شهر زنجان Zanjan

شهر زنجان، نگین شمال غرب ایران و مرکز استانی با همین نام، گنجینه ای از تاریخ، فرهنگ و طبیعت است که در گذر زمان نقش مهمی در ارتباطات و بازرگانی این سرزمین ایفا کرده است. این شهر که به دلیل موقعیت استراتژیک خود بر سر راه ارتباطی تهران به آذربایجان و اروپا قرار گرفته، با القاب پرمعنایی همچون «پایتخت شور و شعور حسینی»، «شهر جهانی ملیله» و «شهر شیخ اشراق» شناخته می شود. از گنبد باشکوه سلطانیه، سومین گنبد بزرگ آجری جهان، تا بازار سرپوشیده و طولانی آن، هر گوشه ای از زنجان داستانی برای روایت دارد که این راهنمای جامع به بررسی ابعاد مختلف آن می پردازد.

استان و شهر زنجان، با تاریخی غنی و تمدنی دیرینه، همواره به عنوان یک کانون مهم در مسیر ارتباطی شمال غرب ایران به مرکز کشور و فراتر از آن، به کریدورهای بین المللی شناخته شده است. این سرزمین که از دوران باستان تا به امروز شاهد فراز و نشیب های فراوانی بوده، اکنون به یکی از قطب های اقتصادی، صنعتی و گردشگری ایران تبدیل شده است. از ظرفیت های معدنی بی نظیر آن، به ویژه معادن سرب و روی که زنجان را به قطب تولید روی کشور مبدل کرده، تا پتانسیل های گسترده در کشاورزی و صنایع دستی، این استان حرف های زیادی برای گفتن دارد. همچنین، بافت فرهنگی منحصربه فرد، آداب و رسوم ریشه دار و مراسم مذهبی پرشور، زنجان را به مقصدی جذاب برای گردشگران و پژوهشگران تبدیل کرده است. در این مقاله به تفصیل به بررسی تاریخ، جغرافیا، اقتصاد، فرهنگ، جاذبه های گردشگری و زیرساخت های این منطقه می پردازیم تا تصویری کامل و دقیق از زنجان، این سرزمین کهن و پویا، ارائه دهیم.

تاریخچه پرفراز و نشیب زنجان: از دوران باستان تا امروز

تاریخ زنجان، همچون رودی خروشان، از دل قرون متمادی می گذرد و هر دوره، برگ تازه ای بر کتاب پربار این سرزمین افزوده است. از ریشه های باستانی که به دوران مادها و هخامنشیان بازمی گردد، تا دوران شکوفایی اسلامی و معاصر، زنجان همواره نقشی محوری در تحولات ایران ایفا کرده است.

وجه تسمیه و ریشه های باستانی

نام «زنجان» عربی شده واژه «زنگان» است که مردم محلی همچنان آن را به کار می برند. پژوهشگران نظرات گوناگونی در مورد وجه تسمیه این شهر ارائه کرده اند. برخی ریشه آن را به «زندیگان» به معنای «منسوب به کتاب زند» (کتاب مقدس زرتشتیان) می دانند، در حالی که متون آشوری قرن نهم پیش از میلاد، از این منطقه با نام «آندیا» یاد کرده اند. برخی دیگر از محققان، شهر باستانی «آکاترانیا» را که بطلمیوس در کتاب جغرافیای خود نام برده، با زنجان منطبق می دانند. حمدالله مستوفی، مورخ و جغرافی دان سده هشتم، بنیاد شهر را به اردشیر بابکان، بنیان گذار ساسانیان، نسبت داده و نام نخستین آن را «شهین» ذکر کرده است.

کشف مردان نمکی در معدن چهرآباد زنجان، گواهی بی بدیل بر قدمت و اهمیت این منطقه در دوران باستان است. این مومیایی های طبیعی که متعلق به دوره های هخامنشی و ساسانی هستند، اطلاعات ارزشمندی درباره زندگی، پوشش، تغذیه و حتی بیماری های مردمان آن دوران ارائه می دهند و زنجان را به یکی از مراکز مهم باستان شناسی جهان تبدیل کرده اند.

شکوه دوران اسلامی و ایلخانیان

فتح زنجان توسط اعراب مسلمان در زمان خلافت عثمان، این شهر را وارد دوره جدیدی از تاریخ خود کرد. در این دوره، زنجان به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، به تدریج به یکی از مراکز تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در ایران تبدیل شد. شکوفایی واقعی زنجان در دوران سلجوقیان و به ویژه ایلخانان رخ داد. با انتخاب مراغه، تبریز و سپس سلطانیه به عنوان پایتخت های ایلخانی، به دلیل نزدیکی سلطانیه به زنجان، این منطقه مورد توجه فراوان قرار گرفت. بنای باشکوه گنبد سلطانیه که در دوران سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) ساخته شد، نمادی از این دوران شکوه و معماری بی نظیر ایلخانی است. این گنبد، به عنوان سومین بنای بزرگ آجری جهان، شاهکاری از معماری اسلامی-ایرانی به شمار می رود و در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. در این دوره، به دلیل تغییر مذهب اولجایتو به تشیع، فضای عمومی جامعه تغییر کرد و تشیع فرصت گسترش یافت، هرچند رسمی شدن آن به قرن ها بعد موکول شد.

دوران صفویه و قاجار: رونق و تحولات

پس از افول ایلخانان و آسیب های ناشی از تهاجمات ویرانگر تیمور لنگ، زنجان در اواخر قرن نهم هجری قمری تا مدت ها در حالت ویرانی و غیرمسکونی قرار داشت. اما با ظهور سلسله صفویه و برقراری آرامش نسبی، شهر تجدید بنا شد و رونق دوباره ای یافت. حصار قدیمی شهر که از دوران سلجوقی به «قلعه زنجان» معروف بود، بازسازی شد و حیات شهری در آن آغاز گشت. روی کار آمدن حکومت شیعی صفویان، باعث تداوم و گسترش عزاداری ها و تعزیه خوانی ها شد که ریشه های «پایتخت شور و شعور حسینی» بودن زنجان را در همین دوران می توان یافت.

در دوران قاجارها، زنجان اهمیت بیشتری یافت و مرکز ایالت جدیدی به نام «خمسه» شد. این ایالت به دلیل وجود پنج بلوک اصلی (زنجانرود، ابهررود، خرارود، سجاسرود و ایجرود) به این نام خوانده شد. در این دوره، ساخت وسازهای جدیدی از جمله بازار بزرگ زنجان، که امروزه طولانی ترین بازار سرپوشیده ایران است، آغاز گردید و شهر لقب «دارالسعاده» را به خود گرفت. احداث بناهایی چون مسجد جامع زنجان (مسجد سلطانی) و توسعه محلات جدید، به رشد و گسترش شهری زنجان سرعت بخشید.

