شهر افسانه ای رم

رم شهری که نامش با تاریخ اسطوره و شکوه گره خورده است. کمتر کسی را می توان یافت که با شنیدن نام پایتخت ایتالیا به یاد روایت های کهن بناهای باستانی عظیم و امپراتوری قدرتمندی نیفتد که روزگاری بر بخش وسیعی از جهان حکم می راند. اما چه چیزی رم را از یک شهر تاریخی صرف متمایز کرده و به آن لقب «شهر افسانه ای» بخشیده است؟ این عنوان صرفاً به دلیل قدمت آن نیست بلکه ترکیبی پیچیده از افسانه های پیدایش واقعیت های تاریخی شگفت انگیز شخصیت های نیمه اسطوره ای و مکان هایی است که هر کدام داستانی هزاران ساله در دل خود دارند. درک عمق این افسانه ها و ارتباط آن ها با بستر تاریخی کلید گشودن راز جذابیت ابدی رم است.

لقب «شهر افسانه ای» برای رم نه تنها به قدمت و تاریخ غنی آن اشاره دارد بلکه بازتابی از درهم تنیدگی واقعیت و خیال در روایت های مربوط به این شهر است. ریشه این نامگذاری را باید در لایه های مختلفی جستجو کرد؛ از افسانه های بنیان گذاری که سینه به سینه نقل شده اند تا عظمت بی بدیل امپراتوری روم که دستاوردهای آن گاهی فراتر از باور به نظر می رسد. این ترکیب منحصربه فرد از تاریخ مستند و داستان های اساطیری هاله ای از ابهام و جذابیت پیرامون رم ایجاد کرده که آن را از دیگر شهرهای باستانی متمایز می سازد. رم شهری است که در آن سنگفرش خیابان ها ستون های معابد و دیوارهای فروریخته هر یک روایتی از گذشته ای شکوهمند و گاه باورنکردنی را زمزمه می کنند و این حس عمیق از حضور در مکانی که تاریخ و افسانه در هم آمیخته اند به آن عنوان «افسانه ای» بخشیده است.

داستان پیدایش رم با افسانه عجین شده و این خود یکی از دلایل اصلی شهرت افسانه ای آن است. این روایت ها که عمدتاً در دوران های بعد از بنیان گذاری برای اعتبار بخشیدن به ریشه های شهر شکل گرفتند جزئی جدایی ناپذیر از هویت رم شده اند. مشهورترین این افسانه ها داستان برادران دوقلو رومولوس و رموس است که توسط گرگی ماده شیر داده شدند و بعدها تصمیم به ساخت شهری گرفتند. این افسانه نه تنها ریشه ای الهی برای شهر قائل می شود (نسب دادن برادران به خدای مارس) بلکه تصویری از اراده مبارزه و حتی خشونت لازم برای بنا نهادن یک تمدن بزرگ را ارائه می دهد. افسانه های دیگری نیز وجود دارند که به مهاجرت اِneas قهرمان تروایی به ایتالیا و نقش او در ایجاد سلسله ای که بعدها به بنیان گذاران رم منجر شد اشاره می کنند. این داستان ها ورای صحت تاریخی بستری فرهنگی برای درک خودانگاره رومیان باستان فراهم می کنند و به رم هویتی اسطوره ای می بخشند.

در میان افسانه های پیدایش رم داستان رومولوس و رموس جایگاهی محوری دارد. طبق این روایت که توسط مورخانی چون تیتوس لیویوس ثبت شده این دو برادر فرزندان رئا سیلویا شاهزاده خانمی از آلبا لونگا و خدای جنگ مارس بودند. عموی آن ها آمولیوس پدربزرگشان نومیتور را از سلطنت خلع کرده و رئا سیلویا را وادار به تجرد کرده بود تا فرزندی نداشته باشد که مدعی تاج و تخت شود. با تولد رومولوس و رموس آمولیوس دستور داد آن ها را در سبدی در رودخانه تیبر رها کنند. سبد در ساحل گیر کرد و گرگی ماده آن ها را یافت و با شیر خود پروراند. چوپانی به نام فاوستولوس و همسرش آن ها را پیدا کرده و بزرگ کردند. بعدها برادران از هویت واقعی خود آگاه شدند آمولیوس را کشتند و پدربزرگشان را به سلطنت بازگرداندند. سپس تصمیم گرفتند در محلی که نجات یافته بودند شهری بنا کنند. اختلاف بر سر محل دقیق شهر و نام آن منجر به درگیری شد و در نهایت رومولوس رموس را کشت و شهر را به نام خود Roma (رم) نامید. این افسانه با تمام عناصر دراماتیک خود نه تنها ریشه ای الهی برای رم قائل می شود بلکه نمادی از قدرت رقابت و سرنوشت خونین در بنیان گذاری یک قدرت بزرگ است.

