سفته تا چه مبلغی است؟ راهنمای جامع مبلغ اسمی، قیمت خرید و قوانین 1404

سفته از نظر مبلغ اسمی هیچ محدودیت قانونی ندارد و صادرکننده می تواند هر مبلغی را در آن درج کند، اما اعتبار سفته برای پیگیری های قانونی محدود به مبلغی است که روی برگه سفته چاپ شده است (مبلغ اسمی). قیمت خرید سفته نیز بر اساس نرخ مصوب (500 تومان به ازای هر یک میلیون تومان مبلغ اسمی) تعیین می شود.

در دنیای امروز، سفته به عنوان یکی از مهم ترین اسناد تجاری، نقش حیاتی در معاملات و تعهدات مالی ایفا می کند. چه برای تضمین وام، چه به عنوان ضمانت حسن انجام کار، و چه در خریدهای اعتباری، آگاهی از جزئیات و قوانین مربوط به آن از اهمیت بالایی برخوردار است. بسیاری از افراد تصور می کنند که سقف مبلغی که می توان در سفته نوشت محدود است یا قیمت خرید سفته تابعی از مبلغ درج شده است. این مقاله با هدف روشن کردن این ابهامات و ارائه یک راهنمای جامع، به بررسی دقیق تفاوت میان «مبلغ اسمی سفته» و «قیمت خرید سفته» می پردازد. همچنین، به نرخ های مصوب سال 1404 و نکات حقوقی کلیدی برای استفاده صحیح از این سند تجاری اشاره خواهد شد تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود.

سفته چیست؟ تعریفی ساده و کاربردی

سفته، که در اصطلاح حقوقی به آن فته طلب نیز گفته می شود، یک سند تجاری است که به موجب آن صادرکننده (متعهد) به صورت کتبی تعهد می کند مبلغ مشخصی را در زمان معین یا عندالمطالبه، به شخص معین (ذی نفع) یا به حواله کرد او پرداخت کند. این سند یک ابزار قدرتمند برای ایجاد تعهدات مالی و تضمین پرداخت است.

کاربردهای سفته در زندگی روزمره و کسب وکارها بسیار گسترده است. به عنوان مثال، در قراردادهای استخدامی برای ضمانت حسن انجام کار، در معاملات تجاری برای تضمین پرداخت وجه کالا یا خدمات، و حتی در روابط فردی برای تضمین بازپرداخت وام های کوچک مورد استفاده قرار می گیرد. شناخت دقیق سفته و آگاهی از تمام جوانب حقوقی آن، نه تنها به حفاظت از منافع شما کمک می کند بلکه از ورود به دعاوی پیچیده و زیان های مالی پیشگیری خواهد کرد. سفته باید شامل اطلاعاتی نظیر نام صادرکننده، نام گیرنده (در صورت لزوم)، مبلغ به عدد و حروف، تاریخ صدور، و تاریخ سررسید (در صورت وجود) باشد.

تفاوت کلیدی: مبلغ اسمی سفته و قیمت خرید سفته

یکی از مهم ترین نقاط ابهام برای کاربران سفته، تفاوت بین دو مفهوم مبلغ اسمی سفته و قیمت خرید سفته است. این دو مفهوم کاملاً از یکدیگر متمایز هستند و درک صحیح آن ها برای استفاده قانونی و موثر از سفته ضروری است.

مبلغ اسمی سفته چیست؟ (سقف اعتبار قانونی)

مبلغ اسمی سفته، همان مبلغی است که به صورت چاپی روی هر برگ سفته درج شده است. به عنوان مثال، روی برخی سفته ها عبارت تا مبلغ یکصد میلیون ریال به چشم می خورد. این مبلغ چاپی، حداکثر تعهد قانونی را که آن برگ سفته می تواند پوشش دهد، مشخص می کند. به بیان ساده، حتی اگر شما روی یک سفته که مبلغ اسمی آن تا مبلغ یکصد میلیون ریال است، مبلغ 20 میلیون تومان (معادل 200 میلیون ریال) را بنویسید، اعتبار حقوقی آن سفته در مراجع قضایی، صرفاً تا همان مبلغ اسمی چاپ شده (10 میلیون تومان یا یکصد میلیون ریال) خواهد بود. مازاد بر مبلغ اسمی، از نظر قوانین اسناد تجاری، فاقد اعتبار سفته ای است و فقط می تواند به عنوان یک سند عادی مورد استناد قرار گیرد که پیگیری آن دشوارتر و متفاوت از یک سفته قانونی است.

