قانون مجازات تهدید و توهین به اشخاص عادی

تهدید و توهین به اشخاص عادی جرائم کیفری محسوب می شوند که قانون مجازات اسلامی برای آن ها عقوبت هایی از جمله جزای نقدی، شلاق، و حبس در نظر گرفته است. آگاهی از حقوق قانونی و فرایند پیگیری این جرایم، به شما کمک می کند تا در صورت مواجهه با چنین رفتارهایی، اقدامات لازم را انجام دهید و از خود دفاع کنید.

توهین و تهدید دو جرم متمایز هستند که هر یک تعاریف و مجازات های خاص خود را دارند. توهین شامل هتک حیثیت و استفاده از الفاظ یا رفتارهای موهن است، در حالی که تهدید به معنای ترساندن فرد به انجام عملی غیرقانونی یا نامشروع در آینده است. با توجه به افزایش تعاملات در جامعه و فضای مجازی، شناخت دقیق ابعاد قانونی این جرائم برای هر شهروندی ضروری است. این مقاله به بررسی جامع و دقیق این دو جرم، عناصر تشکیل دهنده، مجازات های مقرر در قانون مجازات اسلامی (با استناد به مواد 608 و 669)، نحوه شکایت و مراحل قانونی پیگیری آن ها می پردازد تا درک روشنی از حقوق و وظایف قانونی در این حوزه ارائه شود.

1. تعریف جرم توهین به اشخاص عادی و مصادیق آن

توهین از جمله جرایم علیه حیثیت معنوی افراد است که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است. درک صحیح این جرم نیازمند آشنایی با تعریف حقوقی و عرفی آن، مصادیق رایج و تفاوت هایش با سایر جرایم مشابه است.

1.1. توهین چیست؟ تعریف حقوقی و عرفی

توهین در لغت به معنای ضعیف کردن، خوار و خفیف کردن است. از نظر حقوقی، توهین به هر گفتار، رفتار، نوشتار یا عملی گفته می شود که به نحوی موجب هتک حیثیت و خدشه دار شدن شخصیت و اعتبار فرد در نگاه افراد متعارف جامعه شود. تشخیص موهن بودن یک عمل، تا حد زیادی به عرف و عادات جامعه، زمان، مکان و شخصیت طرفین بستگی دارد و این امر در نهایت توسط قاضی تعیین می شود.

1.2. مصادیق رایج توهین به اشخاص عادی

مصادیق توهین طیف وسیعی از اعمال را در بر می گیرد. برخی از رایج ترین این مصادیق که می توانند جرم توهین را محقق کنند، عبارتند از:

• فحاشی و استعمال الفاظ رکیک و ناپسند.
• استهزا و تمسخر تحقیرآمیز یک شخص.
• نسبت دادن صفات ناپسند و زشت به فرد، که موجب کاهش اعتبار او در جامعه شود.
• انجام اعمال موهن مانند آب دهان انداختن، انجام حرکات زشت و توهین آمیز یا هر رفتار فیزیکی که عرفاً تحقیرآمیز تلقی شود.
• توهین به حیثیت فرد در فضای مجازی، شامل ارسال پیامک های توهین آمیز، انتشار مطالب موهن در شبکه های اجتماعی، ایمیل یا هر بستر ارتباطی آنلاین.
• انتشار مطالب توهین آمیز و خلاف واقع علیه یک فرد، که جنبه افترا نداشته باشد.

1.3. تفاوت توهین با سایر جرایم مشابه (افترا، قذف)

برای درک دقیق تر جرم توهین، لازم است آن را از جرایم مشابهی مانند افترا و قذف تمیز دهیم:

• توهین: هدف اصلی هتک حیثیت و تحقیر شخص است، بدون آنکه اتهام جرمی خاص به او وارد شود یا به روابط نامشروع متهم گردد.
• افترا: در افترا، به شخص دیگری جرمی را نسبت می دهند که در واقعیت مرتکب نشده است، یا اوراق و مدارکی را جعل می کنند و به او منتسب می کنند تا او را مجرم جلوه دهند. عنصر اصلی افترا، نسبت دادن جرم است.
• قذف: قذف به معنای نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگری است که آن را مرتکب نشده است. مجازات قذف حد شرعی است و از توهین ساده بسیار شدیدتر است.

بنابراین، توهین یک جرم عمومی تر است که شامل هر گونه هتک حیثیت و تحقیر می شود، در حالی که افترا و قذف به ترتیب، نسبت دادن جرم و نسبت دادن زنا/لواط هستند و مجازات های سنگین تری دارند.