«زنجان با پیشینه فرهنگی و تاریخی کهن خود، مهد بسیاری از بزرگان و اندیشمندان تاریخ ایران است. شهاب الدین سهروردی معروف به شیخ اشراق، فیلسوف و صاحب مکتب اشراق از فیلسوفان و اندیشمندان این دیار است و به پاس بزرگداشت ایشان، روز ۸ مرداد ماه در تقویم ایران با نام روز زنجان نامگذاری شده است.»

زنجان در تاریخ معاصر

زنجان در قرون اخیر شاهد رویدادهای مهمی بود. شورش بابیان در دوره ناصرالدین شاه قاجار، یکی از مهم ترین این وقایع بود که به دلیل درگیری های شدید بین بابیان و نیروهای دولتی، بخش وسیعی از شهر را ویران کرد. این واقعه، نمایی از تنش های اجتماعی و مذهبی آن دوران را به تصویر می کشد.

در نهضت مشروطیت، زنجان و شخصیت هایی چون شیخ ابراهیم زنجانی، نقش پررنگی ایفا کردند. شیخ ابراهیم زنجانی که از رهبران اصلی مشروطه خواهی در زنجان بود، به نمایندگی مردم زنجان و تبریز در مجالس قانونگذاری حضور یافت و در احداث مدارس نوین در زنجان تلاش های فراوانی انجام داد، که نشان از اهمیت آگاهی و تمدن سازی در این دوره دارد.

در جنگ جهانی اول، با وجود اعلام بی طرفی ایران، زنجان به دلیل موقعیت استراتژیک خود، صحنه نبرد قوای متفقین (روسیه و انگلیس) و متحدین (آلمان و عثمانی) شد. این درگیری ها، هرج و مرج و ناامنی گسترده ای را در منطقه ایجاد کرد.

در جنگ جهانی دوم، زنجان از اهمیتی فوق العاده برای متفقین برخوردار بود. این شهر محل تلاقی دو گروه اصلی نیروهای شوروی بود و به عنوان دروازه آذربایجان، سریع ترین و مطمئن ترین راه برای رساندن کمک های متفقین به شوروی محسوب می شد. پس از جنگ جهانی دوم، فرقه دموکرات آذربایجان بخش زیادی از شمال غرب ایران از جمله زنجان را تحت تأثیر قرار داد، اما با مقاومت و تلاش های نیروهای ژاندارمری و در نهایت بازگشت زنجان به قلمرو ایران، این بحران نیز پایان یافت. این رویدادها، نقش زنجان را در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران معاصر نشان می دهد.

جغرافیای طبیعی و اقلیم: تنوعی دل انگیز

استان زنجان با وسعتی بالغ بر ۲۱٬۷۷۳ کیلومتر مربع، در شمال غرب فلات ایران قرار گرفته است. موقعیت جغرافیایی و تنوع طبیعی این استان، چشم اندازهای منحصربه فردی را پدید آورده که هر کدام حکایتی از شگفتی های زمین و اقلیم این دیار دارند.

موقعیت و ویژگی های فیزیکی

زنجان از شمال با استان های آذربایجان شرقی و اردبیل، از شرق با شهرستان های طارم و ابهر، از جنوب با شهرستان های ایجرود و خدابنده و از غرب با شهرستان ماهنشان هم مرز است. شهر زنجان در فاصله ۳۳۰ کیلومتری تهران و در مسیر اصلی ارتباطی پایتخت به تبریز قرار دارد که این موقعیت، اهمیت استراتژیک آن را دوچندان می کند.

استان زنجان منطقه ای کوهستانی است که میانگین ارتفاع آن بیش از ۱۵۰۰ متر از سطح دریاهای آزاد می باشد. بلندترین نقطه استان، قله قیزقالاسی با ارتفاع ۳۲۱۴ متر در شهرستان ماهنشان و پست ترین نقطه آن با ارتفاع ۳۰۰ متر در منطقه گیلوان طارم قرار دارد. این تنوع ارتفاعی، منجر به شکل گیری دشت های حاصلخیز در میان کوهستان ها شده است. کوه های مهمی همچون تخت سلیمان، قیز قالاسی، سندان داغی و آق داغ در این استان قرار دارند که دامنه های آن ها پوشش گیاهی متنوعی را در خود جای داده اند.

از نظر ساختار زمین شناختی، زنجان تحت تأثیر زون های گسلی مهمی نظیر گسل سلطانیه و گسل تبریز قرار دارد. گسل سلطانیه، با روند شمال غربی-جنوب شرقی، از مجاورت شهر سلطانیه آغاز شده و تا کوهپایه های جنوبی زنجان امتداد می یابد. گسل تبریز نیز که از دشت زنجان-ابهر شروع شده و تا قفقاز ادامه می یابد، یک گسل فعال راست لغز با طول بیش از ۶۰۰ کیلومتر است. مطالعات نشان می دهند که فعالیت این گسل ها در طول تاریخ، منجر به وقوع زمین لرزه هایی در منطقه شده است.

رودخانه ها و منابع آبی

زنجان از رودخانه های پرآب و مهمی برخوردار است که شریان های حیاتی کشاورزی و زندگی منطقه محسوب می شوند:

• رودخانه قزل اوزن: طولانی ترین رودخانه غرب کشور که از کوه های چهل چشمه کردستان سرچشمه گرفته و پس از عبور از استان های زنجان، آذربایجان شرقی و اردبیل، در نهایت به سفیدرود می پیوندد. رنگ مایل به قرمز خاک رس که توسط این رود حمل می شود، علت نام گذاری آن به «قزل اوزن» (به معنای طلای شناور یا رودخانه سرخ) است.
• رودخانه زنجان رود (رود چای): این رود از ارتفاعات سلطانیه و کوه های آق داغ سرچشمه می گیرد و پس از پیمودن ۱۴۲ کیلومتر، به قزل اوزن می پیوندد.
• دریاچه پری (تفرجگاه خاتون کندی): تنها دریاچه طبیعی استان زنجان است که در شهرستان ماهنشان واقع شده و از جاذبه های طبیعی زیبا و آرامش بخش این منطقه به شمار می رود.

