علائم عفونت کلیه چیست؟

عفونت کلیه، که در اصطلاح پزشکی پیلونفریت نامیده می شود، یک بیماری جدی است که نیاز به درمان فوری دارد. این بیماری معمولاً با علائمی مانند تب و لرز شدید، درد در ناحیه پهلو و پشت، سوزش ادرار و تکرر ادرار خود را نشان می دهد. شناسایی به موقع این نشانه ها برای جلوگیری از آسیب های جدی به کلیه ها و عوارض خطرناک احتمالی، بسیار مهم است. عفونت کلیه اغلب از مجاری ادراری به کلیه ها سرایت می کند.

کلیه ها اندام های حیاتی بدن هستند که وظیفه فیلتراسیون خون، دفع مواد زائد و حفظ تعادل مایعات و الکترولیت ها را بر عهده دارند. وقتی این اندام ها دچار عفونت می شوند، عملکرد آن ها مختل شده و می تواند سلامت کل بدن را به خطر بیندازد. در این مقاله به بررسی جامع علائم عفونت کلیه، علل، تشخیص، روش های درمانی و راهکارهای پیشگیری از آن خواهیم پرداخت تا آگاهی شما در این زمینه افزایش یابد و در صورت لزوم، به موقع اقدام به درمان کنید.

عفونت کلیه (پیلونفریت) چیست؟

عفونت کلیه یا پیلونفریت، یک نوع عفونت دستگاه ادراری است که معمولاً از مجرای ادرار یا مثانه آغاز شده و سپس به یک یا هر دو کلیه راه پیدا می کند. این بیماری می تواند به سرعت پیشرفت کرده و در صورت عدم درمان به موقع، عواقب جدی برای سلامتی فرد به همراه داشته باشد.

پیلونفریت در واقع التهاب بافت کلیه به دلیل وجود عفونت باکتریایی است. این باکتری ها اغلب از طریق مجاری ادراری به سمت بالا حرکت کرده و به کلیه ها می رسند. در موارد نادرتر، باکتری ها می توانند از طریق جریان خون از سایر نقاط بدن به کلیه ها منتقل شوند و باعث عفونت گردند.

تفاوت عفونت کلیه با عفونت ادراری (UTI) و چگونگی پیشرفت UTI به عفونت کلیه

عفونت ادراری (Urinary Tract Infection – UTI) یک اصطلاح کلی برای عفونت در هر قسمت از دستگاه ادراری است، از جمله مثانه، مجرای ادرار، حالب ها و کلیه ها. عفونت کلیه (پیلونفریت) یک نوع خاص و جدی تر از UTI است که در آن عفونت به کلیه ها سرایت کرده است. به عبارت دیگر، عفونت کلیه اغلب نتیجه پیشرفت یک عفونت ادراری درمان نشده یا نادیده گرفته شده در بخش های پایین تر دستگاه ادراری است.

زمانی که باکتری ها در مجرای ادرار یا مثانه (باکتریوری و سیستیت) تکثیر می یابند و درمان نمی شوند، می توانند از طریق حالب ها به سمت بالا حرکت کرده و به بافت کلیه ها برسند. در این مرحله، عفونت به کلیه رسیده و پیلونفریت نامیده می شود. علائم پیلونفریت معمولاً شدیدتر از عفونت مثانه بوده و شامل تب بالا، لرز و درد در ناحیه پهلو می شود.

انواع عفونت کلیه

عفونت کلیه می تواند به دو شکل حاد و مزمن بروز کند که هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند:

پیلونفریت حاد

پیلونفریت حاد یک عفونت ناگهانی و شدید در کلیه ها است. این نوع عفونت معمولاً با شروع ناگهانی علائم شدید مانند تب بالا، لرز، درد شدید در پهلو و پشت، تهوع و استفراغ همراه است. در این حالت، کلیه ها متورم می شوند و اگر درمان به سرعت انجام نشود، ممکن است آسیب دائمی به بافت کلیه وارد شود. هر عاملی که جریان طبیعی ادرار را مسدود کند، مانند سنگ کلیه یا ناهنجاری های ساختاری، می تواند خطر ابتلا به پیلونفریت حاد را افزایش دهد.

پیلونفریت مزمن

پیلونفریت مزمن حالتی نادرتر است که شامل عفونت های مکرر یا مداوم در کلیه ها می شود. این نوع عفونت اغلب در افرادی مشاهده می شود که مشکلات زمینه ای در دستگاه ادراری دارند، مانند ریفلاکس وزیکواورترال (برگشت ادرار از مثانه به حالب و کلیه) یا ناهنجاری های آناتومیک. پیلونفریت مزمن می تواند به مرور زمان منجر به آسیب دائمی و زخم شدن کلیه ها (اسکار کلیه) شود که در نهایت ممکن است به نارسایی کلیه و فشار خون بالا ختم گردد. این نوع عفونت بیشتر در کودکان دیده می شود.