2. عناصر تشکیل دهنده جرم توهین به اشخاص عادی

هر جرمی برای تحقق یافتن نیازمند سه رکن اساسی است: عنصر قانونی، عنصر مادی و عنصر روانی. جرم توهین نیز از این قاعده مستثنی نیست.

2.1. عنصر قانونی: ماده 608 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

عنصر قانونی به معنای وجود نص صریح در قانون است که یک عمل را جرم تلقی کرده و برای آن مجازات تعیین نماید. در مورد جرم توهین به اشخاص عادی، ماده 608 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) مصوب 1375 مقرر می دارد:

«توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد، جزای نقدی درجه شش خواهد بود.»

نکته بسیار مهم این است که بر اساس بند (ج) ماده 1 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب سال 1399، مجازات این جرم صرفاً به جزای نقدی درجه شش تغییر یافته است و شامل حبس یا شلاق نمی شود. جزای نقدی درجه شش، طبق ماده 19 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392، عبارت از بیش از 20 میلیون ریال (دو میلیون تومان) تا 80 میلیون ریال (هشت میلیون تومان) بود.

با این حال، لازم به ذکر است که هیئت وزیران به استناد ماده 28 اصلاحی قانون مجازات اسلامی، مبالغ مجازات نقدی جرایم و تخلفات را هر سه سال یک بار به تناسب نرخ تورم تعدیل می کند. بر اساس مصوبات به روز شده، در حال حاضر (سال 1403)، جزای نقدی درجه شش بیش از دویست میلیون (200,000,000) ریال تا هشتصد میلیون (800,000,000) ریال (معادل 20 تا 80 میلیون تومان) تعیین گردیده است.

2.2. عنصر مادی جرم توهین

عنصر مادی جرم توهین شامل اعمال و رفتارهایی است که از سوی مرتکب صورت می گیرد و موجب هتک حیثیت شخص دیگر می شود. این عنصر دارای چند جزء است:

2.2.1. رفتار فیزیکی مرتکب: گفتار، نوشتار، رفتار یا اشارات موهن

رفتار فیزیکی می تواند شامل هر نوع عملی باشد که به وسیله آن توهین صورت گیرد؛ اعم از گفتار (مانند فحاشی شفاهی)، نوشتار (مانند پیامک، ایمیل، انتشار در شبکه های اجتماعی)، رفتار (مانند آب دهان انداختن، حرکات موهن) و یا حتی اشارات. قانونگذار با استفاده از واژه از قبیل در ماده 608، نشان داده که مصادیق توهین محدود به موارد ذکر شده نیستند.

2.2.2. فعل مثبت بودن عمل

جرم توهین معمولاً از طریق فعل مثبت یعنی انجام دادن کاری محقق می شود. ترک فعل یا انجام ندادن کاری، حتی اگر با قصد تحقیر باشد، به خودی خود توهین کیفری محسوب نمی شود؛ مگر آنکه این ترک فعل به گونه ای باشد که در عرف، خود نوعی فعل توهین آمیز تلقی شود.

2.2.3. موهن بودن عمل: تشخیص عرفی

یکی از مهم ترین بخش ها در تشخیص جرم توهین، موهن بودن یا توهین آمیز بودن عمل است. صرف خشونت در گفتار یا بی ادبی، لزوماً به معنای توهین کیفری نیست. عمل یا گفتار باید در عرف جامعه، تحقیرکننده، زننده و هتک کننده حیثیت محسوب شود. تشخیص این موضوع بر عهده قاضی است که با در نظر گرفتن عرف، زمان و مکان و ویژگی های طرفین تصمیم می گیرد.

2.2.4. مخاطب توهین: شخص حقیقی و زنده

توهین باید نسبت به یک شخص حقیقی (انسان) و زنده صورت گیرد. توهین به اشخاص حقوقی (مانند ادارات یا شرکت ها) جرم توهین به شمار نمی آید. توهین به مردگان نیز تنها در صورتی جرم محسوب می شود که عرفاً توهین به بازماندگان آن ها تلقی شود و موجب هتک حرمت آن ها گردد.

2.2.5. علنی یا حضوری بودن: عدم نیاز به حضور همزمان

برای تحقق جرم توهین، نیازی به حضور همزمان شاکی و توهین کننده نیست. توهین می تواند به صورت حضوری (در مقابل بزه دیده) یا علنی (در حضور دیگران یا به شکلی که عمومی باشد و به اطلاع بزه دیده برسد، حتی اگر او در لحظه توهین حضور نداشته باشد) اتفاق بیفتد. مثلاً اگر فردی در جمعی به غیاب شخص دیگری توهین کند، جرم توهین محقق شده است.

