شهر باستانی یازلیکایا و تاریخچه امپراتوری هیتی ها

در قلب آناتولی جایی که تاریخ در دل صخره ها و ویرانه ها نفس می کشد امپراتوری قدرتمند هیتی ها برای قرن ها حکمرانی می کرد. این تمدن بزرگ عصر برنز با پایتخت باشکوه خود هاتوشا و مراکز مذهبی مهمی چون یازلیکایا میراثی گرانبها از خود بر جای گذاشته است. درک تاریخچه فرهنگ و باورهای این مردم باستانی می تواند چالش برانگیز باشد اما کاوش در مکان هایی مانند یازلیکایا دریچه ای به سوی این دنیای فراموش شده می گشاید. این مقاله به شما کمک می کند تا با یکی از مهم ترین سایت های هیتی معبد صخره ای یازلیکایا آشنا شوید و جایگاه آن را در بستر تاریخ امپراتوری هیتی ها درک کنید.

تاریخچه امپراتوری هیتی ها

امپراتوری هیتی ها یکی از قدرت های بزرگ عصر برنز در منطقه آناتولی و خاور نزدیک بود. ریشه های این تمدن هندواروپایی به اوایل هزاره دوم پیش از میلاد بازمی گردد زمانی که قبایل هیتی زبان به آناتولی مرکزی مهاجرت کرده و با جمعیت بومی منطقه معروف به حتیان درآمیختند. دوره پادشاهی کهن هیتی ها شاهد شکل گیری یک ساختار سیاسی متمرکز و گسترش نفوذ آن ها بود که اوج آن با غارت شهر بابل در حدود سال ۱۵۹۵ پیش از میلاد رقم خورد رویدادی که هرچند منجر به تسلط دائم بر بابل نشد اما قدرت نوظهور هیتی ها را به نمایش گذاشت. پس از یک دوره ضعف نسبی که به پادشاهی میانه معروف است هیتی ها تحت رهبرانی چون تودالیای اول و سپس سوپیلولیومای اول وارد عصر طلایی خود یعنی پادشاهی نوین (حدود ۱۴۰۰ تا ۱۱۸۰ پیش از میلاد) شدند. در این دوره امپراتوری هیتی به اوج قدرت نظامی سیاسی و فرهنگی خود رسید و به رقیبی جدی برای قدرت های بزرگ آن زمان به ویژه مصر و آشور تبدیل شد. مرزهای امپراتوری تا سوریه گسترش یافت و نبرد کادش در سال ۱۲۷۴ پیش از میلاد که میان هیتی ها و مصریان درگرفت یکی از بزرگ ترین نبردهای ارابه ای تاریخ بود. با این حال در اواخر عصر برنز امپراتوری هیتی به دلایل مختلفی از جمله فشارهای خارجی (مردمان دریا) مشکلات داخلی و تغییرات اقلیمی رو به افول گذاشت و سرانجام در حدود سال ۱۱۸۰ پیش از میلاد فروپاشید و جای خود را به دولت شهرهای کوچک تر نوهیتی داد.

هاتوشا پایتخت امپراتوری هیتی

شهر باستانی هاتوشا واقع در نزدیکی روستای بوغازکوی امروزی در استان چوروم ترکیه قلب تپنده و پایتخت امپراتوری هیتی ها برای بخش عمده ای از دوران شکوه آن ها بود. این شهر استراتژیک که بر روی تپه های مرتفع و در میان دره های عمیق بنا شده بود از موقعیت دفاعی طبیعی ممتازی برخوردار بود. هاتوشا نه تنها مرکز اداری و سیاسی امپراتوری بود بلکه به عنوان یک کانون مذهبی و فرهنگی نیز اهمیت فراوانی داشت. ساختار شهر شامل بخش های مختلفی از جمله ارگ سلطنتی (بویوک کاله) معابد متعدد انبارهای غلات و خانه های مسکونی بود که همگی با دیوارهای دفاعی عظیم و دروازه های باشکوه محافظت می شدند. این دروازه ها مانند دروازه شیر و دروازه شاه با نقش برجسته های سنگی تزئین شده بودند که نمادی از قدرت و عظمت هیتی ها بود. شهر در اوج خود مساحتی در حدود ۱.۸ کیلومتر مربع را پوشش می داد و جمعیت قابل توجهی را در خود جای داده بود. کشف و کاوش های باستان شناسی در هاتوشا اطلاعات بی نظیری درباره ساختار اجتماعی اقتصادی سیاسی و مذهبی امپراتوری هیتی ارائه داده است.