علائم عفونت کلیه: نشانه های هشدار دهنده

شناخت علائم عفونت کلیه برای تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر آن حیاتی است. این علائم می توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند و گاهی اوقات با بیماری های دیگر اشتباه گرفته شوند. در ادامه به تفصیل به علائم شایع و کمتر شایع عفونت کلیه می پردازیم:

علائم شایع و اصلی

این علائم معمولاً نشان دهنده یک عفونت کلیه فعال هستند و نیاز به توجه فوری پزشکی دارند:

• تب و لرز شدید (همراه با لرزش): یکی از بارزترین علائم عفونت کلیه، تب ناگهانی و بالا است که اغلب با لرزهای شدید و احساس سرمازدگی همراه است. این تب می تواند نشان دهنده واکنش بدن به عفونت جدی باشد.
• درد در پهلو، پشت (معمولا زیر دنده ها و در یک یا هر دو سمت کمر) و کشاله ران: این درد ممکن است به صورت مبهم یا تیز باشد و معمولاً در یک طرف بدن (اگر یک کلیه درگیر باشد) یا هر دو طرف (اگر هر دو کلیه درگیر باشند) احساس می شود. درد ممکن است به سمت شکم پایین یا کشاله ران نیز تیر بکشد.
• سوزش و درد هنگام ادرار کردن (دیسوریا): این علامت که بیشتر در عفونت های مجاری ادراری پایین تر نیز دیده می شود، در عفونت کلیه نیز شایع است. احساس سوزش، گزگز یا درد هنگام دفع ادرار می تواند بسیار آزاردهنده باشد.
• تکرر ادرار و احساس فوریت در ادرار: فرد مبتلا به عفونت کلیه ممکن است احساس کند که نیاز به دفع ادرار مکرر دارد، حتی اگر مقدار کمی ادرار دفع شود. همچنین، احساس فوریت ناگهانی و شدید برای ادرار کردن نیز مشاهده می شود.
• ادرار با بوی بد، کدر یا خونی (هماچوری): تغییر در ظاهر و بوی ادرار می تواند نشانه ای از عفونت باشد. ادرار کدر یا بدبو به دلیل وجود باکتری ها و گلبول های سفید در ادرار است، و ادرار خونی (هماچوری) نیز ممکن است به دلیل التهاب و آسیب به مجاری ادراری یا کلیه ها رخ دهد.
• تهوع، استفراغ و از دست دادن اشتها: به دلیل تأثیر عفونت بر سیستم عمومی بدن و همچنین تحریک اعصاب مرتبط با کلیه ها، فرد ممکن است دچار تهوع و استفراغ شود. این حالت می تواند منجر به از دست دادن اشتها و کاهش وزن نیز شود.
• درد شکم: درد در ناحیه شکم، به خصوص در بخش پایین تر و پهلوها، می تواند از دیگر علائم عفونت کلیه باشد. این درد ممکن است همراه با گرفتگی های شکمی احساس شود.

علائم کمتر شایع یا نشانه های آغازین

برخی علائم ممکن است کمتر مشخص باشند یا در مراحل اولیه عفونت کلیه ظاهر شوند:

• خستگی و ضعف عمومی: احساس خستگی مداوم، بی حالی و ضعف جسمانی می تواند از نشانه های پنهان عفونت در بدن باشد.
• احساس بیماری و ناخوشی: یک حس کلی از ناخوشی و کسالت، حتی بدون وجود علائم بارز دیگر، می تواند زنگ خطر برای یک بیماری زمینه ای از جمله عفونت کلیه باشد.
• ورم (ادم) در پاها، قوزک و صورت: در موارد شدیدتر و به خصوص در عفونت های مزمن کلیه که بر عملکرد کلیه ها تأثیر می گذارد، ممکن است به دلیل تجمع مایعات در بدن، ورم در اندام های انتهایی مانند پاها، قوزک و حتی صورت مشاهده شود.
• فشار خون بالا: در برخی موارد و به ویژه در عفونت های مزمن کلیه که منجر به آسیب طولانی مدت به کلیه ها می شوند، ممکن است فشار خون بالا به عنوان یک عارضه ثانویه ایجاد شود.
• سرگیجه و سردرد: در موارد شدید عفونت کلیه، خصوصاً اگر همراه با تب بالا و کم آبی بدن باشد، ممکن است فرد دچار سرگیجه، سردرد و حتی گیجی شود.