2.2.6. جرم مطلق بودن

جرم توهین یک جرم مطلق است. به این معنا که صرف انجام عمل توهین آمیز کفایت می کند و نیازی به اثبات تأثیر روحی یا ضرر معنوی بر بزه دیده نیست. حتی اگر شخص مورد توهین، روحیه قوی داشته و از توهین متأثر نشود، عمل توهین آمیز به دلیل ماهیت خود، جرم محسوب می شود.

2.3. عنصر روانی جرم توهین

عنصر روانی یا معنوی جرم توهین به قصد و نیت مرتکب برمی گردد. جرم توهین یک جرم عمدی است و تحقق آن نیازمند دو جزء است:

2.3.1. عمد در انجام رفتار توهین آمیز

فرد باید با اراده و قصد، اقدام به انجام رفتار توهین آمیز کرده باشد. این بدان معناست که عمل در حالت هوشیاری و بدون اجبار صورت گرفته باشد، نه در حالت هایی مانند خواب، بیهوشی یا هیپنوتیزم.

2.3.2. آگاهی از توهین آمیز بودن عمل

مرتکب باید آگاه باشد که عمل یا گفتارش توهین آمیز است و هتک حیثیت محسوب می شود. اگر فردی بدون آگاهی از معنای توهین آمیز یک کلمه، آن را به کار ببرد (جهل موضوعی)، قصد مجرمانه محقق نشده و جرم توهین نیز اتفاق نمی افتد.

3. تعریف جرم تهدید به اشخاص عادی و مصادیق آن

تهدید نیز مانند توهین، یکی از جرائم علیه امنیت و آرامش روانی افراد است که قانون برای آن مجازات هایی در نظر گرفته است.

3.1. تهدید چیست؟ تعریف حقوقی

تهدید در معنای حقوقی، به معنای ترساندن فرد دیگری است به انجام یک عمل غیرقانونی، نامشروع، یا نامتعارف که به ضرر جان، مال، شرف یا اسرار او باشد. هدف اصلی تهدید، ایجاد ترس و وحشت در مخاطب است تا او را وادار به انجام کاری یا خودداری از انجام کاری کند. مهم این است که صرف قصد ایجاد ترس و وحشت (صرف تهدید) برای تحقق جرم کافی است و نیازی نیست که تهدید عملاً به اجرا گذاشته شود یا فرد تهدیدشونده واقعاً بترسد.

3.2. مصادیق رایج تهدید به اشخاص عادی

تهدید می تواند به اشکال گوناگون صورت پذیرد. برخی از مصادیق رایج تهدید که اغلب افراد با آن مواجه می شوند، شامل موارد زیر است:

• تهدید به قتل یا صدمات جسمی شدید (مانند ضرب و جرح شدید یا نقص عضو).
• تهدید به افشای اسرار خصوصی، آبروریزی یا هتک حیثیت فرد یا بستگان او.
• تهدید به تخریب یا ضررهای مالی جدی به اموال فرد یا خانواده اش.
• تهدید به انجام اعمال ترسناک و وحشت آور مانند اسیدپاشی.
• تهدید با استفاده از سلاح سرد (مانند چاقو، قمه یا هر نوع ابزار برنده دیگر).
• تهدید به انجام هر عمل نامشروع دیگر که بتواند برای فرد ترس و نگرانی ایجاد کند.

4. عناصر تشکیل دهنده جرم تهدید به اشخاص عادی

همانند جرم توهین، جرم تهدید نیز برای اثبات و مجازات، نیازمند وجود عناصر قانونی، مادی و روانی است.

4.1. عنصر قانونی: ماده 669 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

عنصر قانونی جرم تهدید در ماده 669 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) مصوب 1375 به صراحت بیان شده است:

«هر گاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشاء سری نسبت به خود یا بستگان او نماید اعم از اینکه به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد به مجازات شلاق تا 74 ضربه یا زندان از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.»

این ماده نشان می دهد که جرم تهدید، حتی اگر با هدف اخاذی یا کسب منفعت خاصی نباشد و صرفاً به قصد ترساندن صورت گیرد، همچنان قابل مجازات است.

4.2. عنصر مادی جرم تهدید

عنصر مادی جرم تهدید شامل هر عملی است که منجر به ایجاد ترس و وحشت در مخاطب شود. این عمل می تواند از طریق گفتار، نوشتار، اشاره، پیامک، ایمیل، یا هر روش دیگری صورت گیرد. نکاتی که در عنصر مادی تهدید اهمیت دارند عبارتند از:

• رفتار مرتکب: هر نوع عملی که موجب ترساندن شود.
• موضوع تهدید: تهدید باید به ضررهای نفسی (جانی)، شرفی (حیثیتی)، مالی یا افشای سر باشد.
• قید به هر نحو: نشان می دهد که شکل خاصی برای تهدید لازم نیست.
• عدم نیاز به تحقق فعل مورد تهدید: یعنی لازم نیست که فرد تهدیدکننده، تهدید خود را عملی کند. صرف بیان تهدید کفایت می کند.