علاوه بر این ها، چشمه های آب گرم و معدنی متعددی نظیر چشمه های وننق، ابدال، گرماب و حلب انگوران نیز در استان وجود دارند که پتانسیل های گردشگری سلامت را فراهم می آورند. سدهای متعدد نیز در راستای مدیریت منابع آب و توسعه کشاورزی در استان احداث شده اند.

آب و هوا و پوشش گیاهی

زنجان از نظر اقلیمی در منطقه ای کوهستانی و سردسیر واقع شده و دارای آب و هوای خشک و سرد است. زمستان های طولانی و سرد با دماهای زیر صفر و تابستان های معتدل تا نسبتاً گرم، از ویژگی های اقلیمی این شهر محسوب می شود. زنجان به عنوان پاک ترین شهر ایران و همچنین سردترین مرکز استان در کشور شناخته شده است. میانگین بارندگی سالانه در زنجان ۳۲۴ میلی متر است که بیشترین آن در فصول بهار و زمستان رخ می دهد.

پوشش گیاهی استان زنجان، با توجه به تنوع اقلیمی و توپوگرافی، بسیار متنوع است. مناطق جنگلی با گونه هایی نظیر ارس، بنه، زالزالک، بادام کوهی و گیلاس وحشی، در ارتفاعات شمالی و جنوبی قزل اوزن و سایر مناطق کوهستانی استان پراکنده اند. استان زنجان با بیش از ۱۷۰۰۰ هکتار جنگل دست کاشت، به عنوان دومین استان کشور در توسعه زراعت چوب و قطب تولید صنوبر برای تأمین نیاز سلولزی کشور شناخته می شود.

مراتع وسیع ییلاقی و قشلاقی، بخش قابل توجهی از مساحت استان را تشکیل می دهند که نقش مهمی در دامپروری ایفا می کنند. دشت سهرین زنجان نیز، با اکوسیستم منحصر به فرد خود، تنها مأمن و زیستگاه آخرین بازمانده آهوی ایرانی در شمال غرب کشور محسوب می شود که اهمیت حفظ محیط زیست و تنوع زیستی در این منطقه را برجسته می سازد.

مردم شناسی و فرهنگ غنی زنجان

زنجان، سرزمینی با قدمت هزاران ساله، نه تنها در بعد طبیعی و اقتصادی، بلکه در ابعاد مردم شناسی و فرهنگی نیز دارای غنای بی نظیری است. ترکیب جمعیتی، زبان ها و گویش ها، آداب و رسوم مذهبی و مشاهیر برجسته، همگی پازلی از هویت فرهنگی این دیار را تشکیل می دهند.

جمعیت و ترکیب قومی

بر اساس آخرین آمارها، جمعیت استان زنجان بیش از ۱.۲ میلیون نفر است که بخش عمده ای از آن در مناطق شهری، به ویژه در شهر زنجان، ساکن هستند. روند مهاجرت از روستاها به شهرها در دهه های اخیر، منجر به افزایش جمعیت شهرنشین در استان شده است.

جمعیت استان زنجان عمدتاً از اقوام فارس و ترک (آذربایجانی) تشکیل شده است. در این میان، ترک زبانان بخش غالب جمعیت را تشکیل می دهند و زبان ترکی آذربایجانی به عنوان زبان اصلی و رایج در استان شناخته می شود. البته، فارس ها و گروه های قومی دیگری نظیر تات ها نیز در برخی مناطق استان زندگی می کنند که به تنوع فرهنگی این سرزمین می افزایند. مردم زنجان، به ویژه در مناطق روستایی، هویت فرهنگی غنی و سنتی خود را حفظ کرده و بسیاری از آداب و رسوم محلی را در زندگی روزمره خود گرامی می دارند.

زبان و گویش ها

زبان غالب مردم استان زنجان، ترکی آذربایجانی با لهجه خاص زنجانی است. این زبان، میراثی از ورود اقوام ترک به این منطقه از قرون میانه است که به تدریج جایگزین زبان پهلوی (فارسی قدیم) شده است. آثار جغرافی دانان و سیاحان قرون اولیه اسلامی نظیر اصطخری و ابن حوقل، نشان می دهد که در آن دوران، زبان مردم زنجان فارسی بوده است. حمدالله مستوفی نیز در قرن هشتم هجری، زبان زنگان را پهلوی و مرتبط با زبان گیلانی ذکر می کند. اما با مهاجرت گسترده اقوام ترک به منطقه، به ویژه در قرون چهارم و پنجم هجری، زبان ترکی به تدریج در نواحی روستایی و سپس در شهرها رایج شد. امروزه در کنار ترکی آذربایجانی، زبان فارسی نیز به طور گسترده، به ویژه در محیط های رسمی و آموزشی، صحبت می شود. همچنین، در برخی روستاهای طارم علیا و شهرستان ایجرود، گویش های زبان تاتی (یکی از زبان های ایرانی قدیم) همچنان رایج است که نشان دهنده ریشه های زبانی کهن این منطقه است.

دین، آیین ها و مشاهیر

اکثریت مردم استان زنجان پیرو مذهب تشیع هستند. این گرایش مذهبی، به ویژه پس از دوران صفویه که تشیع در ایران رسمی شد، در زنجان رواج یافت و تجلی آن در مراسم و آیین های مذهبی پرشور این دیار قابل مشاهده است. مراسم عزاداری ماه محرم در زنجان، شهرت ملی و جهانی دارد و این شهر به حق «پایتخت شور و شعور حسینی» نام گرفته است.

حسینیه اعظم زنجان و زینبیه اعظم زنجان، دو مرکز مذهبی مهم هستند که همه ساله در روز هشتم و یازدهم محرم، میزبان دسته های عزاداری باشکوهی هستند. دسته عزاداری حسینیه اعظم در هشتم محرم، یکی از بزرگ ترین اجتماعات مذهبی جهان تشیع است که صدها هزار نفر از مردم زنجان و شهرهای دیگر را گردهم می آورد و به عنوان دومین قربانگاه جهان اسلام پس از منا و نخستین قربانگاه جهان تشیع شناخته می شود. این اجتماع عظیم، در سال ۱۳۸۷ به عنوان دهمین میراث معنوی ایران به ثبت رسید و بیانگر عمق ارادت مردم زنجان به خاندان اهل بیت (ع) است.