تفاوت علائم در گروه های خاص

علائم عفونت کلیه ممکن است در گروه های سنی و جنسی مختلف، تفاوت هایی داشته باشد:

• علائم عفونت کلیه در زنان: زنان به دلیل کوتاه تر بودن مجرای ادرار و نزدیکی آن به واژن و مقعد، بیشتر در معرض خطر عفونت کلیه قرار دارند. علائم در زنان ممکن است شبیه به عفونت های واژینال یا مثانه باشد، مانند سوزش ادرار و تکرر ادرار. زنان باردار نیز به دلیل تغییرات هورمونی و فشار رحم بر حالب ها، بیشتر مستعد عفونت کلیه هستند که می تواند خطراتی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد.
• علائم عفونت کلیه در مردان: عفونت کلیه در مردان کمتر شایع است، اما در صورت بروز، می تواند با مشکلات زمینه ای مانند بزرگ شدن پروستات یا انسداد مجاری ادراری مرتبط باشد. علائم معمولاً مشابه زنان است، اما ممکن است در کنار آن علائم مرتبط با پروستات نیز مشاهده شود.
• علائم عفونت کلیه در کودکان: در کودکان، به خصوص نوزادان و خردسالان، علائم عفونت کلیه ممکن است کمتر مشخص و غیر اختصاصی باشد. تب بی دلیل و بالا، بی اشتهایی، بی حالی، استفراغ، اسهال یا عدم افزایش وزن می تواند نشانه هایی از عفونت کلیه باشد.
• علائم عفونت کلیه در سالمندان: در افراد سالمند، سیستم ایمنی ضعیف تر و وجود بیماری های زمینه ای، تشخیص عفونت کلیه را دشوارتر می کند. علائم ممکن است غیرمعمول باشند، از جمله گیجی، کاهش عملکرد ذهنی، بی حالی شدید یا حتی افت فشار خون، بدون وجود تب یا درد مشخص.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

مراجعه به پزشک در زمان مناسب، نقش کلیدی در پیشگیری از عوارض جدی عفونت کلیه دارد. در صورت مشاهده هر یک از علائم عفونت کلیه که در بالا ذکر شد، به ویژه اگر این علائم به صورت ناگهانی و شدید ظاهر شوند، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. هرگونه تأخیر در تشخیص و درمان می تواند منجر به آسیب های دائمی کلیه و حتی عفونت های خونی تهدیدکننده زندگی شود.

نشانه های خطر که نیاز به فوریت پزشکی دارند و نباید آنها را نادیده گرفت، عبارتند از:

• تب بالا (بیش از 38.5 درجه سانتی گراد) همراه با لرز شدید.
• درد شدید و فزاینده در پهلو، پشت یا شکم.
• مشاهده خون یا چرک آشکار در ادرار.
• ناتوانی در نوشیدن مایعات کافی یا علائم شدید کم آبی بدن (مانند خشکی دهان، تشنگی شدید، کاهش حجم ادرار).
• تهوع و استفراغ مداوم که مانع از مصرف دارو یا مایعات شود.
• تغییر در وضعیت هوشیاری، گیجی یا بی حالی شدید، به خصوص در سالمندان.
• علائم عفونت کلیه در دوران بارداری.

هرگز سعی نکنید عفونت کلیه را خوددرمانی کنید. این بیماری به درمان آنتی بیوتیکی مناسب و تحت نظارت پزشک نیاز دارد تا از گسترش عفونت و بروز عوارض جدی جلوگیری شود. خوددرمانی می تواند وضعیت را بدتر کرده و تشخیص صحیح را به تأخیر بیندازد.

علل و عوامل خطر عفونت کلیه

شناخت علل و عواملی که خطر ابتلا به عفونت کلیه را افزایش می دهند، می تواند به پیشگیری و تشخیص زودهنگام کمک کند. عفونت کلیه معمولاً زمانی رخ می دهد که باکتری ها وارد دستگاه ادراری شده و به سمت کلیه ها حرکت می کنند.

علل اصلی

بیشتر عفونت های کلیه توسط باکتری ها ایجاد می شوند:

• عفونت باکتریایی (E. coli به عنوان شایع ترین علت): شایع ترین عامل باکتریایی که باعث عفونت کلیه می شود، باکتری اشرشیا کلی (E. coli) است. این باکتری معمولاً در روده بزرگ زندگی می کند و می تواند از ناحیه مقعد به مجرای ادرار منتقل شود، سپس به سمت بالا حرکت کرده و به مثانه و کلیه ها برسد.
• گسترش عفونت از مثانه و مجاری ادراری: در بسیاری از موارد، عفونت کلیه در واقع یک عفونت ادراری پایین تر (مانند سیستیت یا عفونت مثانه) است که درمان نشده یا به درستی کنترل نشده و باکتری ها از طریق حالب ها به کلیه ها صعود کرده اند.
• انتقال باکتری از طریق جریان خون (نادر): در موارد بسیار نادر، باکتری ها می توانند از عفونت های دیگر در بدن (مانند عفونت های پوستی، عفونت های مفصلی یا عفونت دریچه های قلب) از طریق جریان خون به کلیه ها برسند و باعث عفونت شوند. این حالت کمتر شایع است اما می تواند بسیار جدی باشد.