مبلغ اسمی درج شده روی هر برگ سفته، حداکثر تعهدی را که آن سفته می تواند از نظر قانونی پوشش دهد، تعیین می کند. درج مبلغی بیش از این حد، اعتبار سفته ای سند را افزایش نمی دهد و صرفاً تا سقف مبلغ اسمی قابل پیگیری حقوقی است.

شناخت این محدودیت به ویژه در هنگام پشت نویسی و واخواست سفته حیاتی است. پشت نویسی سفته، چه برای انتقال و چه برای ضمانت، تنها تا سقف مبلغ اسمی معتبر خواهد بود. همچنین، در صورت عدم پرداخت و نیاز به واخواست سفته، مراجع قضایی صرفاً تا همین سقف مبلغ اسمی را مورد رسیدگی قرار می دهند.

قیمت خرید سفته چیست؟ (هزینه تمبر سفته)

قیمت خرید سفته، مبلغی است که شما برای تهیه هر برگ سفته به بانک یا دکه های فروشنده پرداخت می کنید. این مبلغ در واقع هزینه تمبری است که به موجب قانون بر روی اسناد تجاری از جمله سفته اخذ می شود. این هزینه کاملاً مستقل از مبلغی است که شما بعداً قصد دارید در خانه روی سفته بنویسید (البته تا سقف مبلغ اسمی آن). به عبارت دیگر، شما برای خرید یک برگ سفته با مبلغ اسمی 10 میلیون تومان، یک هزینه ثابت و مشخص (بر اساس نرخ مصوب) پرداخت می کنید، نه اینکه قیمت خرید سفته متناسب با مبلغی باشد که قرار است روی آن بنویسید.

قیمت سفته در سال 1404 چگونه محاسبه می شود؟ (نرخ های مصوب و فعلی)

تعیین قیمت خرید سفته (هزینه تمبر آن) بر عهده مجلس شورای اسلامی است و نرخ آن از طریق بخشنامه های مربوطه به اطلاع عموم می رسد. بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی در سال 1395، نرخ تعیین شده برای خرید سفته ثابت و مشخص شد. این نرخ، از سال تصویب تاکنون بدون تغییر باقی مانده و در سال 1404 نیز همین رویه ادامه دارد، مگر اینکه قانون جدیدی در این خصوص تصویب و ابلاغ شود.

نرخ فعلی خرید سفته به این صورت است: به ازای هر یک میلیون تومان مبلغ اسمی سفته، مبلغ 500 تومان باید به عنوان هزینه تمبر پرداخت شود. این نرخ ثابت، فارغ از اینکه سفته به صورت فیزیکی از بانک یا دکه ها تهیه شود، اعمال می گردد.

برای روشن تر شدن نحوه محاسبه، به چند مثال کاربردی توجه کنید:

• اگر قصد خرید یک برگ سفته با مبلغ اسمی 10 میلیون تومان را دارید: (10 میلیون تومان / 1 میلیون تومان) × 500 تومان = 5000 تومان
• برای خرید سفته با مبلغ اسمی 50 میلیون تومان: (50 میلیون تومان / 1 میلیون تومان) × 500 تومان = 25000 تومان
• و برای سفته با مبلغ اسمی 100 میلیون تومان: (100 میلیون تومان / 1 میلیون تومان) × 500 تومان = 50000 تومان

این نرخ به ازای هر یک میلیون تومان از مبلغ اسمی سفته محاسبه می شود. بنابراین، هرچه مبلغ اسمی سفته ای که خریداری می کنید بالاتر باشد، قیمت خرید (هزینه تمبر) آن نیز بیشتر خواهد بود. این نرخ در سال 1404 نیز بر همین اساس محاسبه می شود و تا به امروز هیچگونه تغییری در آن اعمال نشده است.