4.3. عنصر روانی جرم تهدید

عنصر روانی جرم تهدید، عمدی بودن عمل و قصد مجرمانه مرتکب را در بر می گیرد:

• قصد عام: مرتکب باید قصد انجام رفتار تهدیدآمیز را داشته باشد؛ یعنی با اراده و آگاهی از آنچه انجام می دهد، تهدید را بیان کند.
• قصد خاص: مهم تر از قصد عام، وجود سوءنیت خاص است. یعنی فرد تهدیدکننده باید قصد و نیت ایجاد ترس و وحشت در مخاطب را داشته باشد. اگر تهدید به شوخی یا بدون قصد جدی ایجاد ترس صورت گیرد، جرم تهدید محقق نمی شود. همچنین، در ماده 669 ق.م.ا، هدف از تهدید (مثل تقاضای وجه) نیز می تواند به عنوان یک جزء از سوءنیت خاص در نظر گرفته شود، هرچند که حتی بدون این اهداف نیز جرم محقق می شود.

5. مجازات های قانونی برای تهدید و انواع خاص آن

مجازات جرم تهدید بر اساس ماده 669 قانون مجازات اسلامی تعیین می شود و ممکن است بسته به نوع و شدت تهدید، متفاوت باشد.

5.1. مجازات عمومی تهدید به اشخاص عادی

مجازات کلی تهدید به اشخاص عادی، که در ماده 669 قانون مجازات اسلامی ذکر شده، عبارت است از: شلاق تا 74 ضربه یا حبس از دو ماه تا دو سال. تعیین نوع و میزان مجازات (شلاق یا حبس و یا هر دو در صورت جمع جهات) به تشخیص و اختیار قاضی دادگاه است که با در نظر گرفتن شرایط پرونده، شخصیت مجرم، و سابقه او اقدام به صدور حکم می کند.

5.2. مجازات تهدید پیامکی و در فضای مجازی

با گسترش فناوری و استفاده روزافزون از فضای مجازی، تهدیدات از طریق پیامک، شبکه های اجتماعی و پلتفرم های آنلاین نیز شیوع یافته اند. این نوع تهدیدات نیز جرم محسوب شده و تحت پیگرد قانونی قرار می گیرند. علاوه بر ماده 669 قانون مجازات اسلامی، مواد 16 قانون جرائم رایانه ای و ماده 744 قانون مجازات اسلامی نیز در این زمینه کاربرد دارند.

مجازات های خاص این حوزه می تواند شامل حبس از 91 روز تا 2 سال و جزای نقدی از 5 میلیون تا 40 میلیون تومان باشد. یک نکته حائز اهمیت این است که حتی در صورت پاک شدن پیام های تهدیدآمیز از سوی تهدیدکننده، دادگاه می تواند با استعلام از اپراتورهای مخابراتی یا شرکت های ارائه دهنده خدمات اینترنتی، به محتوای این پیام ها دسترسی پیدا کند و آن ها را به عنوان مدرک در پرونده لحاظ نماید.

5.3. مجازات تهدید به آبروریزی و افشای اسرار

تهدید به افشای اسرار شخصی یا آبروریزی، به دلیل آسیب های جبران ناپذیری که می تواند به حیثیت و اعتبار افراد وارد کند، از جمله تهدیدات جدی محسوب می شود. این نوع تهدیدات نیز ذیل ماده 669 قانون مجازات اسلامی قرار می گیرد و مجازات آن می تواند حبس از دو ماه تا دو سال و شلاق تا 74 ضربه باشد. هدف از این تهدید اغلب، اخاذی یا وادار کردن فرد به انجام کاری خلاف میلش است.

5.4. مجازات تهدید به قتل، ضرب و جرح و اسیدپاشی

این نوع تهدیدات، که مستقیماً جان یا سلامت جسمی افراد را هدف قرار می دهند، از جدی ترین انواع تهدید محسوب می شوند. مجازات تهدید به قتل، ضرب و جرح و اسیدپاشی نیز بر اساس ماده 669 قانون مجازات اسلامی تعیین می گردد و شامل حبس از دو ماه تا دو سال و شلاق تا 74 ضربه است. این تهدیدات می توانند عواقب روانی و اجتماعی مخربی برای قربانیان داشته باشند و سیستم قضایی با آن ها به شدت برخورد می کند.