عوامل خطرزا

برخی شرایط و عوامل خاص می توانند شانس ابتلا به عفونت کلیه را افزایش دهند:

• جنسیت (کوتاه تر بودن مجرای ادرار در زنان): مجرای ادرار در زنان کوتاه تر از مردان است که باعث می شود باکتری ها راحت تر از خارج بدن به مثانه و سپس به کلیه ها برسند. همچنین، نزدیکی مجرای ادرار به مقعد و واژن در زنان، خطر انتقال باکتری ها را افزایش می دهد.
• انسداد مجاری ادراری (سنگ کلیه، تومور، بزرگ شدن پروستات): هرگونه مانع در مسیر جریان طبیعی ادرار می تواند باعث تجمع ادرار و رشد باکتری ها شود. این انسدادها می توانند شامل سنگ کلیه، تومورها، یا در مردان، بزرگ شدن غده پروستات (BPH) باشند.
• ریفلاکس وزیکواورترال (VUR): این وضعیت زمانی رخ می دهد که ادرار از مثانه به حالب ها و کلیه ها برمی گردد. این برگشت ادرار، زمینه را برای عفونت های مکرر فراهم می کند، به خصوص در کودکان.
• ضعف سیستم ایمنی (دیابت، HIV، داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی): افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند بیماران دیابتی، مبتلایان به HIV یا کسانی که داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف می کنند (مثلاً پس از پیوند اعضا)، بیشتر در معرض خطر عفونت ها، از جمله عفونت کلیه، هستند.
• استفاده طولانی مدت از سوند ادراری: سوندهای ادراری لوله هایی هستند که برای تخلیه ادرار از مثانه استفاده می شوند. استفاده طولانی مدت از سوند می تواند راهی برای ورود باکتری ها به دستگاه ادراری و ایجاد عفونت باشد.
• آسیب به اعصاب مثانه: برخی آسیب های عصبی یا نخاعی می توانند باعث اختلال در عملکرد مثانه و عدم تخلیه کامل آن شوند. این وضعیت می تواند خطر تجمع ادرار و عفونت را افزایش دهد.
• بارداری: تغییرات هورمونی و فشار رحم بر حالب ها در دوران بارداری می تواند جریان ادرار را کند کرده و خطر ابتلا به عفونت کلیه را در زنان باردار افزایش دهد.
• بیماری های مزمن کلیه: وجود بیماری های مزمن کلیه می تواند کلیه ها را آسیب پذیرتر کرده و خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد.

تشخیص عفونت کلیه

برای تشخیص دقیق عفونت کلیه و تعیین بهترین روش درمانی، پزشک از ترکیبی از معاینات فیزیکی، شرح حال پزشکی و آزمایش های تشخیصی استفاده می کند. تشخیص زودهنگام و دقیق برای جلوگیری از عوارض جدی بسیار مهم است.

معاینه فیزیکی و شرح حال پزشکی

پزشک ابتدا با گرفتن یک شرح حال کامل، در مورد علائم شما، زمان شروع آن ها، شدت و هرگونه سابقه پزشکی مرتبط (مانند سابقه عفونت ادراری، سنگ کلیه، دیابت یا بارداری) سوال می پرسد. در ادامه، یک معاینه فیزیکی انجام می شود که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بررسی تب و فشار خون: تب بالا و تغییر در فشار خون می تواند نشانه ای از عفونت باشد.
• لمس ناحیه پهلو و شکم: پزشک ممکن است برای بررسی درد و حساسیت در ناحیه کلیه ها (معمولاً در پشت و زیر دنده ها) و شکم، این نواحی را لمس کند. درد در این مناطق می تواند نشانه ای قوی از عفونت کلیه باشد.

آزمایشات تشخیصی

پس از معاینه فیزیکی و شرح حال، پزشک برای تأیید تشخیص و شناسایی عامل عفونت، آزمایشات مختلفی را درخواست می کند:

• آزمایش ادرار (کشت ادرار برای شناسایی باکتری و آنتی بیوگرام):
  • آزمایش ادرار (Urinalysis): نمونه ادرار برای بررسی وجود گلبول های سفید خون، گلبول های قرمز خون، پروتئین، نیتریت ها و باکتری ها زیر میکروسکوپ بررسی می شود. وجود تعداد زیاد گلبول های سفید و نیتریت ها معمولاً نشان دهنده عفونت است.
  • کشت ادرار (Urine Culture): این آزمایش برای شناسایی دقیق نوع باکتری عامل عفونت و تعیین حساسیت آن به آنتی بیوتیک های مختلف (آنتی بیوگرام) انجام می شود. این مرحله برای انتخاب مؤثرترین آنتی بیوتیک بسیار مهم است.
• آزمایش خون (شمارش کامل خون، بررسی عملکرد کلیه، کشت خون در موارد مشکوک به سپسیس):
  • شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش تعداد گلبول های سفید خون را اندازه گیری می کند. افزایش تعداد گلبول های سفید می تواند نشان دهنده عفونت در بدن باشد.
  • بررسی عملکرد کلیه (Kidney Function Tests): آزمایشاتی مانند اندازه گیری سطح کراتینین و اوره خون برای ارزیابی عملکرد کلیه ها انجام می شود. در صورت آسیب کلیه، این مقادیر ممکن است افزایش یابند.
  • کشت خون (Blood Culture): در مواردی که عفونت شدید است و احتمال ورود باکتری ها به جریان خون (سپتی سمی) وجود دارد، کشت خون برای شناسایی باکتری ها در خون انجام می شود.
• تصویربرداری (سونوگرافی کلیه و مثانه، سی تی اسکن، VCUG در موارد خاص):
  • سونوگرافی کلیه و مثانه: این روش تصویربرداری غیرتهاجمی با استفاده از امواج صوتی، برای بررسی اندازه و شکل کلیه ها، وجود انسدادهایی مانند سنگ کلیه یا تومورها، و بررسی هرگونه ناهنجاری ساختاری در کلیه ها و مثانه انجام می شود.
  • سی تی اسکن (CT Scan): در موارد پیچیده تر یا زمانی که سونوگرافی اطلاعات کافی ارائه نمی دهد، سی تی اسکن با یا بدون تزریق ماده حاجب برای مشاهده جزئیات بیشتر از کلیه ها و مجاری ادراری، تشخیص آبسه، سنگ یا سایر ناهنجاری ها استفاده می شود.
  • سیستواورتروگرام (VCUG) در موارد خاص: این آزمایش بیشتر در کودکان برای تشخیص ریفلاکس وزیکواورترال (برگشت ادرار از مثانه به کلیه ها) انجام می شود. در این روش، ماده حاجب به مثانه تزریق شده و سپس در حین ادرار کردن، از مثانه و حالب ها تصویربرداری می شود.

درمان عفونت کلیه

درمان عفونت کلیه معمولاً شامل آنتی بیوتیک ها است و هدف آن از بین بردن باکتری عامل عفونت، کاهش علائم و جلوگیری از عوارض جدی است. بسته به شدت عفونت و وضعیت بیمار، درمان می تواند به صورت سرپایی یا نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد.

درمان دارویی

ستون اصلی درمان عفونت کلیه، مصرف آنتی بیوتیک ها است:

• آنتی بیوتیک ها (انواع رایج، مدت زمان مصرف، اهمیت تکمیل دوره درمان):
  • پزشک بر اساس نتایج کشت ادرار و آنتی بیوگرام، مناسب ترین آنتی بیوتیک را تجویز می کند. داروهایی مانند سیپروفلوکساسین، لووفلوکساسین، کوتریموکسازول، آموکسی سیلین/کلاوولانات یا سفالوسپورین ها ممکن است تجویز شوند.
  • دوره درمان آنتی بیوتیکی معمولاً 7 تا 14 روز طول می کشد. حتی اگر علائم پس از چند روز بهبود یابند، بسیار مهم است که کل دوره درمان آنتی بیوتیک ها را دقیقاً طبق دستور پزشک تکمیل کنید. قطع زودهنگام دارو می تواند باعث عود عفونت یا مقاوم شدن باکتری ها به آنتی بیوتیک شود.
• مسکن ها و تب بر ها:
  • برای کنترل تب و کاهش درد، پزشک ممکن است داروهای مسکن و تب بر مانند استامینوفن (تیلنول) یا ایبوپروفن (ادویل) را تجویز کند. این داروها به بهبود حال عمومی بیمار کمک می کنند.

بستری شدن در بیمارستان

در برخی شرایط، نیاز به بستری شدن در بیمارستان برای درمان عفونت کلیه وجود دارد:

• چه زمانی نیاز است؟ (عفونت شدید، بارداری، نقص ایمنی، عدم پاسخ به درمان سرپایی):
  • اگر عفونت کلیه بسیار شدید باشد و علائمی مانند تب بالا، لرز شدید، تهوع و استفراغ مداوم، کم آبی شدید یا علائم سپتی سمی (عفونت خون) وجود داشته باشد.
  • زنان باردار مبتلا به عفونت کلیه، به دلیل خطراتی که برای مادر و جنین وجود دارد، معمولاً بستری می شوند.
  • افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف (مانند بیماران دیابتی کنترل نشده، بیماران HIV یا دریافت کنندگان پیوند عضو).
  • بیمارانی که به درمان آنتی بیوتیکی خوراکی پاسخ نمی دهند یا قادر به تحمل داروهای خوراکی نیستند.
• آنتی بیوتیک های وریدی و مایعات:
  • در بیمارستان، آنتی بیوتیک ها به صورت وریدی (از طریق رگ) تزریق می شوند که سرعت جذب و اثربخشی بیشتری دارد.
  • همچنین، مایعات وریدی برای جبران کم آبی بدن و کمک به بهبود عملکرد کلیه ها تزریق می گردد.
  • مدت زمان بستری در بیمارستان به شدت عفونت و پاسخ بیمار به درمان بستگی دارد و معمولاً تا زمانی که بیمار از نظر بالینی پایدار شود و بتواند داروهای خوراکی را تحمل کند، ادامه می یابد.