جدول کامل قیمت خرید سفته بر اساس مبلغ اسمی (آپدیت سال 1404)

جدول زیر، نرخ های خرید سفته را بر اساس مبالغ اسمی رایج در بازار، برای سال 1404 نشان می دهد. این نرخ ها ثابت هستند و برای تمامی افراد و کسب وکارها یکسان اعمال می شوند.

مبلغ اسمی سفته (به تومان)	مبلغ اسمی سفته (به ریال)	قیمت خرید سفته (هزینه تمبر به تومان)
1,000,000	10,000,000	500
5,000,000	50,000,000	2,500
10,000,000	100,000,000	5,000
20,000,000	200,000,000	10,000
30,000,000	300,000,000	15,000
40,000,000	400,000,000	20,000
50,000,000	500,000,000	25,000
60,000,000	600,000,000	30,000
70,000,000	700,000,000	35,000
80,000,000	800,000,000	40,000
90,000,000	900,000,000	45,000
100,000,000	1,000,000,000	50,000
150,000,000	1,500,000,000	75,000
200,000,000	2,000,000,000	100,000
500,000,000	5,000,000,000	250,000
1,000,000,000	10,000,000,000	500,000

از کجا سفته تهیه کنیم؟ (راهنمای خرید حضوری و آنلاین)

تهیه سفته برای افرادی که قصد استفاده از آن را دارند، از طریق چند کانال اصلی امکان پذیر است. شناخت این مراکز و نحوه خرید سفته، به شما کمک می کند تا به راحتی و با اطمینان، این سند تجاری را تهیه کنید.

بانک ملی

بانک ملی ایران به عنوان تنها نهاد رسمی و دولتی که مسئولیت چاپ و توزیع سفته را بر عهده دارد، اصلی ترین و معتبرترین مرجع برای تهیه سفته است. برای خرید سفته از شعب بانک ملی، معمولاً نیاز به مدارک خاصی نیست و می توانید با مراجعه به باجه های مربوطه و پرداخت هزینه تمبر (قیمت خرید سفته) متناسب با مبلغ اسمی مورد نظر، سفته را تهیه کنید. خرید از بانک ملی تضمین کننده اصالت سفته و رعایت تمام استانداردهای قانونی است.

دکه های روزنامه فروشی و لوازم التحریر

علاوه بر بانک ملی، سفته در برخی دکه های روزنامه فروشی و فروشگاه های لوازم التحریر نیز به فروش می رسد. هرچند این کانال های توزیع رایج و در دسترس هستند، اما توجه به چند نکته ضروری است. سفته های موجود در این مراکز معمولاً در مبالغ اسمی محدودی عرضه می شوند و ممکن است برای مبالغ بسیار بالا یا خاص، سفته مورد نیاز شما در دسترس نباشد. همچنین، همواره توصیه می شود برای اطمینان از اصالت و سلامت سفته، خرید از منابع معتبر و دارای مجوز انجام شود.

آینده سفته الکترونیک و امکان خرید آنلاین

با پیشرفت فناوری و گسترش خدمات دولت الکترونیک، بحث سفته الکترونیک و امکان خرید آنلاین آن نیز مطرح شده است. در حال حاضر، برخی بانک ها و پلتفرم های مالی در حال توسعه و ارائه سفته الکترونیک هستند. این نوع سفته با حذف نیاز به سند فیزیکی، می تواند فرآیند صدور و مبادله سفته را سریع تر، امن تر و کارآمدتر کند. با این حال، هنوز سفته الکترونیک به صورت گسترده و فراگیر جایگزین سفته کاغذی نشده است و در سال 1404 نیز همچنان سفته کاغذی اصلی ترین نوع سفته در معاملات است. برای خرید آنلاین سفته الکترونیک، باید به وب سایت ها و سامانه های بانکی معتبری مراجعه کرد که مجوزهای لازم را از بانک مرکزی دریافت کرده اند. پیش بینی می شود در آینده، سفته الکترونیک سهم بیشتری از بازار اسناد تجاری را به خود اختصاص دهد.