ورای افسانه ها تاریخ واقعی رم خود به قدری شکوهمند و تأثیرگذار است که مرز بین واقعیت و افسانه را کمرنگ می کند. رشد رم از یک سکونتگاه کوچک در کنار رودخانه تیبر به یک جمهوری قدرتمند و سپس امپراتوری عظیمی که قرن ها بر بخش های وسیعی از اروپا شمال آفریقا و خاورمیانه حکم راند داستانی است که کمتر از یک افسانه قهرمانانه نیست. رویدادهای تاریخی کلیدی مانند جنگ های پونیک علیه کارتاژ فتوحات سزار در گال انتقال از جمهوری به امپراتوری تحت آگوستوس و عصر طلایی صلح رومی (Pax Romana) همگی مقاطعی هستند که مقیاس و تأثیر آن ها چنان عظیم بود که به خودی خود به بخشی از روایت افسانه ای رم تبدیل شدند. این تاریخ با تمام فراز و نشیب هایش نه تنها بستر وقوع افسانه ها را فراهم کرد بلکه خود نیز به منبع بی پایانی از داستان های قهرمانی خیانت نبوغ نظامی و سیاسی و دستاوردهای تمدنی تبدیل شد که رم را در ذهن جهانیان به عنوان یک قدرت افسانه ای تثبیت کرد.

امپراتوری روم اوج شکوه تاریخی رم و یکی از مهم ترین عوامل در افسانه ای شدن آن است. این امپراتوری که در اوج قدرت خود بیش از ۵ میلیون کیلومتر مربع وسعت و ده ها میلیون جمعیت داشت دستاوردهایی در زمینه های مختلف داشت که برای قرن ها بی نظیر باقی ماندند. ساخت جاده های وسیع و مستحکم قنات های عظیم برای تأمین آب شهرها حمام های عمومی باشکوه آمفی تئاترها و معابد عظیم و توسعه سیستم حقوقی و اداری کارآمد همگی نشانه هایی از عظمت و نبوغ رومیان هستند. قدرت نظامی بی بدیل ارتش روم که توانست قلمرویی چنین وسیع را فتح و حفظ کند نیز خود موضوع هزاران داستان و روایت است. این شکوه مادی و سازمانی همراه با نفوذ فرهنگی و زبانی که تا به امروز نیز ادامه دارد باعث شده تا امپراتوری روم در حافظه تاریخی بشر به عنوان یک دوران طلایی و تقریباً افسانه ای ثبت شود؛ دورانی که مقیاس دستاوردها و وسعت تأثیر آن گاهی فراتر از ظرفیت درک عادی به نظر می رسد و حس شگفتی و تحسین را برمی انگیزد.

شهر رم مملو از مکان هایی است که ارتباط مستقیمی با افسانه ها و تاریخ شکوهمند آن دارند و بازدید از آن ها تجربه ای شبیه به سفر در زمان است. این مکان ها نه تنها بقایای فیزیکی گذشته اند بلکه حامل روایت ها و داستان هایی هستند که رم را افسانه ای کرده اند. از ویرانه های فروم که قلب تپنده روم باستان بود و محل وقوع بسیاری از رویدادهای تاریخی و سیاسی مهم تا کولوسئوم که نماد قدرت و تفریحات عمومی رومیان بوده و داستان های گلادیاتورها در آن جریان دارد. هر گوشه از رم از معابد و کلیساهای باستانی گرفته تا فواره ها و میدان های عمومی داستانی برای گفتن دارد؛ داستانی که ریشه در تاریخ افسانه یا ترکیبی از هر دو دارد و به شهر هویتی منحصربه فرد می بخشد. این مکان ها شواهد زنده افسانه های شهر هستند و به بازدیدکنندگان امکان می دهند تا بخشی از آن گذشته شکوهمند و اسرارآمیز را لمس کنند.