5.5. مجازات تهدید با چاقو و قمه (سلاح سرد)

تهدید با سلاح سرد (مانند چاقو، قمه، دشنه و…) نه تنها از مصادیق ماده 669 قانون مجازات اسلامی محسوب می شود، بلکه می تواند به دلیل ایجاد رعب و وحشت عمومی و جنبه های زورگیرانه، مشمول قوانین تشدید مجازات نیز گردد. در مواردی که هدف از تهدید با سلاح سرد زورگیری یا ایجاد قدرت نمایی باشد، ممکن است مجازات های سنگین تری از جمله حبس از دو ماه تا دو سال و تا 74 ضربه شلاق در انتظار مرتکب باشد. حتی صرف حمل سلاح سرد به قصد ارتکاب جرم نیز می تواند مجازات داشته باشد.

6. نحوه شکایت و مراحل پیگیری قانونی جرم توهین و تهدید

در صورتی که شما یا نزدیکانتان مورد توهین یا تهدید قرار گرفتید، می توانید از طریق مراجع قانونی این جرایم را پیگیری کنید. مراحل کلی شکایت و رسیدگی به شرح زیر است:

6.1. جمع آوری و مستندسازی ادله اثبات جرم

اولین و مهم ترین قدم، جمع آوری و مستندسازی تمامی مدارک و شواهد موجود است. این مدارک می توانند شامل موارد زیر باشند:

• پیامک ها، فایل های صوتی، اسکرین شات از مکالمات شبکه های اجتماعی، ایمیل ها یا هر مدرک نوشتاری و تصویری دیگر که حاوی توهین یا تهدید باشد.
• شهادت شهود (افرادی که در زمان وقوع جرم حضور داشته و آن را مشاهده یا شنیده اند).
• گزارش نیروی انتظامی یا دیگر نهادهای ذی ربط.
• فیلم یا عکس هایی که عمل توهین یا تهدید را نشان دهند.

توجه داشته باشید که متن پیامک ها در حالت کلی اماره محسوب می شوند (قرینه ای که به قاضی در رسیدن به علم کمک می کند)، اما در شرایط خاص و با تأیید کارشناسان فنی (مثلاً پس از استعلام از اپراتور)، می توانند سند محکمه پسند نیز باشند.

6.2. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از جمع آوری مدارک، برای ثبت شکوائیه (دادخواست کیفری)، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید. در این دفاتر، شکوائیه شما تنظیم و به همراه مدارک پیوست، به صورت الکترونیکی به دادسرای مربوطه ارسال می شود. در این مرحله، هزینه های دادرسی نیز باید پرداخت شود.

6.3. مراحل رسیدگی در دادسرا و دادگاه

پرونده شما پس از ثبت در دادسرای عمومی و انقلاب، مراحل زیر را طی می کند:

• تحقیقات مقدماتی: دادیار یا بازپرس پرونده، تحقیقات اولیه را آغاز می کند. در این مرحله، ممکن است از شما و متهم برای ارائه توضیحات و دفاع احضار به عمل آید.
• احضار طرفین: شاکی و مشتکی عنه (متهم) برای ادای توضیحات و ارائه مدارک احضار می شوند.
• قرار نهایی: در صورت کافی بودن دلایل برای اثبات جرم، قرار جلب به دادرسی صادر و پرونده به دادگاه کیفری 2 ارسال می شود. در غیر این صورت، قرار منع تعقیب صادر می گردد.
• جلسه رسیدگی و صدور رأی: در دادگاه کیفری 2، جلسه رسیدگی با حضور طرفین (یا وکلای آن ها) برگزار می شود. پس از شنیدن اظهارات و بررسی مدارک، قاضی رأی نهایی را صادر می کند.

6.4. صلاحیت دادگاه در رسیدگی به جرم

دادگاه صالح برای رسیدگی به جرایم توهین و تهدید، دادگاه کیفری 2 است. صلاحیت محلی دادگاه نیز محل وقوع جرم است. در خصوص جرایم اینترنتی و فضای مجازی، محل وقوع جرم ممکن است محل ارسال پیام، محل دریافت پیام یا محل دسترسی به اطلاعات باشد که تشخیص آن با قاضی است و اغلب دادگاه محل اقامت شاکی یا محل دسترسی او به محتوای توهین آمیز/تهدیدآمیز را صالح می دانند.