زنجان مهد مشاهیر و بزرگان بسیاری در طول تاریخ بوده است که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شهاب الدین سهروردی (شیخ اشراق): فیلسوف و متفکر بزرگ قرن ششم هجری که بنیان گذار مکتب فلسفی اشراق است.
• پروفسور یوسف ثبوتی: از فیزیکدانان و اخترشناسان برجسته معاصر ایران و بنیان گذار مرکز تحصیلات تکمیلی در علوم پایه زنجان.
• حسین منزوی: شاعر معاصر و یکی از برجسته ترین غزل سرایان شعر فارسی.
• پروفسور رضا عباسچیان: شیمیدان برجسته و از پیشگامان علم شیمی در ایران.
• حسن اسماعیل زاده (حسن چلیپا): نقاش و هنرمند برجسته در عرصه هنرهای تجسمی.
• داریوش کاردان: بازیگر، کارگردان و صداپیشه سرشناس سینما و تلویزیون.

موسیقی بومی و هنرهای آیینی

موسیقی بومی استان زنجان، تحت تأثیر عمیق موسیقی فولکلوریک و مقامی آذربایجان قرار دارد. در بسیاری از روستاها و حتی محافل شهری، هنرنمایی عاشیق ها با نغمه ها و ترانه های دلکش و داستان سرایی هایشان، رونق بخش جشن ها و محافل مردم است. عاشیق ها که ریشه در فرهنگ شفاهی و فولکلوریک منطقه دارند، نقش مهمی در حفظ و انتقال سنت های موسیقایی زنجان ایفا می کنند.

علاوه بر موسیقی، آداب و رسوم محلی نظیر جشن ها و آیین های خاصی چون «کوسا»، «ناری نارکه» و «غول بانی» در برخی روستاهای استان همچنان برگزار می شوند که جلوه هایی از فرهنگ کهن و اصیل این سرزمین را به نمایش می گذارند. این تنوع فرهنگی، زنجان را به موزه ای زنده از فرهنگ و هنر ایرانی تبدیل کرده است.

اقتصاد و پتانسیل های توسعه: قطب های رو به رشد شمال غرب

استان زنجان با موقعیت استراتژیک، منابع طبیعی غنی و نیروی انسانی ماهر، دارای پتانسیل های اقتصادی قابل توجهی است و به عنوان یکی از قطب های رو به رشد شمال غرب کشور شناخته می شود. بررسی بخش های مختلف اقتصادی این استان، اهمیت آن را در توسعه ملی آشکار می سازد.

کلیات اقتصادی و سهم بخش ها

بر اساس آمارهای منتشر شده، استان زنجان سهم قابل توجهی در تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور دارد. اقتصاد استان زنجان، ساختاری متنوع دارد که بخش های مختلف در آن سهم بندی شده اند:

• خدمات: این بخش با سهم ۴۷ درصدی، بیشترین نقش را در اقتصاد استان ایفا می کند. گردشگری، آموزش، بهداشت و خدمات عمومی از جمله زیرمجموعه های مهم این بخش هستند. وجود جاذبه هایی مانند گنبد سلطانیه و بازار تاریخی زنجان، همراه با مراکز آموزشی و درمانی پیشرفته، به تقویت این بخش کمک شایانی کرده است.
• صنعت و معدن: با سهم ۲۸ درصدی، یکی از مهم ترین ارکان اقتصادی زنجان است. این استان به دلیل برخورداری از معادن غنی و صنایع تولیدی بزرگ، جایگاه ویژه ای در اقتصاد ملی دارد.
• کشاورزی: این بخش با سهم ۲۲ درصدی، از ارکان اصلی اقتصاد روستایی و تأمین نیازهای غذایی استان به شمار می رود.
• ساختمان: این بخش با سهم ۳ درصدی، در توسعه زیرساخت ها و بخش مسکن استان تأثیرگذار است.

صنایع مادر و پیشرو

زنجان به دلیل استقرار شرکت های بزرگ و تولیدی، به عنوان قطب برخی صنایع مادر در ایران شناخته می شود:

• صنایع برق و الکترونیک: استان زنجان با حضور شرکت های بزرگی نظیر ایران ترانسفو و پارس سوئیچ، بیشترین سهم را در تولید تجهیزات برق فشار قوی در کشور داراست. این شرکت ها، زنجان را به قطب برق و الکترونیک ایران تبدیل کرده اند.
• صنعت نساجی: زنجان جایگاه ویژه ای در صنعت نساجی کشور دارد و حدود ۱۴ درصد جمعیت شاغل استان در این صنعت فعال هستند. این استان جزو چهار استان برتر در حوزه نساجی محسوب می شود.
• صنایع فولاد و ذوب فلزات: با وجود شرکت هایی مانند مجتمع فولاد آریا ذوب و ذوب فلزات ماهان، زنجان در تولید فولاد و فرآورده های فلزی نیز نقش مهمی ایفا می کند.
• تولید مواد شوینده و سلولزی: شرکت های متعددی در این حوزه ها نیز در استان زنجان فعال هستند که محصولات متنوعی را به بازار عرضه می کنند.

معادن و ظرفیت های معدنی

زنجان از نظر پتانسیل معدنی بسیار غنی است و از قطب های معدنی ایران محسوب می شود. از ۶۵ نوع ماده معدنی که در ایران تولید می شود، ۳۵ نوع در این استان وجود دارد. مهم ترین ذخایر معدنی زنجان عبارتند از:

• سرب و روی: معدن سرب و روی انگوران، به عنوان بزرگ ترین معدن روی خاورمیانه، زنجان را به قطب تولید روی کشور تبدیل کرده است. عیار بالای فلزات موجود در این معدن، آن را در جهان بی نظیر ساخته است.
• سایر معادن: سیلیس، براسیت، آنتیموان، تالک، پرلیت، سولفات منیزیم، آلونیت، منگنز، مس، آهن، و سنگ های تزئینی (گرانیت، مرمریت، تراورتن) و سنگ های آهکی و گچ نیز به وفور در استان یافت می شوند. پتانسیل تبدیل زنجان به قطب مس کشور نیز با جذب سرمایه گذاری های مناسب وجود دارد.

وجود ۳۲۸ حلقه معدن فعال در استان، شامل ۲۴۶ معدن روباز، ۳ معدن زیرزمینی و یک معدن زغال سنگ، نشان از ظرفیت عظیم این حوزه دارد.