تاریخچه شهر باستانی هاتوسا

تاریخ هاتوشا پیش از تبدیل شدن به پایتخت هیتی ها آغاز می شود. این مکان در هزاره سوم پیش از میلاد مسکونی بوده و در اوایل هزاره دوم پیش از میلاد به عنوان یک مرکز تجاری مهم تحت نفوذ بازرگانان آشوری شناخته می شد. در حدود سال ۱۷۰۰ پیش از میلاد پادشاه آنیتا یکی از حاکمان اولیه هیتی زبان شهر را تسخیر و ویران کرد و بر آن نفرین ابدی نهاد. با این حال این نفرین مانع از بازسازی و استفاده مجدد از سایت نشد. پادشاه لابارنای دوم (که بعدها نام هاتوشیلی اول را برگزید) بنیانگذار پادشاهی کهن هیتی ها در حدود سال ۱۶۰۰ پیش از میلاد هاتوشا را به پایتختی خود برگزید. از آن زمان به بعد هاتوشا به عنوان مرکز اصلی قدرت هیتی ها شکوفا شد. این شهر در طول تاریخ خود چندین بار بازسازی و گسترش یافت به ویژه در دوره پادشاهی نوین تحت حکمرانانی چون تودالیای چهارم که دستور ساخت بسیاری از سازه های عظیم و دیوارها را صادر کرد. هاتوشا برای حدود ۴۰۰ سال پایتخت امپراتوری هیتی بود تا اینکه در جریان فروپاشی عصر برنز در حدود سال ۱۱۸۰ پیش از میلاد متروک شد.

اهمیت تاریخی کشف هاتوشا

کشف و کاوش های باستان شناسی در هاتوشا در اوایل قرن بیستم میلادی نقطه عطفی در شناخت تمدن هیتی ها بود. پیش از آن اطلاعات ما درباره این امپراتوری عمدتاً محدود به اشارات در متون مصری و آشوری و همچنین کتاب مقدس بود. اما کشف بایگانی سلطنتی در هاتوشا شامل هزاران لوح گلی به خط میخی تحولی عظیم ایجاد کرد. این الواح که به زبان های مختلفی از جمله هیتی (اولین زبان هندواروپایی شناخته شده که به خط میخی نوشته شده) اکدی (زبان دیپلماسی آن زمان) لووی و حتی نوشته شده بودند گنجینه ای از اطلاعات درباره تاریخ قوانین مذهب ادبیات اقتصاد و روابط بین المللی هیتی ها را فراهم آوردند. decipherment زبان هیتی توسط بدریخ هرُزنی در سال ۱۹۱۵ بر اساس این الواح صورت گرفت و امکان خواندن و درک مستقیم متون هیتی را فراهم کرد. این اکتشافات نه تنها جایگاه هیتی ها را به عنوان یکی از قدرت های بزرگ باستانی تثبیت کرد بلکه دیدگاه ما را نسبت به تاریخ خاور نزدیک در عصر برنز به طور کلی تغییر داد و جزئیات بی سابقه ای از تعاملات و فرهنگ این دوره را آشکار ساخت.