7. شرایط اثبات جرم در دادگاه

برای صدور حکم مجازات در خصوص توهین و تهدید، دادگاه نیازمند ادله و مستندات کافی است. ماده 160 قانون مجازات اسلامی، ادله اثبات جرم را به شرح زیر برشمرده است:

7.1. اقرار متهم

اگر متهم در جلسه بازپرسی یا دادگاه، یک بار اقرار کند که مرتکب جرم توهین یا تهدید شده است، این اقرار به عنوان یکی از قوی ترین ادله اثبات جرم محسوب می شود.

7.2. شهادت شهود

شهادت دو یا چند مرد عاقل، بالغ و عادل (در صورت نبود مرد، یک مرد و دو زن یا چهار زن) که در زمان وقوع جرم حضور داشته و عمل توهین یا تهدید را مستقیماً مشاهده یا شنیده باشند، می تواند به عنوان دلیل اثبات جرم مورد قبول دادگاه قرار گیرد. شرایط و ویژگی های شاهد و شهادت او در قانون مجازات اسلامی مشخص شده است.

7.3. علم قاضی

علم قاضی به معنای یقین حاصل شده برای قاضی از طریق بررسی و تحلیل تمامی مدارک، مستندات، قرائن، امارات و شواهد موجود در پرونده است. قاضی می تواند با توجه به محتویات پرونده، از جمله پیامک ها، فایل های صوتی، گزارش کارشناسان، گزارشات نیروی انتظامی، یا حتی رفتارهای متهم در دادگاه، به این علم برسد که جرم واقع شده و متهم، مجرم است. در بسیاری از پرونده های توهین و تهدید، علم قاضی نقش بسیار مهمی در صدور حکم دارد.

7.4. قسامه (در برخی موارد خاص)

قسامه عمدتاً در جرایم موجب قصاص و دیه (مانند قتل و ضرب و جرح عمدی در صورت لوث) کاربرد دارد و کمتر در جرایمی مانند توهین و تهدید مورد استفاده قرار می گیرد؛ مگر در مواردی که توهین یا تهدید به صورت ناموسی باشد و به نوعی به قذف یا جرایم مشابه ربط پیدا کند که البته این موارد نادر است.

8. نکات حقوقی کلیدی و مشاوره تخصصی

در پرونده های توهین و تهدید، نکات حقوقی ظریفی وجود دارد که توجه به آن ها می تواند در سرنوشت پرونده مؤثر باشد.

8.1. قابل گذشت بودن جرایم توهین و تهدید

جرایم توهین (ماده 608) و تهدید (ماده 669) از جمله جرایم قابل گذشت محسوب می شوند. این بدان معناست که این جرایم جنبه خصوصی دارند و شروع و ادامه رسیدگی به آن ها منوط به شکایت شاکی خصوصی است. اگر شاکی پس از طرح شکایت، از شکایت خود صرف نظر کند (گذشت کند)، حتی اگر جرم اثبات شده باشد، رسیدگی متوقف و پرونده مختومه می شود و متهم تبرئه می گردد. این ویژگی فرصتی را برای حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات فراهم می کند.

8.2. شرایط تشدید مجازات

در برخی شرایط خاص، مجازات جرایم توهین و تهدید ممکن است تشدید شود. این شرایط عبارتند از:

• تکرار جرم: اگر فردی سابقه ارتکاب این جرایم را داشته باشد و مجدداً مرتکب شود.
• همراهی با سایر جرایم: اگر توهین یا تهدید با جرایم سنگین تری مانند اخاذی، زورگیری، سرقت، یا سایر اعمال مجرمانه همراه باشد. به عنوان مثال، اگر تهدید با هدف اخاذی پول صورت گیرد، علاوه بر مجازات تهدید، مجازات اخاذی نیز اعمال خواهد شد.
• سوءاستفاده از موقعیت: در صورتی که مرتکب از جایگاه، مقام یا قدرت خود برای توهین یا تهدید استفاده کند.

8.3. اهمیت مشاوره و اخذ وکیل

با توجه به پیچیدگی های قانونی و ظرافت های اثبات جرم در پرونده های توهین و تهدید، بهره مندی از مشاوره حقوقی تخصصی و اخذ وکیل می تواند نقش حیاتی داشته باشد:

• برای شاکی: وکیل می تواند در جمع آوری مستندات، تنظیم دقیق شکوائیه، پیگیری مراحل پرونده در دادسرا و دادگاه، و ارائه دفاعیات مؤثر یاری رسان باشد.
• برای متهم: وکیل می تواند به متهم در ارائه دفاع صحیح، تلاش برای اثبات بی گناهی یا کاهش مجازات، و در صورت لزوم، تلاش برای جلب رضایت شاکی خصوصی و مختومه کردن پرونده کمک کند.

