی هایی که ساخت فیلم‌های پرتره برای من داشت هرگز فکر نمی‌کردم بار دیگر سراغ چنین پروژه هایی بروم. اما دوباره اتفاق افتاد و اینبار درباره نقاش بزرگ معاصر ایران و علی اکبر صادقی فیلم ساختم.

کلانتری افزود: واقعیت این است که ما دوستان خانوادگی هستیم و از نوجوانی من و آرش یکی از سه پسر علی اکبر صادقی با هم دوست بودیم و سال‌ها بود که به ساخت چنین فیلمی فکر می‌کردیم که بالاخره زمانش فرا رسید. این توضیح را دادم تا بگویم ساخت مستند پرتره از میراث و بزرگان یک کشور از نان شب واجب تر است. من این موضوع را مخصوصا بزرگتر از استاندارد و غلو شده مطرح کردم که بیشتر به اهمیت این مقوله پی ببریم. به اعتقاد من ثبت تاریخ شفاهی یک کشور شاید یکی از تنها دارایی های مردم باشد زیرا آیندگان می‌توانند بر اساس نقل ها و داده های جغرافیایِ تاریخ یک کشور را به درستی تصویر یا تصور کنند و چیست که از این داشته گرانبها تر باشد. همین روایت‌ها و رجوع مستمر به مستندهایی از این دست که ما را از اختراع مجدد چرخ دور می‌کند . البته فیلم «رُخ» یک مستند پُرتره به مفهوم کلاسیک نیست و بیننده نباید انتظار صرفا ثبت تاریخ درباره یکی از بزرگان هُنر این سرزمین باشد. در تولید این مستند سعی کردیم در فُرم و ساختار کمی متفاوت تَر عمل کنیم.

«رُخ» فیلم جزییات است

کارگردان فیلم «رُخ» در پاسخ به این نکته که در ساخت این مستند روال معمول تولید و کارگردانی طی نشده است؛ گفت: همانطور که در ابتدای فیلم هم آمده ، این فیلم برداشتی آزاد از زندگی و رویاهای علی اکبر صادقی نقاش بزرگ معاصر ایران است . سناریو و پژوهش اثر، کار مشترک من و آرش صادقی است و از روز اول تصمیم گرفته بودیم که نگاه کلاسیک به شناخت آقای صادقی نداشته باشیم . اصلا به چه دردی میخورد که بیننده ما مثلا بداند آقای صادقی کجا به دنیا آمده یا در چه دوره تاریخی بزرگ شده است؟ آنچه برای من مهم بود نزدیک شدن به ذهن آقای صادقی بود. برهمین اساس نوشتن سناریو را شروع کردیم و هم‌زمان فرم فیلم هم در ذهن من شکل می‌گرفت.

وی تاکید کرد: در واقع یکی از شانس های من این بود که با این خانواده رفت و آمد بسیار داشتم و آرش در سناریو نکاتی را می‌گفت که اگر این نزدیکی نبود هیچ وقت چنین اثری شکل نمی‌گرفت . شاید اگر بخوام درباره این فیلم یک جمله بگویم این است که «رُخ» فیلم جزییات است و باید به آرامی کشف شود.

این کارگردانِ فیلم مستند تحسین شده «جایی برای فرشته‌ها نیست»؛ درباره شخصیت بازیگوش علی‌ اکبر صادقی و ساخت مستند درباره وی بیان کرد: همانطور که گفتم به واسطه رفت و آمد خانوادگی با خلقیات علی اکبرخان بیگانه نبودم و گرنه شاید برای یک کارگردان دیگر که با این  بُعد از شخصیت او آشنا نباشد این فیلم می‌توانست بسیار سخت و پیچیده شود. آقای صادقی شخصیتی بسیار باهوش دارد و پشت این چهره طناز و شوخ مدام در حال ارزیابی شماست و این را اگر طرف مقابل متوجه نباشد کارش سخت می‌شود.

کلانتری درباره ویژگی روایت شخصیت صادقی و ورود روانکاو به داستان گفت: در طراحی و نوشتن سناریو من به آرش ورود روانکاو را پیشنهاد دادم که برایی او جالب آمد. ضمن اینکه این اولین بار نیست که در فیلم‌هایم از شخصیت روانکاو استفاده می‌کنم و به چالش های آن تا حدودی آشنا هستم. به همین دلیل است که خیلی نگران نبودم . البته با توجه به شخصیت باهوش و طناز استاد صادقی همیشه باید نگران انتهای کار بود.

سینما حقیقت آغاز راه حرفه‌ای جوانان فیلمساز

وی تاکید کرد: یکی دیگر از شانس های من در این پروژه، حضور مستانه مهاجر به عنوان تدوین گر بود. چون او هم با خانواده صادقی آشنایی داشت تمام این چالش‌ها را با او و آرش از قبل بررسی کردیم. در ضمن می‌خواهم بگویم مهم ترین نکته ای که باعث شد این فیلم در نمایش هایش بازخوردهای خوبی داشته باشد؛ احوال خوب فیلم طراحی و کنار هم نشستن عوامل آن است. از مستانه مهاجر که تمام تجربه سال‌ها دوستی و رفاقت در هم آمیخت تا چنین اثری شکل بگیرد، تا انسیه ملکی در صداگذاری که سومین تجربه مشترک ما بود و رضا تیموری به عنوان مدیر فیلمبرداری که پنجمین کار مشترکمان بود و الان دیگر تبدیل به یک خانواده شدیم همگی افرادی بودند که بی تردید بدون آنها این اثر تبدیل به یک فیلم نمی‌شد.

سام کلانتری که در دوره‌های متمادی در جشنواره سینما حقیقت حضور داشته است؛ در پاسخ به این سئوال که با توجه به تغییرات اجتماعی در ایران این جشنواره تا چه اندازه توانسته به جوانان کمک کند؛ گفت: خیلی از فیلمسازان نسل ما اولین فیلم‌های جدی خود را در سال‌های اول این جشنواره ساختند و با این فستیوال بود که مسیر حرفه ای آنها شکل گرفت. من از شروع این جشنواره تقریبا در شکل های مختلف به عنوان فیلمساز و یا داور کنار آن بودم و فکر می‌کنم نسل بعد از ما هم با همین چشم به این جشنواره نگاه می‌کنند.

۲۴۳۵۷