کشاورزی و دامپروری

با وجود ۸۸۳۰۰۰ هکتار اراضی قابل کشاورزی، استان زنجان همواره به عنوان یکی از مهم ترین قطب های کشاورزی در کشور مطرح بوده است. مهم ترین محصولات کشاورزی استان عبارتند از:

• محصولات زراعی: گندم، جو، سیب زمینی، پیاز، لوبیا، سیر.
• محصولات باغی: زیتون طارم که زنجان را به مقام اول کشوری در تولید زیتون رسانده است، انگور (مقام هفتم کشوری)، سیب (مقام هفتم کشوری)، زردآلو، گردو، فندق و بادام. شهرستان طارم به دلیل خاک حاصلخیز و رودخانه قزل اوزن، قطب تولید زیتون و برنج طارم با کیفیت بالا است.
• پرورش ماهی: استان زنجان با تولید سالانه ماهی قزل آلا، به قطب تولید این محصول در کشور تبدیل شده است.
• دامپروری و زنبورداری: دامپروری، مرغداری و زنبورداری نیز سهم قابل توجهی در اقتصاد کشاورزی استان دارند و تولید عسل در استان نیز در سطح بالایی قرار دارد.

بازرگانی و محصولات صادراتی

ترانسفورماتور، روی، مصالح ساختمانی، مواد غذایی و نساجی، عمده ترین محصولات صادراتی استان زنجان به کشورهای همسایه و خارجی هستند. موقعیت استراتژیک استان در مسیر کریدورهای حمل و نقل بین المللی، به رونق بازرگانی و صادرات این محصولات کمک می کند. توسعه شهرک های صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی در زنجان، فرصت های جدیدی را برای رشد تولید و افزایش صادرات فراهم آورده است.

جاذبه های گردشگری و تفریحی: سفری به قلب زنجان

زنجان، با گنجینه ای از آثار تاریخی و معماری باشکوه، طبیعت بکر و دل فریب، و فرهنگ غنی، مقصدی ایده آل برای هر گردشگری است که به دنبال تجربه ای متفاوت و عمیق از ایران باشد. از شاهکارهای ثبت جهانی یونسکو تا هنر دست صنعتگران محلی، هر گوشه ای از این سرزمین داستانی برای گفتن دارد.

شاهکارهای تاریخی و معماری

زنجان شهری با ریشه های عمیق تاریخی است و بناهای آن نشان از ادوار مختلف تمدنی ایران دارند:

• گنبد سلطانیه: این شاهکار معماری دوره ایلخانی، به عنوان سومین گنبد بزرگ آجری جهان و بزرگ ترین گنبد تاریخی جهان پس از کلیسای سانتاماریا در فلورانس و ایا صوفیه در استانبول، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این بنا که آرامگاه سلطان محمد خدابنده است، با ارتفاع ۴۸ متر و قطر ۲۵ متر، از نظر مهندسی و تزئینات بی نظیر است و معماری دوران ایلخانی را به اوج خود می رساند.
• بازار تاریخی زنجان: این بازار که به عنوان طولانی ترین بازار سرپوشیده ایران شناخته می شود، با بیش از یک کیلومتر طول و ۱۵ سرا، مرکز اصلی تجاری و اقتصادی شهر است. ساخت آن در دوره آقامحمدخان قاجار آغاز و در دوره فتحعلی شاه قاجار به پایان رسید. راسته های مختلفی چون قیصریه، بزازها، زرگرها، کفاش ها، مسگرها و چاروق دوزها، هر کدام حکایتی از رونق و پویایی اقتصاد محلی را بازگو می کنند. بخش بازار مسگرها به دلیل شهرت مسگری در زنجان از اهمیت بالایی برخوردار است.
• موزه رختشویخانه زنجان: این بنای منحصربه فرد، اولین و تنها رختشویخانه عمومی در جهان است که با هدف تامین مکانی گرم و بهداشتی برای بانوان در فصول سرد سال برای شست وشوی لباس ها ساخته شده است. معماری خاص آن که شامل حوض مرکزی و سیستم آبرسانی پیشرفته است، جذابیت های فراوانی برای بازدیدکنندگان دارد.
• موزه باستان شناسی و مردان نمکی (عمارت ذوالفقاری): این عمارت تاریخی که متعلق به خاندان ذوالفقاری است، پس از مرمت به موزه باستان شناسی استان تبدیل شده است. مهم ترین بخش این موزه، نگهداری مومیایی های طبیعی مردان نمکی است که از معدن نمک چهرآباد کشف شده اند. این مردان که قدمت آن ها به دوران هخامنشی و ساسانی بازمی گردد، اطلاعات بی نظیری از زندگی گذشتگان ارائه می دهند.
• مسجد جامع زنجان (مسجد سلطانی): این مسجد عظیم که در دوره قاجار و به فرمان فتحعلی شاه بنا شد، یکی از زیباترین مساجد ایران با معماری اسلامی-ایرانی محسوب می شود. صحن وسیع، ایوان های باشکوه و تزئینات کاشی کاری آن، نمونه ای از هنر معماری دوران قاجار است.
• عمارت دارایی (موزه هنرهای سنتی): این بنا که نمادی از معماری دوره پهلوی با تاثیرپذیری از شیوه های اروپایی است، امروزه به موزه هنرهای سنتی و صنایع دستی تبدیل شده و آثار ارزشمندی از هنرهای بومی زنجان را به نمایش می گذارد.
• قلعه بهستان (دودکش جن): این قلعه تاریخی که به دودکش جن معروف است، در نزدیکی ماهنشان واقع شده و با سازه های صخره ای و سنگی خود، چشم اندازی شگفت انگیز و رمزآلود را خلق کرده است.
• معبد داش کسن: این معبد سنگی که به دوران ایلخانیان بازمی گردد، با نقش برجسته های اژدها و نمادهای بودایی، نمونه ای بی نظیر از تلفیق فرهنگی در دوران مغول در ایران است.
• مقبره قیدار نبی: آرامگاه منسوب به قیدار نبی (جد حضرت محمد (ص)) در شهرستان خدابنده، از اماکن زیارتی مهم استان محسوب می شود.