معبد یازلیکایا میراثی ماندگار از تمدن هیتی

معبد صخره ای یازلیکایا که نام آن به معنای «سنگ نوشته» است یکی از باشکوه ترین و مهم ترین مکان های مذهبی امپراتوری هیتی محسوب می شود. این محوطه مقدس که در فاصله کمی از پایتخت هاتوشا قرار گرفته یک زیارتگاه روباز است که در دل صخره های طبیعی ایجاد شده است. یازلیکایا نه یک معبد ساختمانی به معنای رایج بلکه مجموعه ای از اتاق ها و گالری هایی است که دیوارهای آن ها با نقش برجسته های سنگی خیره کننده پوشیده شده اند. این نقش برجسته ها که صحنه هایی از الههگان خدایان شاهان و مراسم مذهبی را به تصویر می کشند اطلاعات ارزشمندی درباره مذهب و جهان بینی هیتی ها ارائه می دهند. یازلیکایا به عنوان مکانی برای برگزاری آیین ها و جشن های مهم مذهبی مورد استفاده قرار می گرفت و نقشی کلیدی در ارتباط شاه هیتی با دنیای الهی ایفا می کرد. این سایت به خوبی حفظ شده و امروزه به عنوان بخشی از مجموعه میراث جهانی یونسکو همراه با هاتوشا بازدیدکنندگان را به سفری در زمان به دوران شکوه هیتی ها دعوت می کند.

تاریخچه و اهمیت باستانی معبد یازلیکایا

تاریخچه یازلیکایا به پیش از دوره امپراتوری هیتی بازمی گردد اما اوج شکوفایی و توسعه آن مربوط به دوره پادشاهی نوین است. بخش عمده ای از نقش برجسته های کنونی به ویژه در تالار بزرگ (اتاق A) در زمان پادشاه تودالیای چهارم (حدود ۱۲۳۷-۱۲۲۸ پیش از میلاد) ایجاد شده اند. به نظر می رسد این شاه نقش مهمی در سازماندهی و تثبیت پانتئون خدایان هیتی و نمایش آن در این مکان مقدس داشته است. تالار کوچکتر (اتاق B) نیز شامل نقش برجسته هایی است که به مراسم تدفین شاهی یا آیین های مرتبط با جهان زیرین و خدایان حامی شاه پس از مرگ مربوط می شود. یازلیکایا تنها یک مکان عبادت نبوده بلکه به عنوان یک تقویم سنگی و محلی برای تعیین زمان برگزاری جشن ها و آیین های سالیانه نیز عمل می کرده است. اهمیت باستانی این معبد در ارائه تصویری جامع و مستقیم از مذهب رسمی و دولتی هیتی ها ارتباط آن با قدرت شاهی و همچنین نمایش هنری بی نظیر این تمدن نهفته است. این مکان به باستان شناسان اجازه داده تا درک عمیق تری از پیچیدگی های مذهبی و سیاسی امپراتوری هیتی به دست آورند.

اهمیت مذهبی یازلیکایا

یازلیکایا به عنوان یک مرکز مذهبی اصلی برای هیتی ها نمادی از جهان الهی آن ها بر روی زمین بود. این زیارتگاه صخره ای محلی برای پرستش پانتئون گسترده خدایان هیتی بود که بسیاری از آن ها از فرهنگ های همسایه به ویژه هوری ها و حتیان اقتباس شده بودند. اهمیت مذهبی یازلیکایا در برگزاری آیین ها و جشن های مهمی نهفته بود که با هدف تضمین برکت پیروزی در نبردها و حفظ نظم کیهانی انجام می شد. تالار اصلی (اتاق A) به نظر می رسد صحنه یک رژه الهی را به تصویر می کشد که در آن خدایان و الهه ها در دو ستون به سمت یکدیگر حرکت می کنند و در نقطه مرکزی به خدای طوفان تِشوب و الهه خورشید هِبات می رسند. این نمایش سنگی احتمالاً بازتابی از آیین های سالیانه ای بوده که در این مکان برگزار می شده است. تالار کوچکتر (اتاق B) با نقش برجسته هایی مرتبط با پادشاه تودالیای چهارم و خدایان جهان زیرین به نظر می رسد نقشی در مراسم تدفین یا آیین های مرتبط با تقدیس شاه ایفا می کرده است. یازلیکایا شاهدی بر اهمیت حیاتی مذهب در زندگی هیتی ها و نقش شاه به عنوان واسطه اصلی میان قلمرو انسان و الهی بود.