کولوسئوم بدون شک یکی از شناخته شده ترین و نمادین ترین مکان های رم و نمادی جهانی از شکوه افسانه ای آن است. این آمفی تئاتر عظیم که در قرن اول میلادی ساخته شد محل برگزاری نبردهای گلادیاتوری نمایش های حیوانات وحشی و اعدام ها بود. مقیاس عظیم سازه مهندسی پیشرفته آن برای دوران باستان و تاریخ پرحادثه ای که در دیوارهای آن رخ داده است همگی به جایگاه افسانه ای آن کمک کرده اند. تصور ده ها هزار تماشاگر که فریاد می زنند گلادیاتورهایی که برای بقا می جنگند و امپراتورانی که از جایگاه ویژه خود ناظر رویدادها هستند حسی از عظمت و درام به کولوسئوم می بخشد که آن را فراتر از یک بنای تاریخی صرف قرار می دهد. کولوسئوم یادآور قدرت سرگرمی ها و گاهی خشونت امپراتوری روم است و به عنوان یک نماد پابرجا داستان های آن دوران را زنده نگه می دارد و رم را به عنوان شهری افسانه ای معرفی می کند.

فروم رم مجموعه ای از ویرانه ها در قلب شهر مرکز زندگی عمومی سیاسی و مذهبی روم باستان بود و به همین دلیل کانون بسیاری از روایت های باستانی و تاریخی است. این مکان شاهد سخنرانی های سزار محاکمات عمومی مراسم مذهبی و فعالیت های تجاری روزمره بوده است. معابد خدایان رومی ساختمان های دولتی مانند کوریا (محل سنا) و طاق های پیروزی که به افتخار فاتحان برپا می شدند همگی در فروم قرار داشتند. قدم زدن در میان ویرانه های فروم مانند ورق زدن صفحات یک کتاب تاریخ زنده است. هر ستون شکسته هر تکه سنگ داستانی از رویدادها و شخصیت هایی دارد که روم را شکل دادند. فروم یادآور دوران جمهوری و اوایل امپراتوری است زمانی که رم در حال تبدیل شدن به قدرتی جهانی بود و روایت های آن از توطئه ها و سخنرانی ها تا پیروزی ها و شکست ها بخشی جدایی ناپذیر از افسانه رم را تشکیل می دهند.

شهر رم از دیرباز بر روی مجموعه ای از تپه ها بنا شده است اما «تپه های هفتگانه» جایگاه ویژه ای در افسانه ها و تاریخ اولیه شهر دارند. این هفت تپه شامل پالاتین (Palatine) آونتین (Aventine) کاپیتولین (Capitoline) کویرینال (Quirinal) ویمینال (Viminal) اسکوئیلین (Esquiline) و سلین (Caelian) هستند. طبق افسانه رومولوس شهر خود را بر روی تپه پالاتین بنا نهاد که آن را به مهم ترین تپه از نظر اساطیری تبدیل می کند. تپه کاپیتولین محل معابد اصلی شهر و مرکز مذهبی آن بود. این تپه ها نه تنها به دلایل دفاعی و استراتژیک در انتخاب محل شهر نقش داشتند بلکه در تقسیمات اولیه اجتماعی و سیاسی رم نیز اهمیت پیدا کردند. ارتباط این تپه ها با افسانه های بنیان گذاری و تاریخ اولیه به آن ها بعدی اسطوره ای بخشیده و جزئی از هویت افسانه ای رم شده اند. هر تپه داستان ها و بقایای تاریخی خاص خود را دارد که در مجموع تصویر کاملی از توسعه شهر در طول قرون را ارائه می دهند.

اساطیر روم باستان مجموعه ای از داستان ها درباره خدایان قهرمانان و ریشه های جهان و شهر رم هستند که تأثیر عمیقی بر فرهنگ و هنر غربی گذاشته اند. اگرچه بسیاری از خدایان رومی معادل های یونانی دارند (مانند ژوپیتر معادل زئوس ونوس معادل آفرودیت و مارس معادل آرس) اما رومیان اساطیر خود را با ویژگی ها و داستان های منحصربه فرد توسعه دادند که با تاریخ و ارزش های خودشان همخوانی داشت. خدایانی مانند یانوس (خدای آغازها و پایان ها) کویرینوس (که بعدها با رومولوس یکی دانسته شد) و لارس ها (ارواح محافظ خانه) از ویژگی های خاص اساطیر رومی هستند. این اساطیر نه تنها در زندگی مذهبی رومیان نقش داشتند بلکه در ادبیات نمایش ها و هنرهای تجسمی نیز منعکس می شدند. داستان های مربوط به مداخله خدایان در امور انسانی قهرمانی های اسطوره ای و ریشه های الهی شهر به روایت افسانه ای رم عمق و غنای بیشتری بخشیدند و آن را به شهری مرتبط با عالم خدایان و قهرمانان تبدیل کردند.