طبیعت بکر و نقاط دیدنی طبیعی

زنجان علاوه بر تاریخ، دارای طبیعتی بکر و دست نخورده است که از جمله جاذبه های آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• غار کتله خور: این غار آهکی که در ۸۰ کیلومتری جنوب خدابنده قرار دارد، یکی از بزرگ ترین غارهای خشکی-آبی جهان است و با قندیل های زیبا و تالارهای شگفت انگیز، تجربه ای بی نظیر را برای غارنوردان و گردشگران فراهم می آورد.
• دریاچه پری (تفرجگاه خاتون کندی): تنها دریاچه طبیعی استان زنجان که در شهرستان ماهنشان واقع شده و با چشم اندازی سرسبز و آرامش بخش، مکانی عالی برای استراحت و تفریح است.
• دشت سهرین: این دشت که زیستگاه طبیعی آهوی ایرانی است، در منطقه حفاظت شده سرخ آباد قرار دارد و فرصتی بی نظیر برای مشاهده حیات وحش و طبیعت گردی را فراهم می کند.
• آبشار شارشار: از آبشارهای زیبای استان که در فصول پرآب، چشم اندازی دل انگیز را به نمایش می گذارد.
• تپه ماهورهای پاپایی و ارتفاعات انگوران: مناطق کوهستانی با مناظر طبیعی بکر که برای کوهنوردی و طبیعت گردی مناسب هستند.

مراکز تفریحی و پارک ها

• مجموعه تفریحی ائل داغی (گاوازنگ): این مجموعه کوهستانی در شمال شهر زنجان، یکی از پرطرفدارترین تفرجگاه ها است و با امکاناتی نظیر سد، رستوران، آمفی تئاتر، مجموعه بازی روباز، پیست دوچرخه سواری و سینمای پنج بعدی، محلی مناسب برای گذراندن اوقات فراغت است.
• پارک جنگلی ارم و موزه تاریخ طبیعی: این پارک وسیع در غرب زنجان، مکانی عالی برای پیک نیک و کمپ زنی است و موزه تاریخ طبیعی زنجان نیز که در آن قرار دارد، تنوع زیستی و زمین شناسی استان را به نمایش می گذارد.
• پارک ملت: بزرگ ترین پارک جنگلی شهر زنجان که دارای دو محوطه شهربازی مجزا است و امکانات تفریحی متنوعی را برای خانواده ها فراهم می آورد.

صنایع دستی و سوغات: هنر در دستان صنعتگران

زنجان، شهری با دستان هنرمند است و صنایع دستی آن شهرت جهانی دارد:

• چاقوی زنجان: شهرت جهانی این چاقوها به دلیل ظرافت، قدرت برش و نحوه آبکاری فلزات است. استادکاران زنجانی با استفاده از فولاد استیل محکم و ضدزنگ، چاقوهایی با کیفیت بالا تولید می کنند.
• ملیله کاری زنجان: زنجان به عنوان نخستین خاستگاه ملیله کاری با قدمتی بیش از هزار سال شناخته می شود و لقب «شهر جهانی ملیله» را نیز به خود اختصاص داده است. این هنر ظریف که با استفاده از نوارهای نازک نقره یا طلا ساخته می شود، در دوره سلجوقی رونق گرفت و در دوره صفویه به اوج خود رسید.
• چاروق دوزی: چاروق، نوعی کفش زنانه سنتی ایران باستان است که با هنر دست هنرمندان زنجانی، به کفش های تشریفاتی و تفننی زیبا تبدیل می شود.
• مسگری زنجان: بازار مسگرهای زنجان، با قدمت طولانی خود، محل تولید و عرضه انواع ظروف مسی با کیفیت بالا است. مسگری در زنجان ریشه های تاریخی عمیقی دارد و ظروف مسی آن شامل آفتابه، تیان، طشت، تونگ و حناخور، از صنایع مهم این شهر به شمار می رود.
• فرش زنجان: فرش و گلیم و جاجیم زنجان نیز از معروفیت خاصی برخوردارند. فرش بافی در زنجان با طرح های معروفی چون «ریزم ماهی» و «ماهی درهم»، نقش قابل توجهی در صادرات فرش ایران ایفا می کند.

از سوغاتی های خوراکی زنجان می توان به نان اگیردک، شیرینی شستی و انگشت پیچ اشاره کرد که طعم دهنده سفره های زنجانی هستند.

زیرساخت ها و شبکه های حمل و نقل: شریان های حیاتی

استان زنجان به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه خود، نقش استراتژیکی در شبکه های حمل و نقل کشور، به ویژه در منطقه شمال غرب، ایفا می کند. این استان در مسیر کریدورهای بین المللی و شاهراه های ترانزیتی قرار گرفته که آن را به یکی از مهم ترین نقاط لجستیکی ایران تبدیل کرده است.

حمل و نقل جاده ای

زنجان در مسیر آزادراه زنجان-قزوین-تبریز قرار دارد که یکی از مهم ترین محورهای ارتباطی ایران است. این آزادراه، کریدور ارتباطی شمال غرب کشور به مرکز و شرق را فراهم می کند. علاوه بر آن، زنجان در مسیر کریدورهای بین المللی مهمی قرار دارد:

• کریدور AH1: این مسیر یکی از مهم ترین خطوط بزرگراهی آسیا است که از زنجان عبور می کند.
• کریدور آلتید (ALTID): شاخه جنوبی این کریدور با عبور از ترکمنستان و شمال ایران، از منطقه آذربایجان و زنجان گذشته و به ترکیه و بلغارستان و در نهایت به شمال اروپا متصل می شود.
• جاده ابریشم: کریدور شمالی جاده ابریشم نیز با عبور از زنجان و تبریز، به آنکارا و اروپا منتهی می شود.

این شبکه های جاده ای گسترده، دسترسی آسان از زنجان به بسیاری از شهرهای ایران را فراهم کرده اند، به گونه ای که تمامی اتوبوس هایی که از تهران به شهرهای شمال غربی عازم هستند، از زنجان عبور می کنند. پایانه های مسافربری زنجان نیز مسیرهای داخلی متنوعی را پوشش می دهند.

حمل و نقل ریلی

زنجان در مسیر راه آهن سراسری ایران قرار دارد که جنوب و مرکز آسیا را به روسیه و اروپا متصل می کند. این خط ریلی، ارتباطی حیاتی بین مرکز و شرق ایران با شمال غرب کشور برقرار می سازد. مسیرهای ریلی از زنجان به تهران و تبریز از جمله مهم ترین خطوط قطار در این منطقه هستند که زمان سفر نسبتاً کوتاهی دارند.

فرودگاه زنجان

فرودگاه بین المللی زنجان با مساحت ۴۰۰ هکتار، در ۱۵ کیلومتری شمال غرب شهر زنجان واقع شده است. این فرودگاه از سال ۱۳۹۰ فعالیت خود را آغاز کرده و از سال ۱۳۹۱ به مرز هوایی تبدیل شده است. فرودگاه زنجان قابلیت پذیرش انواع هواپیماهای پهن پیکر، متوسط و بدنه باریک را دارا است و علاوه بر پروازهای داخلی (مانند مشهد و کیش)، پروازهای خارجی (به ویژه حج عمره و تمتع به عربستان) و پروازهای غیربرنامه ای نظامی، آموزشی و امدادی نیز در آن انجام می شود. برنامه هایی برای برقراری سفرهای خارجی به مقصد ترکیه و جمهوری آذربایجان نیز از این فرودگاه وجود دارد.