مذهب هیتی ها پرستش خدایان و الهه ها

مذهب هیتی ها یک سیستم پیچیده و چندوجهی بود که تحت تأثیر فرهنگ های مختلف منطقه آناتولی و خاور نزدیک قرار داشت. پانتئون هیتی ها بسیار گسترده بود و به آن ها لقب «مردمان هزار خدا» داده بودند. خدایان اصلی شامل تِشوب (خدای طوفان خدای برتر در پانتئون هوری ها که به پانتئون هیتی راه یافت) و همسرش هِبات (الهه اصلی نیز با ریشه های هوری) بودند. دیگر خدایان مهم شامل وروسمو (الهه خورشید آرینا) خدای طوفان نِرِک خدایان حامی شاه و خدایان مرتبط با جهان زیرین بودند. هیتی ها به شدت تحت تأثیر مذهب هوری ها قرار گرفتند و بسیاری از خدایان اسطوره ها و آیین های هوری به مذهب هیتی وارد شدند. مذهب نقش محوری در مشروعیت بخشیدن به قدرت شاه ایفا می کرد؛ شاه به عنوان کاهن اعظم و نماینده خدایان بر روی زمین تلقی می شد و مسئول برگزاری آیین ها و تضمین خشنودی الهی بود. معابد و زیارتگاه هایی مانند یازلیکایا مکان های اصلی برای انجام این آیین ها تقدیم قربانی و ارتباط با خدایان بودند. متون مذهبی هیتی شامل سرودها دعاها آیین ها و اساطیر اطلاعات فراوانی درباره باورها و اعمال مذهبی این تمدن ارائه می دهند.

معماری و طراحی یازلیکایا

یازلیکایا نمونه ای منحصر به فرد از معماری مذهبی هیتی است که به جای ساخت سازه های عظیم از ویژگی های طبیعی محیط برای ایجاد یک فضای مقدس استفاده کرده است. این محوطه شامل دو تالار اصلی است که با دیوارهای سنگی طبیعی و دست ساز احاطه شده اند. تالار بزرگتر معروف به اتاق A یک فضای باز و مستطیل شکل است که دیوارهای صخره ای آن با رژه ای از ۹۰ نقش برجسته حکاکی شده است. این نقش برجسته ها خدایان مرد را در یک سمت و الهه های زن را در سمت دیگر نشان می دهند که به سمت یکدیگر حرکت می کنند. تالار کوچکتر معروف به اتاق B فضایی باریک و محصورتر است که از طریق یک راهرو به اتاق A متصل می شود. این اتاق شامل نقش برجسته هایی با مضامین متفاوت از جمله تصاویری از خدایان جهان زیرین و پادشاه تودالیای چهارم است. طراحی یازلیکایا به گونه ای است که بازدیدکننده را در مسیری آیینی هدایت می کند و نقش برجسته ها به ترتیب خاصی چیده شده اند که احتمالاً روایتی مذهبی یا تاریخی را دنبال می کنند. استفاده هوشمندانه از صخره طبیعی و ترکیب آن با حجاری های دقیق یازلیکایا را به شاهکاری از هنر و معماری هیتی تبدیل کرده است.

ساختار معماری معبد یازلیکایا

ساختار معماری یازلیکایا بر پایه دو تالار روباز بنا شده که در دل مجموعه ای از صخره های طبیعی شکل گرفته اند. تالار اصلی (اتاق A) فضایی وسیع تر است که ورودی آن از طریق یک دروازه سنگی فراهم می شود. دیوارهای این تالار صخره های طبیعی هستند که سطح آن ها برای حکاکی نقش برجسته ها صاف شده است. در برخی قسمت ها دیوارهای سنگی تراشیده شده یا بلوک های سنگی برای تکمیل فضا و ایجاد سطوح حکاکی استفاده شده است. تالار کوچکتر (اتاق B) از طریق یک راهرو باریک که به دقت تراشیده شده به تالار اصلی متصل می شود. این اتاق کوچکتر و محصورتر است و فضایی صمیمی تر برای آیین های خاص فراهم می آورد. سقف این تالارها آسمان بوده و هیچ سازه سقفی دائمی وجود نداشته است که بر ماهیت روباز و ارتباط مستقیم با عناصر طبیعی در مراسم مذهبی تأکید دارد. کف محوطه نیز با سنگفرش پوشیده شده بود. در اطراف محوطه اصلی بقایای سازه های ساختمانی کوچکتر احتمالاً معابد یا اتاق های مرتبط با روحانیون نیز کشف شده که نشان دهنده وجود یک مجموعه مذهبی وسیع تر در اطراف زیارتگاه صخره ای است.