درمان عفونت های مکرر یا عوارض

اگر عفونت کلیه به صورت مکرر رخ دهد یا عوارضی ایجاد کند، نیاز به بررسی های بیشتر و مداخلات تخصصی تر است:

• ارجاع به متخصص اورولوژی یا نفرولوژی:
  • در صورت عفونت های کلیوی مکرر، انسدادهای ادراری یا ناهنجاری های ساختاری، بیمار به متخصص اورولوژی (جراح کلیه و مجاری ادراری) یا نفرولوژی (متخصص بیماری های کلیه) ارجاع داده می شود.
• امکان جراحی برای اصلاح ناهنجاری های ساختاری:
  • اگر دلیل عفونت های مکرر، یک مشکل ساختاری در دستگاه ادراری باشد (مانند ریفلاکس وزیکواورترال یا سنگ های کلیوی بزرگ)، ممکن است نیاز به جراحی برای اصلاح آن ناهنجاری ها باشد تا از عود عفونت ها جلوگیری شود.

پیشگیری از عفونت کلیه

پیشگیری از عفونت کلیه عمدتاً بر اساس جلوگیری از عفونت های ادراری (UTI) است که می توانند به کلیه ها سرایت کنند. رعایت برخی نکات بهداشتی و سبک زندگی سالم می تواند به کاهش چشمگیر خطر ابتلا به این عفونت ها کمک کند:

1. نوشیدن آب کافی و مایعات: نوشیدن مقدار زیاد آب و سایر مایعات سالم (مانند آبمیوه های طبیعی) به شستشوی باکتری ها از مجاری ادراری کمک می کند. این کار باعث می شود باکتری ها قبل از اینکه فرصت تکثیر و رسیدن به کلیه ها را پیدا کنند، از بدن خارج شوند.
2. ادرار کردن به محض نیاز و تخلیه کامل مثانه: نگه داشتن ادرار برای مدت طولانی می تواند باعث تجمع باکتری ها در مثانه شود. همچنین، اطمینان از تخلیه کامل مثانه در هر بار ادرار کردن، بسیار مهم است.
3. تخلیه مثانه بعد از مقاربت (برای زنان): برای زنان، ادرار کردن بلافاصله پس از مقاربت به پاک شدن باکتری هایی که ممکن است در طول فعالیت جنسی وارد مجرای ادرار شده باشند، کمک می کند.
4. رعایت بهداشت فردی (روش صحیح شستشو):
   • برای زنان، بسیار مهم است که پس از اجابت مزاج، از جلو به عقب (از واژن به سمت مقعد) خود را بشویند. این کار از انتقال باکتری ها از ناحیه مقعد به مجرای ادرار جلوگیری می کند.
   • بهداشت ناحیه تناسلی را با آب و صابون ملایم رعایت کنید.
5. عدم استفاده از محصولات بهداشتی معطر در ناحیه تناسلی: استفاده از اسپری ها، پودرها، دئودورانت ها یا صابون های معطر در ناحیه تناسلی می تواند باعث تحریک مجرای ادرار و افزایش خطر عفونت شود.
6. مدیریت بیماری های زمینه ای (دیابت، سنگ کلیه): بیماری هایی مانند دیابت کنترل نشده یا وجود سنگ کلیه می توانند خطر عفونت کلیه را افزایش دهند. مدیریت صحیح این بیماری ها از طریق درمان و پیگیری پزشکی، در پیشگیری از عفونت های کلیوی نقش مهمی دارد.

سبک زندگی و توصیه های خانگی در کنار درمان پزشکی

در کنار درمان های پزشکی که توسط پزشک تجویز می شود، برخی تغییرات در سبک زندگی و توصیه های خانگی می توانند به تسکین علائم، بهبود سریع تر و پیشگیری از عود عفونت کلیه کمک کنند. توجه داشته باشید که این توصیه ها جایگزین درمان پزشکی نیستند و همیشه باید تحت نظر پزشک انجام شوند.