تاریخ و افسانه های رم پر از شخصیت هایی هستند که داستان هایشان فراتر از زمان رفته و به بخشی از روایت افسانه ای شهر تبدیل شده اند. در کنار رومولوس و رموس که بنیان گذاران اسطوره ای هستند شخصیت های تاریخی مانند لوکیوس کوینکتیوس کینکیناتوس (Cincinnatus) کشاورزی که به دیکتاتوری موقت رسید و پس از دفع خطر داوطلبانه قدرت را رها کرد و به مزرعه خود بازگشت نمادی از فضیلت جمهوری خواهانه شد. ژولیوس سزار سردار و سیاستمدار کاریزماتیک که نقش محوری در پایان جمهوری و آغاز امپراتوری داشت شخصیتی است که زندگی و مرگش موضوع نمایش ها و کتاب های بی شماری بوده و او را به یک شخصیت تقریباً افسانه ای تبدیل کرده است. آگوستوس اولین امپراتور که دوران او عصر طلایی رم نامیده می شود نیز به دلیل دستاوردهایش در تثبیت صلح و بازسازی شهر جایگاهی ویژه در تاریخ و افسانه دارد. این شخصیت ها چه واقعی و چه نیمه اسطوره ای هر کدام بخشی از پازل بزرگ روایت رم افسانه ای هستند و داستان های آن ها از شجاعت و فداکاری تا جاه طلبی و خیانت جذابیت ابدی به شهر می بخشند.

رم امروز با وجود تمام تغییراتی که در طول قرون تجربه کرده همچنان روح شهر افسانه ای خود را حفظ کرده است. ویرانه های باستانی در کنار کلیساهای رنسانس ساختمان های مدرن در کنار فواره های باروک قرار گرفته اند و این همزیستی لایه های مختلف تاریخ رم را به موزه ای زنده تبدیل کرده است. گردشگران از سراسر جهان به رم می آیند تا کولوسئوم را ببینند در فروم قدم بزنند از واتیکان دیدن کنند و سکه ای در فواره تروی بیندازند به امید بازگشت. این شهر همچنان الهام بخش هنرمندان نویسندگان و فیلمسازان است و داستان های آن همچنان در فرهنگ عامه بازگو می شوند. رم نه تنها به دلیل گذشته اش افسانه ای است بلکه به دلیل توانایی اش در حفظ و نمایش این گذشته در دنیای مدرن نیز این عنوان را شایسته است. رم از دیروز تا امروز شهری است که در آن تاریخ نفس می کشد و افسانه ها در هر گوشه آن زمزمه می شوند و همین امر آن را به مقصدی بی بدیل و واقعاً افسانه ای تبدیل کرده است.

رم به چه دلیل شهر افسانه ای نامیده می شود؟

رم به دلیل ترکیب منحصر به فرد افسانه های بنیان گذاری مانند رومولوس و رموس تاریخ شکوهمند امپراتوری روم باستان و وجود مکان های تاریخی نمادین که هرکدام داستانی کهن دارند شهر افسانه ای نامیده می شود.

مهمترین افسانه های شهر رم کدامند؟

مهمترین افسانه مربوط به پیدایش رم داستان برادران دوقلو رومولوس و رموس است که طبق روایت توسط گرگی ماده پرورش یافتند و بنیان گذاران شهر محسوب می شوند.

آیا افسانه های رم واقعی هستند؟

افسانه های رم مانند داستان رومولوس و رموس عمدتاً ریشه های اسطوره ای دارند و نه تاریخی مستند اما بخش جدایی ناپذیری از هویت فرهنگی رم بوده و در طول تاریخ بازگو شده اند.

طبق افسانه ها بنیانگذار شهر رم کیست؟

طبق مشهورترین افسانه بنیانگذار شهر رم رومولوس است که پس از کشتن برادر دوقلوی خود رموس شهر را در محلی که توسط گرگی ماده نجات یافته بودند بنا نهاد و به نام خود نامگذاری کرد.

کدام مکان های رم با افسانه ها مرتبط هستند؟

مکان های متعددی در رم با افسانه ها مرتبط هستند از جمله تپه پالاتین که محل بنیان گذاری شهر توسط رومولوس دانسته می شود فروم رم که کانون رویدادهای تاریخی و اسطوره ای بوده و کولوسئوم به عنوان نماد قدرت افسانه ای رم.

تپه های هفتگانه رم کدامند؟

تپه های هفتگانه رم که در افسانه ها و تاریخ اولیه شهر اهمیت دارند عبارتند از: پالاتین آونتین کاپیتولین کویرینال ویمینال اسکوئیلین و سلین.

افسانه رومولوس و رموس به چه چیزی اشاره دارد؟

این افسانه به ریشه های الهی (ارتباط با خدای مارس) و بنیان گذاری خونین شهر رم اشاره دارد و نمادی از قدرت رقابت و اراده در شکل گیری تمدن روم است.