نقش برجسته های یازلیکایا

نقش برجسته های یازلیکایا برجسته ترین ویژگی این سایت و یکی از مهم ترین منابع اطلاعاتی درباره مذهب هنر و سیاست هیتی ها هستند. این حجاری ها با دقت و مهارت بالایی بر روی سطوح سنگی ایجاد شده اند و صحنه های مختلفی را به تصویر می کشند. در تالار بزرگ (اتاق A) مشهورترین صحنه رژه خدایان و الهه ها است. در سمت چپ ستونی از خدایان مرد به رهبری خدای طوفان تِشوب و در سمت راست ستونی از الهه های زن به رهبری الهه هِبات به تصویر کشیده شده اند. در نقطه تلاقی این دو ستون صحنه ای باشکوه از تِشوب و هِبات به همراه فرزندشان شَرّوما دیده می شود. همچنین تصاویری از خدایان مختلف حیوانات مقدس و نمادهای الهی در این تالار وجود دارد. در تالار کوچکتر (اتاق B) نقش برجسته ها شامل تصاویری از پادشاه تودالیای چهارم در حال ادای احترام به خدایان تصویر خدای شَرّوما و همچنین تصاویری مرتبط با خدایان جهان زیرین و صحنه هایی که احتمالاً به مراسم تدفین شاهی مربوط می شوند دیده می شود. این نقش برجسته ها نه تنها ارزش هنری بالایی دارند بلکه به عنوان متون تصویری عمل می کنند که اطلاعات مهمی درباره پانتئون هیتی سلسله مراتب الهی و ارتباط دین با قدرت شاهی ارائه می دهند.

اهمیت باستان شناسی یازلیکایا

یازلیکایا از دیدگاه باستان شناسی یک سایت فوق العاده مهم است که اطلاعات بی نظیری را درباره تمدن هیتی ها به ویژه جنبه های مذهبی و هنری آن ها فراهم آورده است. کاوش ها در این مکان در کنار هاتوشا به درک عمیق تری از ساختار اجتماعی باورها و آیین های هیتی ها منجر شده است. نقش برجسته های سنگی یازلیکایا به دلیل حفظ شدگی نسبتاً خوب خود یکی از بهترین نمونه های هنر هیتی هستند و سبک و تکنیک های حجاری آن ها اطلاعات مهمی درباره توانایی های هنری این تمدن ارائه می دهند. علاوه بر نقش برجسته ها کاوش ها در محوطه اطراف یازلیکایا بقایای سازه های ساختمانی قطعات سفال و دیگر مصنوعات را نیز کشف کرده اند که به بازسازی تصویر کاملی از نحوه استفاده از این مکان و فعالیت هایی که در آن صورت می گرفته کمک می کنند. اهمیت باستان شناسی یازلیکایا نه تنها در یافته های مادی آن بلکه در نقش آن به عنوان یک سند تصویری منحصر به فرد از مذهب رسمی امپراتوری هیتی نهفته است که در ترکیب با متون خط میخی کشف شده در هاتوشا امکان درک جامع تری از این تمدن را فراهم می آورد.