وکیل متخصص، با دانش و تجربه خود، از تضییع حقوق طرفین جلوگیری کرده و روند رسیدگی را تسریع می بخشد.

8.4. جریمه توهین به چه کسی تعلق می گیرد؟

نکته مهمی که بسیاری از افراد از آن آگاه نیستند این است که جزای نقدی که برای جرم توهین (ماده 608) تعیین می شود، به حساب صندوق دولت واریز می شود و به شخص شاکی پرداخت نمی گردد. شاکی در صورت متحمل شدن ضرر و زیان مادی یا معنوی ناشی از توهین، می تواند جداگانه از طریق دادخواست حقوقی، درخواست مطالبه خسارت کند که البته اثبات این خسارت و میزان آن فرایند خاص خود را دارد.

9. نمونه دادخواست های کاربردی

داشتن یک نمونه دادخواست مناسب می تواند اولین گام در پیگیری قانونی باشد. این نمونه ها، قالب های کلی هستند و باید با جزئیات مربوط به هر پرونده تکمیل شوند.

9.1. نمونه دادخواست شکایت از توهین

خواهان: [نام و نام خانوادگی خواهان]، به نشانی: [آدرس کامل]

خوانده: [نام و نام خانوادگی خوانده]، به نشانی: [آدرس کامل]

موضوع: شکایت از توهین

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب [نام شهرستان/شهر]

با سلام و احترام،

اینجانب [نام خواهان] به موجب این دادخواست، از خوانده فوق الذکر، آقای/خانم [نام خوانده]، به دلیل توهین و هتک حیثیت اینجانب شکایت دارم. ایشان در تاریخ [تاریخ وقوع توهین] در محل [محل دقیق وقوع توهین، مثال: آدرس منزل، محل کار، فضای مجازی (شبکه اجتماعی X، پیامک)] به صورت [حضوری، تلفنی، از طریق پیامک، در حضور دیگران، در فضای مجازی] با استعمال الفاظ رکیک و توهین آمیز مانند [ذکر چند نمونه از الفاظ توهین آمیز] اقدام به تحقیر و بی احترامی نسبت به شخصیت اینجانب نموده است. این رفتار ایشان موجب ناراحتی روحی و هتک حیثیت بنده در عرف جامعه شده است.

لذا با استناد به ماده 608 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) و با تقدیم مدارک و مستندات پیوست [مانند: اسکرین شات پیامک ها، شهادت شهود، فایل صوتی/تصویری، و…]، تقاضای رسیدگی، تعقیب کیفری و صدور حکم مجازات مناسب برای خوانده محترم را استدعا دارم.

با تشکر و احترام

[نام و نام خانوادگی خواهان]

[امضا]

9.2. نمونه دادخواست شکایت از تهدید

خواهان: [نام و نام خانوادگی خواهان]، به نشانی: [آدرس کامل]

خوانده: [نام و نام خانوادگی خوانده]، به نشانی: [آدرس کامل]

موضوع: شکایت از تهدید

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب [نام شهرستان/شهر]

با سلام و احترام،

اینجانب [نام خواهان] با تقدیم این دادخواست از خوانده فوق الذکر، آقای/خانم [نام خوانده]، به دلیل تهدید به ضررهای [نفسی / شرفی / مالی / افشای سر] شکایت دارم. ایشان در تاریخ [تاریخ وقوع تهدید] در محل [محل دقیق وقوع تهدید، مثال: آدرس منزل، محل کار، فضای مجازی (شبکه اجتماعی X، پیامک)] به صورت [حضوری، تلفنی، از طریق پیامک، کتبی، در حضور دیگران] بنده را تهدید به [نوع تهدید، مثال: قتل، ضرب و جرح، افشای اسرار خصوصی، تخریب اموال، آبروریزی] نموده است. این تهدیدات باعث ایجاد اضطراب شدید، ترس و سلب آرامش از بنده شده است.

لذا با استناد به ماده 669 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) و با تقدیم مدارک و مستندات پیوست [مانند: اسکرین شات پیامک ها، شهادت شهود، فایل صوتی/تصویری، و…]، تقاضای رسیدگی، تعقیب کیفری و صدور حکم مجازات مناسب برای خوانده محترم را استدعا دارم.