• نوشیدن فراوان آب و مایعات (تأکید مجدد): این مهمترین توصیه است. نوشیدن آب کافی به شستشوی باکتری ها از دستگاه ادراری و کلیه ها کمک می کند. هدف این است که ادرار شما رنگ روشن و تقریباً بی رنگی داشته باشد.
• استفاده از کمپرس گرم برای تسکین درد: قرار دادن یک کیسه آب گرم یا پد حرارتی بر روی ناحیه شکم، پهلو یا کمر می تواند به کاهش درد و گرفتگی های ناشی از عفونت کلیه کمک کند. گرما می تواند عضلات را شل کرده و ناراحتی را تسکین دهد.
• مصرف آب زغال اخته (با ذکر ملاحظات و شواهد علمی): آب زغال اخته حاوی ترکیباتی است که می توانند از چسبیدن باکتری ها به دیواره های مجاری ادراری جلوگیری کنند. هرچند شواهد علمی در مورد اثربخشی آن در درمان عفونت کلیه هنوز قطعی نیست، اما ممکن است در پیشگیری از عفونت های ادراری مکرر مفید باشد. قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید، به خصوص اگر داروهای رقیق کننده خون مصرف می کنید، زیرا زغال اخته می تواند با آنها تداخل داشته باشد.
• پرهیز از مصرف الکل و کافئین در دوران بهبودی: الکل و کافئین می توانند باعث تحریک مثانه و افزایش تکرر ادرار شوند که در دوران عفونت کلیه توصیه نمی شود. بهتر است از این مواد در طول دوره درمان و بهبودی خودداری کنید.
• توصیه های غذایی و گیاهی (با تاکید بر اینکه این ها جایگزین درمان پزشکی نیستند):
  • ویتامین C: مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین C (مانند مرکبات) می تواند به افزایش اسیدیته ادرار و تقویت سیستم ایمنی کمک کند، که ممکن است در مبارزه با باکتری ها مفید باشد.
  • سرکه سیب: برخی افراد معتقدند سرکه سیب دارای خواص ضد باکتریایی است. با این حال، شواهد علمی قوی برای اثبات این موضوع در درمان عفونت کلیه وجود ندارد و مصرف آن باید با احتیاط و مشورت پزشک باشد.
  • آب جعفری: جعفری خاصیت ادرارآور دارد و می تواند به افزایش حجم ادرار و دفع باکتری ها کمک کند. با این حال، مصرف زیاد آن برای همه افراد توصیه نمی شود.
  • همیشه به یاد داشته باشید که این توصیه ها صرفاً مکمل هستند و هرگز نباید جایگزین آنتی بیوتیک ها و درمان های پزشکی تجویز شده توسط پزشک شوند.
• اهمیت استراحت کافی: بدن برای مبارزه با عفونت به انرژی زیادی نیاز دارد. استراحت کافی به سیستم ایمنی شما اجازه می دهد تا به طور مؤثرتری عمل کند و به بهبود سریع تر کمک می کند.

عوارض احتمالی عفونت کلیه در صورت عدم درمان

عدم تشخیص و درمان به موقع عفونت کلیه می تواند به عوارض جدی و گاهی تهدیدکننده زندگی منجر شود. نادیده گرفتن علائم یا قطع زودهنگام درمان، می تواند سلامت کلیه ها و کل بدن را به خطر بیندازد. برخی از مهمترین عوارض احتمالی عبارتند از:

• اسکار کلیه (آسیب دائمی به کلیه): عفونت های مکرر یا طولانی مدت می توانند باعث آسیب دائمی به بافت کلیه شوند. این آسیب به صورت زخم یا اسکار (جای زخم) بر روی کلیه ظاهر می شود که می تواند عملکرد کلیه را مختل کند. اسکار کلیه اغلب برگشت ناپذیر است و می تواند زمینه ساز مشکلات جدی تر در آینده باشد.
• بیماری مزمن کلیه و نارسایی کلیه: در نتیجه آسیب دائمی ناشی از اسکار کلیه، ممکن است کلیه ها به تدریج توانایی خود را در فیلتراسیون خون از دست بدهند. این وضعیت منجر به بیماری مزمن کلیه (CKD) می شود که در مراحل پیشرفته تر می تواند به نارسایی کامل کلیه (End-Stage Renal Disease – ESRD) منجر شود. در این صورت، بیمار برای ادامه حیات به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز خواهد داشت.
• مسمومیت خون (سپتی سمی) و عفونت پخش شده در بدن (life-threatening): اگر باکتری ها از کلیه ها وارد جریان خون شوند، می توانند باعث عفونت خون یا سپسیس (Sepsis) شوند. سپسیس یک وضعیت اورژانسی پزشکی است که می تواند به شوک سپتیک، آسیب به چندین اندام حیاتی و حتی مرگ منجر شود. این عارضه بسیار خطرناک بوده و نیاز به بستری فوری در بیمارستان و درمان با آنتی بیوتیک های وریدی قوی دارد.
• عوارض در بارداری (زایمان زودرس، وزن کم نوزاد): عفونت کلیه در زنان باردار می تواند خطرات جدی برای هر دو مادر و جنین ایجاد کند. این عوارض شامل افزایش خطر زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد نوزاد، پره اکلامپسی (فشار خون بالا در بارداری) و حتی سقط جنین است. به همین دلیل، تشخیص و درمان سریع عفونت کلیه در بارداری از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

نادیده گرفتن علائم عفونت کلیه یا عدم تکمیل دوره درمان آنتی بیوتیکی می تواند عواقب جبران ناپذیری برای سلامتی شما داشته باشد. همیشه توصیه های پزشکی را جدی بگیرید و در صورت بروز هرگونه نگرانی، به پزشک متخصص مراجعه کنید.