کاوش ها و اکتشافات

کاوش های باستان شناسی در یازلیکایا از اواخر قرن نوزدهم آغاز شد و در طول قرن بیستم و بیست و یکم ادامه یافته است. اولین بررسی های جدی در این مکان توسط باستان شناسان اروپایی انجام شد که به مستندسازی نقش برجسته ها پرداختند. کاوش های سیستماتیک تر در چارچوب پروژه هاتوشا که عمدتاً توسط مؤسسه باستان شناسی آلمان انجام می شود اطلاعات دقیقتری درباره ساختار محوطه تاریخچه ساخت و ساز و ارتباط آن با پایتخت هیتی فراهم آورده است. این کاوش ها نه تنها به پاکسازی و مستندسازی دقیق نقش برجسته ها منجر شده اند بلکه بقایای سازه های معماری اطراف زیارتگاه صخره ای از جمله دیوارها و اتاق های مرتبط را نیز آشکار کرده اند. اکتشافات در یازلیکایا شامل یافتن قطعات سفال ابزار سنگی و دیگر مصنوعاتی است که به درک فعالیت های انجام شده در این مکان کمک می کنند. همچنین مقایسه سبک و محتوای نقش برجسته های یازلیکایا با یافته های دیگر در هاتوشا و سایر سایت های هیتی امکان تاریخ گذاری دقیق تر و درک تحولات هنری و مذهبی در طول زمان را فراهم ساخته است. این کاوش ها همچنان ادامه دارند و هر فصل یافته های جدیدی به دانش ما درباره این مکان مقدس می افزایند.

جغرافیا

شهر باستانی یازلیکایا در منطقه آناتولی مرکزی در فلات مرتفع ترکیه امروزی واقع شده است. این منطقه با دشت های وسیع تپه های ملایم و رشته کوه هایی احاطه شده است. یازلیکایا در فاصله تقریبی ۲ کیلومتری شمال شرق پایتخت هیتی ها هاتوشا و در نزدیکی شهر بوغازکوی در استان چوروم قرار دارد. موقعیت جغرافیایی این منطقه به ویژه نزدیکی به رودخانه قزل ایرماق (هالیس باستانی) در شکل گیری امپراتوری هیتی و اهمیت استراتژیک پایتخت آن نقش داشته است. این منطقه از نظر منابع طبیعی مانند سنگ و خاک رس برای ساخت و ساز و تولید سفال غنی بود. همچنین موقعیت مرکزی آناتولی امکان کنترل مسیرهای تجاری و نظامی مهم را برای هیتی ها فراهم می کرد. زیارتگاه صخره ای یازلیکایا خود در میان مجموعه ای از صخره های طبیعی قرار گرفته که به دلیل شکل گیری زمین شناختی خاص خود فضایی مناسب برای ایجاد یک محوطه مقدس روباز فراهم آورده است. این موقعیت جغرافیایی نه تنها از نظر دفاعی برای هاتوشا مهم بود بلکه به دلیل ارتباط با چشم انداز طبیعی و عناصر محیطی در باورها و آیین های مذهبی هیتی ها نیز جایگاه ویژه ای داشت.

مسیر دسترسی به شهر باستانی یازلیکایا

برای بازدید از شهر باستانی یازلیکایا ابتدا باید به استان چوروم در منطقه آناتولی مرکزی ترکیه سفر کرد. نزدیکترین شهر بزرگ به یازلیکایا و هاتوشا شهر چوروم است. دسترسی به چوروم از شهرهای بزرگ ترکیه مانند آنکارا یا استانبول از طریق اتوبوس امکان پذیر است. آنکارا پایتخت ترکیه که فرودگاه بین المللی دارد معمولاً نقطه شروع مناسبی برای سفر به این منطقه است. فاصله آنکارا تا چوروم حدود ۲۵۰ کیلومتر است و می توان این مسیر را با اتوبوس یا خودرو طی کرد. از چوروم برای رسیدن به بوغازکوی و سپس یازلیکایا (که در فاصله کمی از بوغازکوی قرار دارد) بهترین گزینه استفاده از تاکسی یا کرایه خودرو است. فاصله بوغازکوی تا چوروم حدود ۸۲ کیلومتر است. مسیر دسترسی به سایت یازلیکایا به خوبی علامت گذاری شده است. برای بازدیدکنندگان مستقل کرایه خودرو از آنکارا یا چوروم انعطاف پذیری بیشتری برای بازدید از هاتوشا یازلیکایا و دیگر سایت های اطراف مانند الکاهویوک فراهم می کند.