نکات حقوقی مهم در هنگام استفاده از سفته (فراتر از مبلغ)

صرف دانستن مبلغ اسمی و قیمت خرید سفته برای استفاده صحیح از آن کافی نیست. رعایت نکات حقوقی دقیق در هنگام صدور و دریافت سفته از بروز بسیاری از مشکلات و دعاوی حقوقی پیشگیری می کند. این نکات فراتر از جنبه های مالی، به اعتبار و قابلیت استناد سفته در مراجع قانونی مربوط می شوند.

اهمیت تکمیل دقیق تمام قسمت های سفته

یک سفته معتبر باید تمامی اطلاعات لازم را به صورت کامل و دقیق داشته باشد. این اطلاعات شامل موارد زیر است:

1. مبلغ سفته به عدد و حروف: باید مبلغ به صورت خوانا و بدون ابهام هم به عدد و هم به حروف در محل های مشخص شده درج شود. عدم تطابق یا ناخوانا بودن می تواند اعتبار سفته را زیر سوال ببرد.
2. نام و نام خانوادگی گیرنده (ذی نفع): در صورتی که سفته در وجه شخص معینی صادر می شود، باید نام و نام خانوادگی کامل او به دقت نوشته شود. اگر سفته در وجه حامل صادر شود، نام گیرنده درج نمی گردد.
3. تاریخ صدور سفته: تاریخ دقیق روز، ماه و سال صدور سفته باید قید شود. این تاریخ برای محاسبه مهلت های قانونی اهمیت دارد.
4. تاریخ سررسید سفته (در صورت وجود): اگر سفته برای تاریخ مشخصی صادر شده باشد، تاریخ سررسید (تاریخ پرداخت) باید درج گردد. در غیر این صورت، سفته عندالمطالبه تلقی می شود.
5. امضای صادرکننده: امضای صادرکننده در پایین سفته ضروری است و بدون آن سفته فاقد اعتبار است.

هرگونه نقص یا اشتباه در تکمیل این بخش ها می تواند سفته را از سند تجاری به یک سند عادی تبدیل کند که پیگیری حقوقی آن بسیار دشوارتر است.

مخاطرات سفته سفید امضا

یکی از خطرناک ترین اشتباهات در معاملات، ارائه یا دریافت سفته سفید امضا است. سفته سفید امضا به سفته ای گفته می شود که فقط توسط صادرکننده امضا شده و سایر قسمت های آن (مبلغ، تاریخ، نام گیرنده) خالی مانده است. در چنین حالتی، دارنده سفته می تواند هر مبلغ و تاریخی را در آن درج کند و حتی سفته را در وجه خود یا شخص دیگری قرار دهد. این عمل می تواند منجر به سوءاستفاده های گسترده و ضررهای جبران ناپذیر برای صادرکننده سفته شود. همواره توصیه می شود که تحت هیچ شرایطی سفته سفید امضا صادر نکنید.

سفته ضمانت حسن انجام کار: ملاحظات حقوقی و نحوه درج صحیح

استفاده از سفته به عنوان ضمانت حسن انجام کار در قراردادهای استخدامی بسیار رایج است. با این حال، این نوع سفته نیازمند رعایت نکات حقوقی خاصی است تا از سوءاستفاده جلوگیری شود و اعتبار آن حفظ گردد. برای درج صحیح سفته ضمانت:

• حتماً نام دریافت کننده سفته (کارفرما) را درج کنید. سفته ضمانت نباید در وجه حامل صادر شود.
• تاریخ سررسید را خالی بگذارید یا با خطی ممتد آن را باطل کنید. در قسمت تاریخ، عبارت بابت ضمانت حسن انجام کار یا بابت ضمانت اجرای صحیح قرارداد شماره [شماره قرارداد] را درج نمایید.
• مبلغ سفته را به عدد و حروف به صورت دقیق بنویسید.
• شماره قرارداد کاری یا عنوان دقیق هدف ضمانت را حتماً در متن سفته یا در یک الحاقیه به آن ذکر کنید. این کار نشان می دهد که سفته برای چه هدفی صادر شده است.
• نسخه کپی از سفته نزد خود نگه دارید و حتماً رسید دریافت سفته را از کارفرما دریافت کنید.