مراکز آموزشی و درمانی

زنجان دارای زیرساخت های آموزشی و درمانی مناسبی است. اولین مراکز آموزشی و مدارس جدید در شهر زنجان در دوره مظفرالدین شاه قاجار با تلاش روشنفکران و کارگزاران دولتی احداث شدند. مدارسی نظیر «مدرسه کمال» و «مدرسه همایونی» در آن دوران پایه گذاری شدند.

• مدارس تاریخی و مدرن: دبیرستان شریعتی زنجان که در سال ۱۳۱۳ ساخته شده و مهد پرورش بزرگانی چون یوسف ثبوتی و مجید شهریاری بوده است، از قدیمی ترین مدارس این شهر است.
• مراکز آموزش عالی: دانشگاه زنجان، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، و واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در زنجان و ابهر، از جمله مهم ترین مراکز آموزش عالی استان هستند که به تربیت نیروی انسانی متخصص در رشته های مختلف می پردازند.
• کتابخانه ها: نخستین کتابخانه زنجان به دستور سلطان محمد خدابنده در سلطانیه تأسیس شد. امروزه کتابخانه های عمومی متعددی از جمله «کتابخانه سهروردی» در شهر زنجان فعالیت می کنند.
• مراکز درمانی و بهداشتی: استان زنجان دارای ۱۴۰ واحد بیمارستانی و مراکز بهداشتی و درمانی است که خدمات درمانی پیشرفته ای را به ساکنان استان و مناطق همجوار ارائه می دهند.

این زیرساخت ها، نقش مهمی در توسعه پایدار استان و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان ایفا می کنند.

بازار املاک و مستغلات در زنجان: فرصت ها و چالش ها

بازار املاک و مستغلات در زنجان، با توجه به موقعیت جغرافیایی، رشد جمعیتی و توسعه صنعتی استان، از پویایی خاصی برخوردار است. هم فرصت های جذابی برای سرمایه گذاران و هم چالش هایی برای متقاضیان مسکن در این بازار وجود دارد.

مناطق پرتقاضا و پویایی قیمت ها

در شهر زنجان، برخی مناطق به دلیل امکانات رفاهی، دسترسی آسان به خدمات شهری و کیفیت زندگی بالا، بیشتر مورد توجه مردم بومی و مهاجران قرار گرفته اند. مناطق غرب زنجان، الهیه و کوی زیتون از جمله این مناطق پرتقاضا محسوب می شوند که قیمت مسکن در آن ها نسبت به سایر نقاط شهر بالاتر است. در سطح استان نیز، شهرهای ابهر، خرمدره و سلطانیه پس از مرکز استان، به عنوان شهرهای با تقاضای بالا در بازار املاک شناخته می شوند.

بررسی سطح قیمت ها در شهر و استان زنجان نشان می دهد که در سال های اخیر، شاهد افزایش چشمگیر قیمت مسکن و زمین بوده ایم. میانگین قیمت خرید آپارتمان در مناطق مختلف شهر زنجان به شرح زیر است:

• مناطق گران قیمت: حدود ۴۰ تا ۶۰ میلیون تومان به ازای هر متر مربع.
• مناطق میانی شهر: حدود ۲۰ تا ۴۰ میلیون تومان به ازای هر متر مربع.
• مناطق پایین شهر: حدود ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان به ازای هر متر مربع.

در شهرهای ابهر و خرمدره نیز، میانگین قیمت خرید ملک به ترتیب ۲۰ تا ۴۰ میلیون و ۱۰ تا ۲۵ میلیون تومان به ازای هر متر مربع است. نوع ساخت وساز غالب در استان زنجان شامل آپارتمان ها (به ویژه در مناطق شهری)، خانه های ویلایی (در برخی مناطق حومه و شهرهای کوچک تر) و زمین های کشاورزی (در مناطق روستایی) می باشد.

چالش های پیش رو

با وجود پتانسیل های فراوان، بازار املاک زنجان با برخی چالش ها نیز مواجه است:

• افزایش قیمت مسکن و زمین: این افزایش، خرید مسکن را برای اقشار متوسط و کم درآمد دشوار ساخته و به آرزویی دور از دسترس تبدیل کرده است.
• کمبود منابع و زیرساخت ها: کمبود منابع مالی و زیرساخت های لازم برای توسعه متناسب با رشد تقاضا، از جمله چالش های اصلی است که تأمین مسکن مناسب را با مشکل مواجه کرده است.
• دلالی و واسطه گری: فعالیت دلالان و واسطه ها در بازار مسکن، موجب نوسانات قیمتی و عدم تعادل در بازار شده است.
• مشکلات اقتصادی: تورم و نوسانات اقتصادی، قدرت خرید مردم را کاهش داده و بر بازار اجاره و خرید مسکن تأثیر منفی گذاشته است.

فرصت های سرمایه گذاری

با این حال، بازار املاک زنجان فرصت های جذابی برای سرمایه گذاری نیز ارائه می دهد:

• جذب سرمایه گذاری: پتانسیل بالای استان در جذب سرمایه گذاری های داخلی و خارجی، می تواند به توسعه بازار مسکن و ایجاد تعادل در آن کمک کند.
• پروژه های زیرساختی: اجرای پروژه های بزرگ زیرساختی مانند توسعه حمل و نقل عمومی، بهبود شبکه های آب و برق و گازرسانی، جذابیت مناطق مختلف استان را افزایش داده و به رشد بازار مسکن کمک می کند.
• توسعه گردشگری: سرمایه گذاری در بخش گردشگری و ایجاد مراکز اقامتی و تفریحی، می تواند منابع مالی جدیدی را برای توسعه بازار مسکن فراهم آورد و به رونق اقتصادی استان منجر شود.