با تشکر و احترام

[نام و نام خانوادگی خواهان]

[امضا]

نتیجه گیری

توهین و تهدید به اشخاص عادی، هرچند ممکن است در نگاه اول اعمالی ساده به نظر رسند، اما دارای ابعاد قانونی پیچیده ای هستند و می تواند برای مرتکبین، عواقب کیفری در پی داشته باشند. آگاهی از قانون مجازات تهدید و توهین، تعریف دقیق این جرایم، عناصر تشکیل دهنده هر یک، و تفاوت های ظریف حقوقی میان آن ها، برای هر شهروندی حیاتی است. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی، به تشریح مواد قانونی مربوطه (ماده 608 برای توهین و ماده 669 برای تهدید)، مجازات های به روز شده، نحوه شکایت، و شرایط اثبات جرم پرداخت. در نهایت، با توجه به قابل گذشت بودن این جرایم و اهمیت ادله اثبات، تأکید بر مشاوره با متخصصین حقوقی برای پیگیری صحیح پرونده و دفاع از حقوق خود، امری ضروری است تا اطمینان حاصل شود که اقدامات قانونی به نحو احسن انجام گیرد و از تضییع حقوق افراد جلوگیری شود.

سوالات متداول

آیا توهین و تهدید به اشخاص عادی جرم محسوب می شود؟

بله، طبق مواد 608 و 669 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)، توهین و تهدید به اشخاص عادی جرم محسوب می شود و در صورت شکایت شاکی و اثبات جرم، قابل پیگیری قانونی است.

مجازات توهین به اشخاص عادی (به تفکیک از تهدید) چیست؟

مجازات توهین ساده به اشخاص عادی، طبق ماده 608 قانون مجازات اسلامی، صرفاً جزای نقدی درجه شش است. بر اساس مصوبات به روز شده (سال 1403)، این جزای نقدی بیش از 200 میلیون ریال (20 میلیون تومان) تا 800 میلیون ریال (80 میلیون تومان) است و شامل حبس یا شلاق نمی شود.

مجازات تهدید به اشخاص عادی چیست؟

مجازات تهدید به اشخاص عادی، طبق ماده 669 قانون مجازات اسلامی، شامل شلاق تا 74 ضربه یا حبس از دو ماه تا دو سال است. تعیین نوع و میزان مجازات بر عهده قاضی دادگاه است.

آیا برای شکایت از تهدید و توهین نیاز به مدرک قوی است؟

بله، برای اثبات جرم در دادگاه، شاکی باید مدارک و ادله کافی و محکمه پسند ارائه دهد. این مدارک می تواند شامل شهادت شهود، اقرار متهم، اسکرین شات پیامک ها، فایل های صوتی یا تصویری، و هر گونه مستندات دیگر باشد که به علم قاضی کمک کند.

مجازات تهدید و توهین در فضای مجازی چقدر است و چگونه اثبات می شود؟

مجازات تهدید و توهین در فضای مجازی، علاوه بر مواد 608 و 669، می تواند مشمول مواد 16 قانون جرائم رایانه ای و 744 قانون مجازات اسلامی نیز شود و شامل حبس از 91 روز تا 2 سال و جزای نقدی از 5 میلیون تا 40 میلیون تومان است. اثبات آن از طریق اسکرین شات ها، گزارش های فنی و استعلام از اپراتورهای مخابراتی یا پلتفرم های مجازی صورت می گیرد.

آیا با رضایت شاکی، پرونده توهین و تهدید مختومه می شود؟

بله، جرایم توهین و تهدید از جرایم قابل گذشت هستند. در صورت رضایت شاکی خصوصی، حتی پس از شروع رسیدگی و اثبات جرم، پرونده مختومه شده و متهم تبرئه می گردد.

جزای نقدی جرم توهین به چه کسی پرداخت می شود؟

جزای نقدی تعیین شده برای جرم توهین به حساب صندوق دولت واریز می شود و به شاکی خصوصی پرداخت نمی گردد. شاکی در صورت تمایل به جبران خسارت، باید از طریق دادخواست حقوقی اقدام کند.

چه مواردی باعث تشدید مجازات توهین و تهدید می شوند؟

تکرار جرم، همراهی جرم با سایر جرایم سنگین تر (مانند اخاذی یا زورگیری) و سوءاستفاده از موقعیت یا مقام، می تواند از جمله عوامل تشدید مجازات توهین و تهدید باشد.

تهدید و توهین از چه نوع جرایمی هستند (تعزیری، قابل گذشت)؟

تهدید و توهین هر دو از جرایم تعزیری و قابل گذشت محسوب می شوند. تعزیری یعنی مجازات توسط قانونگذار تعیین شده و قابل گذشت یعنی با گذشت شاکی خصوصی، پرونده مختومه می شود.

آیا توهین به مردگان نیز جرم محسوب می شود؟

توهین به مردگان به خودی خود جرم محسوب نمی شود، مگر در صورتی که عرفاً توهین به بازماندگان او تلقی شود و موجب هتک حرمت و حیثیت آن ها گردد، در این صورت قابل پیگیری خواهد بود.