این اقدامات به شما کمک می کند تا در صورت بروز اختلاف، ماهیت ضمانتی سفته به راحتی قابل اثبات باشد و از مطالبه آن بابت بدهی های دیگر جلوگیری شود.

پشت نویسی سفته (جهت انتقال، وکالت یا ضمانت)

پشت نویسی (ظهرنویسی) سفته به عملی گفته می شود که دارنده سفته با امضای خود در پشت سفته، حقوق و اختیارات مربوط به آن را به شخص دیگری منتقل می کند. این کار می تواند با سه هدف اصلی انجام شود:

1. انتقال: دارنده، حقوق مالکیت سفته و حق مطالبه وجه آن را به شخص ثالث منتقل می کند. در این حالت، ظهرنویس نیز در کنار صادرکننده، مسئولیت پرداخت وجه سفته را پیدا می کند.
2. وکالت: دارنده به شخص دیگری وکالت می دهد که به جای او برای وصول وجه سفته اقدام کند. وکیل فقط حق وصول دارد و مالک سفته نیست.
3. ضمانت: شخص ثالثی پشت سفته را امضا می کند تا پرداخت وجه سفته را تضمین کند. در صورت عدم پرداخت توسط صادرکننده، ضامن مسئول پرداخت خواهد بود.

در هر حالت، هدف از پشت نویسی باید به وضوح در پشت سفته درج شود. در صورت عدم درج هدف، به صورت پیش فرض، ظهرنویسی به منظور انتقال تلقی می شود.

مهلت قانونی برای واخواست سفته در صورت عدم پرداخت

در صورتی که صادرکننده سفته در تاریخ سررسید، مبلغ سفته را پرداخت نکند، دارنده سفته می تواند برای مطالبه قانونی آن اقدام کند. اولین قدم در این فرآیند، واخواست یا اعتراض عدم تادیه است. واخواست یک سند رسمی است که توسط مراجع قضایی (دادگستری) تنظیم شده و به صادرکننده سفته ابلاغ می شود و عدم پرداخت وجه سفته را به صورت قانونی گواهی می کند.

مهلت قانونی برای واخواست سفته، 10 روز از تاریخ سررسید آن است. اگر سفته در این مهلت واخواست نشود، دارنده سفته برخی از حقوق خود، مانند حق رجوع به ظهرنویس ها (در صورت وجود) یا ضامن، را از دست می دهد و فقط می تواند علیه صادرکننده اصلی سفته اقامه دعوی کند. بنابراین، رعایت این مهلت برای حفظ تمام حقوق قانونی دارنده سفته بسیار حیاتی است.

نتیجه گیری

سفته به عنوان یک ابزار مالی و حقوقی، هم فرصت ها و هم چالش های خاص خود را دارد. همانطور که تشریح شد، درک تفاوت میان مبلغ اسمی سفته که سقف اعتبار قانونی آن را مشخص می کند و قیمت خرید سفته که هزینه تمبر آن است، برای هر فرد یا کسب وکاری که با این سند سروکار دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است. نرخ خرید سفته در سال 1404 نیز همانند سال های گذشته، 500 تومان به ازای هر یک میلیون تومان مبلغ اسمی تعیین شده و ثابت مانده است.

فراتر از مبالغ، نکات حقوقی مربوط به تکمیل دقیق سفته، پرهیز از سفته سفید امضا، رعایت اصول در سفته های ضمانت و آگاهی از مهلت های قانونی برای واخواست، همگی برای جلوگیری از مشکلات حقوقی و حفظ اعتبار این سند ضروری هستند. با آگاهی کامل از این جزئیات و دقت در رعایت آن ها، می توان از سفته به نحو احسن و بدون نگرانی در معاملات و تعهدات مالی استفاده کرد و از منافع خود محافظت نمود.