بهترین زمان برای بازدید از چوروم

بهترین زمان برای بازدید از منطقه چوروم و سایت های باستانی مانند یازلیکایا و هاتوشا فصل های بهار (آوریل تا ژوئن) و پاییز (سپتامبر تا اکتبر) است. در این دوره ها آب و هوا معتدل و دلپذیر است که برای پیاده روی و گشت و گذار در محوطه های روباز ایده آل است. مناظر طبیعی در بهار سرسبز و زیبا هستند. تابستان ها (جولای و آگوست) در آناتولی مرکزی می تواند بسیار گرم باشد و دما در طول روز بالا برود که ممکن است بازدید را کمی دشوار کند. زمستان ها (نوامبر تا مارس) هوا سرد است و ممکن است بارش برف دسترسی به سایت ها را محدود کند اگرچه بازدید در هوای برفی می تواند تجربه ای خاص و متفاوت باشد. بنابراین برای بهره مندی حداکثری از بازدید و راحتی در گشت و گذار بهار و پاییز توصیه می شود.

جاذبه های دیدنی یازلیکایا

یازلیکایا خود مهم ترین جاذبه دیدنی در این محوطه است اما بازدید از آن معمولاً با بازدید از هاتوشا پایتخت باستانی هیتی ها ترکیب می شود که در نزدیکی آن قرار دارد. هاتوشا با دیوارهای عظیم دروازه های باشکوه (مانند دروازه های شیر شاه و اسفینکس) بقایای معابد و کاخ ها و همچنین بایگانی الواح گلی مکمل بازدید از یازلیکایا است و درک جامع تری از امپراتوری هیتی فراهم می آورد. در منطقه اطراف چوروم چندین سایت باستانی و جاذبه دیدنی دیگر نیز وجود دارد که به تاریخ غنی منطقه مربوط می شوند. از جمله مهم ترین آن ها می توان به موزه چوروم اشاره کرد که بسیاری از یافته های باستان شناسی از هاتوشا یازلیکایا و دیگر سایت های هیتی را به نمایش می گذارد. همچنین سایت باستانی الکاهویوک که مربوط به دوره های پیش از هیتی و هیتی است و نقش برجسته های مهمی دارد از دیگر مکان های دیدنی نزدیک به شمار می رود. این منطقه مجموعه ای غنی از بقایای تمدن های باستانی را در خود جای داده است.

موزه چوروم سفری در زمان

موزه چوروم یکی از مهم ترین موزه های منطقه ای در ترکیه است که به نمایش یافته های باستان شناسی از استان چوروم به ویژه از سایت های کلیدی مانند هاتوشا یازلیکایا و الکاهویوک اختصاص دارد. بازدید از این موزه قبل یا بعد از بازدید از سایت های باستانی می تواند به درک بهتر تاریخ و فرهنگ منطقه کمک کند. موزه چوروم مجموعه ای غنی از مصنوعات مربوط به دوره های مختلف از پیشاتاریخ تا دوران رومی و بیزانسی را در خود جای داده است اما بخش عمده و برجسته آن مربوط به تمدن هیتی ها است. در این موزه می توانید الواح گلی به خط میخی (شامل اسناد اداری مذهبی و تاریخی) ظروف سفالی و فلزی مجسمه های کوچک خدایان و انسان ها ابزار و اشیاء زینتی کشف شده از هاتوشا و یازلیکایا را مشاهده کنید. همچنین مدل ها و نقشه های بازسازی شده از سایت های باستانی به درک بهتر ساختار و ابعاد آن ها کمک می کنند. موزه چوروم با نمایش این آثار ارزشمند پنجره ای به سوی زندگی روزمره باورها و دستاوردهای هنری و فنی هیتی ها می گشاید.