سوالات متداول

آیا عفونت کلیه مسری است؟

خیر، عفونت کلیه به خودی خود مسری نیست. این یک عفونت باکتریایی در داخل بدن است که از طریق تماس با فرد دیگر منتقل نمی شود.

فرق عفونت کلیه و سنگ کلیه چیست؟

عفونت کلیه ناشی از باکتری است که باعث التهاب و آسیب به بافت کلیه می شود، در حالی که سنگ کلیه توده های سختی از مواد معدنی هستند که در کلیه تشکیل می شوند. سنگ کلیه می تواند یکی از عوامل خطر برای عفونت کلیه باشد، زیرا ممکن است باعث انسداد مجاری ادراری و تجمع باکتری ها شود، اما خود سنگ کلیه یک عفونت نیست.

آیا عفونت کلیه بدون تب هم ممکن است؟

بله، در برخی موارد، به خصوص در کودکان بسیار خردسال، افراد سالمند یا کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، عفونت کلیه ممکن است بدون تب واضح یا با تب خفیف بروز کند. در این موارد، علائم غیر اختصاصی مانند بی حالی شدید، گیجی یا ضعف عمومی ممکن است بیشتر نمایان باشد.

چقدر طول می کشد تا عفونت کلیه درمان شود؟

علائم عفونت کلیه معمولاً طی چند روز پس از شروع درمان آنتی بیوتیکی بهبود می یابند. با این حال، دوره کامل درمان آنتی بیوتیکی معمولاً 7 تا 14 روز طول می کشد و اتمام کامل دوره برای ریشه کن کردن کامل عفونت و جلوگیری از عود آن ضروری است.

آیا عفونت کلیه می تواند باعث کمردرد شود؟

بله، درد در ناحیه پهلو، پشت (معمولاً زیر دنده ها و در یک یا هر دو سمت کمر) و حتی کشاله ران از علائم شایع عفونت کلیه است. این درد ممکن است با کمردرد معمولی اشتباه گرفته شود، اما معمولاً در عفونت کلیه شدیدتر و همراه با علائم دیگر مانند تب و سوزش ادرار است.

آیا عفونت کلیه در بارداری خطرناک است؟

بله، عفونت کلیه در بارداری جدی تلقی می شود و می تواند خطراتی مانند زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد نوزاد و سایر عوارض برای مادر و جنین را به همراه داشته باشد. تشخیص و درمان فوری و مناسب در دوران بارداری حیاتی است.

چه مواد غذایی برای عفونت کلیه مضر هستند؟

در دوران عفونت کلیه، بهتر است از مصرف غذاهای تند، پرادویه، و کافئین دار (مانند قهوه، چای سیاه، نوشابه های انرژی زا) و الکل خودداری شود. این مواد ممکن است مثانه را تحریک کرده و علائم را تشدید کنند. مصرف غذاهای حاوی قند زیاد نیز توصیه نمی شود، زیرا قند می تواند به رشد باکتری ها کمک کند. به طور کلی، یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از مایعات و سبزیجات تازه توصیه می شود.

نتیجه گیری

عفونت کلیه یک وضعیت پزشکی جدی است که در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، می تواند منجر به عوارض خطرناک و حتی تهدیدکننده زندگی شود. علائم این بیماری، از جمله تب و لرز شدید، درد در پهلو و پشت، سوزش و تکرر ادرار، نشانه های هشداردهنده ای هستند که هرگز نباید نادیده گرفته شوند. شناخت دقیق این علائم و آگاهی از عوامل خطرساز، گام اول در حفظ سلامت کلیه هاست.

با رعایت بهداشت فردی، نوشیدن آب کافی، و مدیریت بیماری های زمینه ای می توان تا حد زیادی از بروز این عفونت پیشگیری کرد. در صورت بروز هرگونه علامت مشکوک، تأکید می شود که فوراً به پزشک متخصص اورولوژی یا نفرولوژی مراجعه کرده تا با تشخیص دقیق و درمان مناسب، از پیشرفت بیماری و بروز آسیب های جدی به کلیه ها جلوگیری شود. سلامت کلیه های شما، تضمین کننده سلامت کلی بدن شماست.