پروژه های توسعه ای اخیر

استان زنجان شاهد اجرای پروژه های توسعه ای و سرمایه گذاری مهمی بوده است که نشان دهنده پویایی اقتصاد منطقه است:

• طرح توسعه شرکت کیلوس: این پروژه با ظرفیت تولید سالانه ۱۵ هزار تن عصاره مالت و سرمایه گذاری ۳۶۰ میلیارد تومانی، کشور را از واردات این محصول بی نیاز کرده و از خروج ۳۰ میلیون یورو ارز در سال جلوگیری می کند.
• سایت دوم مجتمع فولاد البرز غرب: با سرمایه گذاری ۱۸۰۰ میلیارد تومانی و ظرفیت تولید سالانه ۹۸ هزار تن فولاد و تیرآهن، نقش مهمی در تامین نیاز صنایع نفت و پتروشیمی ایفا می کند.
• طرح احیای ذوب فلزات ماهان: این پروژه با سرمایه گذاری ۷۰۰ میلیارد تومانی و ظرفیت تولید ۲۵ هزار تن، در صنایع خودروسازی و تولید قطعات آسانسور فعالیت دارد.

این پروژه ها، نه تنها به افزایش تولید و اشتغال زایی کمک می کنند، بلکه پتانسیل های سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقتصادی استان را نیز برجسته می سازند.

چشم انداز آینده زنجان: افق های روشن توسعه

شهر و استان زنجان، با توجه به موقعیت استراتژیک، منابع غنی و پتانسیل های متنوع اقتصادی، آینده ای روشن در پیش دارد. تحولات سال های اخیر و برنامه های توسعه ای پیش رو، نشان از گام های بلندی است که این استان برای رسیدن به جایگاهی برجسته در نقشه توسعه ملی برمی دارد.

خلاصه ای از پتانسیل ها و چشم اندازها

زنجان به دلیل قرار گرفتن در کریدور ارتباطی مهم شمال غرب به مرکز ایران، همواره نقشی محوری در تجارت و حمل و نقل ایفا کرده است. وجود معادن عظیم سرب و روی، پتانسیل های بالای کشاورزی (به ویژه در تولید زیتون و پرورش ماهی)، صنایع مادر (برق و الکترونیک، نساجی) و نیروی انسانی ماهر، این استان را به سرزمینی با ظرفیت های بالا برای رشد اقتصادی تبدیل کرده است. علاوه بر این، غنای فرهنگی و تاریخی، به ویژه با وجود آثار ثبت جهانی مانند گنبد سلطانیه و مراسم پرشور محرم، زنجان را به مقصدی جذاب برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کرده و پتانسیل های توسعه گردشگری را بیش از پیش نمایان می سازد.

توصیه ها برای توسعه پایدار

برای دستیابی به توسعه ای پایدار و همه جانبه در استان زنجان، تمرکز بر چند محور کلیدی ضروری است:

• توسعه زیرساخت ها: تکمیل پروژه های زیرساختی حیاتی مانند بهبود شبکه های حمل و نقل (جاده ای، ریلی، هوایی)، توسعه شبکه های آب، برق و گازرسانی، برای تسهیل در سرمایه گذاری و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان امری ضروری است.
• حمایت از سرمایه گذاران: ارائه مشوق ها و تسهیلات مناسب به سرمایه گذاران داخلی و خارجی در بخش های مختلف صنعت، معدن، کشاورزی و گردشگری، می تواند جذب سرمایه ها و تسریع در روند توسعه را به دنبال داشته باشد. شفافیت در قوانین و کاهش بروکراسی اداری نیز از عوامل مهم در جذب سرمایه گذاری است.
• توجه به موقوفات: استفاده بهینه از ظرفیت های موقوفات استان برای اجرای طرح های سرمایه گذاری، به ویژه در حوزه های گردشگری و فرهنگی، می تواند به توسعه اقتصادی و حفظ میراث فرهنگی کمک شایانی کند.
• توسعه صنایع دانش بنیان: با توجه به حضور مراکز دانشگاهی و علمی در استان، حمایت از شرکت های دانش بنیان و فناوری های نوین، می تواند به تنوع بخشی اقتصاد و ایجاد ارزش افزوده بالاتر منجر شود.

«شناسایی ۵۲ فرصت سرمایه گذاری در سال جاری، نویدبخش رشد و شکوفایی اقتصادی استان است. این فرصت ها در حوزه های صنعت، معدن، کشاورزی و گردشگری تعریف شده اند و با جذب سرمایه گذاران، می توانند به اشتغال زایی و توسعه پایدار منجر شوند.»

فرصت های سرمایه گذاری پیشنهادی

با در نظر گرفتن پتانسیل های موجود، سرمایه گذاران می توانند در بخش های مختلفی از بازار املاک و اقتصاد زنجان به دنبال فرصت باشند:

• بخش مسکونی: با توجه به روند افزایشی تقاضا برای مسکن و نیاز به توسعه شهری، سرمایه گذاری در ساخت واحدهای مسکونی، به ویژه در مناطق در حال توسعه و جدیدالاحداث، می تواند بازدهی مطلوبی داشته باشد.
• بخش تجاری: ایجاد مجتمع های تجاری و خدماتی مدرن در مناطق پرجمعیت و توسعه یافته شهر، با توجه به رشد اقتصادی و افزایش قدرت خرید، سودآور خواهد بود.
• بخش کشاورزی: سرمایه گذاری در زمین های کشاورزی و توسعه کشت محصولات با ارزش افزوده بالا (مانند زیتون، انگور، سیر و محصولات گلخانه ای)، با توجه به منابع آبی و خاکی مناسب استان، می تواند بازدهی قابل توجهی داشته باشد. همچنین، صنایع تبدیلی کشاورزی نیز فرصت های بی نظیری را ارائه می دهند.
• بخش گردشگری: احداث هتل ها، اقامتگاه های بوم گردی، مراکز تفریحی و زیرساخت های مرتبط با گردشگری در مناطق طبیعی و تاریخی استان، با توجه به جذابیت های فراوان زنجان، بازدهی بالایی خواهد داشت.

استان زنجان با برخورداری از موقعیت جغرافیایی استراتژیک، منابع طبیعی غنی، نیروی انسانی ماهر و ظرفیت های متنوع اقتصادی، یکی از استان های مستعد توسعه در کشور محسوب می شود. این استان به واسطه قرار گرفتن در مسیر ارتباطی مهم بین استان های شمال غرب و مرکز ایران، همواره نقش مهمی در تجارت، حمل و نقل و صنایع مختلف ایفا کرده است. با برنامه ریزی دقیق، حمایت از سرمایه گذاری و بهره برداری صحیح از پتانسیل ها، زنجان می تواند به الگویی برای توسعه پایدار و متوازن در کشور تبدیل شود و جایگاه منحصر به فرد خود را در تاریخ و اقتصاد ایران تثبیت کند.