الکاهویوک گنجینه ای از باستان شناسی

الکاهویوک (Alacahöyük) یک سایت باستانی مهم دیگر در نزدیکی چوروم است که پیشینه ای طولانی تر از هاتوشا دارد و اطلاعات ارزشمندی درباره دوره های پیش از هیتی و اوایل دوره هیتی ارائه می دهد. این سایت به ویژه به خاطر یافته های مربوط به عصر برنز اولیه (هزاره سوم پیش از میلاد) مشهور است که شامل گورهای سلطنتی با مصنوعات فلزی گرانبها مانند ظروف طلا و نقره سلاح ها و نمادهای مذهبی است. این یافته ها نشان دهنده وجود یک فرهنگ پیچیده و ثروتمند در منطقه پیش از ظهور امپراتوری هیتی هستند. در دوره هیتی الکاهویوک نیز یک مرکز مهم بود و بقایای معابد و دروازه هایی با نقش برجسته های سنگی از این دوره در سایت دیده می شود. معروف ترین این نقش برجسته ها صحنه هایی از مراسم مذهبی و شکار را به تصویر می کشند. الکاهویوک از نظر باستان شناسی برای درک تداوم فرهنگی و تحولات اجتماعی در آناتولی مرکزی و همچنین ارتباط میان فرهنگ های پیش از هیتی و هیتی اهمیت فراوانی دارد و بازدید از آن در کنار هاتوشا و یازلیکایا تصویر کامل تری از تاریخ باستانی این منطقه ارائه می دهد.

معبد یازلیکایا کجا واقع شده است؟

معبد یازلیکایا در نزدیکی روستای بوغازکوی در استان چوروم ترکیه در فاصله حدود ۲ کیلومتری شمال شرق پایتخت باستانی هیتی ها هاتوشا قرار دارد.

نام یازلیکایا چه معنایی دارد؟

نام یازلیکایا از زبان ترکی گرفته شده و به معنای «سنگ نوشته» یا «صخره حکاکی شده» است که به نقش برجسته های سنگی برجسته در این محوطه اشاره دارد.

ویژگی های معماری معبد یازلیکایا چیست؟

یازلیکایا یک زیارتگاه صخره ای روباز است که شامل دو تالار اصلی (تالارهای A و B) است که دیوارهای طبیعی آن ها با نقش برجسته های سنگی عظیم پوشیده شده اند و سازه سقفی ندارد.

چه خدایانی در معبد یازلیکایا به تصویر کشیده شده اند؟

در یازلیکایا پانتئون گسترده ای از خدایان هیتی از جمله خدای طوفان تِشوب الهه هِبات فرزندشان شَرّوما و بسیاری دیگر از خدایان و الهه ها به تصویر کشیده شده اند.

نقش برجسته های یازلیکایا چگونه تفسیر می شوند؟

نقش برجسته ها به عنوان نمایش تصویری از پانتئون الهی و احتمالاً صحنه هایی از آیین ها و جشن های مذهبی سالیانه تفسیر می شوند که سلسله مراتب الهی و ارتباط دین با قدرت شاهی را نشان می دهند.

چرا بازدید از معبد یازلیکایا تجربه ای خاص است؟

بازدید از یازلیکایا تجربه ای خاص است زیرا امکان مشاهده مستقیم هنر و مذهب هیتی ها را در یک محوطه مقدس روباز فراهم می کند و به درک عمیق تری از جهان بینی این تمدن باستانی کمک می کند.

موزه چوروم چه آثاری را به نمایش می گذارد؟

موزه چوروم آثار باستانی کشف شده از سایت های استان چوروم به ویژه هاتوشا یازلیکایا و الکاهویوک را به نمایش می گذارد که شامل الواح خط میخی سفال ها فلزکاری ها و مجسمه ها هستند.

هیتی ها چه کسانی بودند؟

هیتی ها قومی هندواروپایی بودند که در هزاره دوم پیش از میلاد امپراتوری قدرتمندی را در آناتولی مرکزی با پایتختی هاتوشا بنیان نهادند و به یکی از قدرت های اصلی عصر برنز در خاور نزدیک تبدیل شدند.