درخواست تامین دلیل از شورای حل اختلاف

درخواست تامین دلیل از شورای حل اختلاف یک راهکار قانونی برای حفظ و مستندسازی شواهد و مدارکی است که احتمال از بین رفتن، تغییر یا دشوار شدن دسترسی به آن ها در آینده وجود دارد. این فرآیند به افراد کمک می کند تا قبل از طرح دعوای اصلی یا حتی در حین آن، دلایل خود را به صورت رسمی ثبت کرده و از اعتبار آن ها برای اثبات حقوقشان در مراجع قضایی اطمینان حاصل کنند. این اقدام پیشگیرانه حقوقی، نقش حیاتی در حفظ حقوق و جلوگیری از تضییع آن ها ایفا می کند و برای هر ذینفعی که بیم از دست رفتن مدارکش را دارد، قابل استفاده است.

تأمین دلیل به عنوان ابزاری مهم در نظام حقوقی، از نابودی یا دستکاری شواهد جلوگیری کرده و اعتبار آن ها را برای استفاده در محاکم قضایی تضمین می کند. اهمیت این موضوع به حدی است که بدون آن، بسیاری از ادعاها ممکن است به دلیل فقدان یا ضعف دلایل، محکوم به شکست شوند. این راهنمای جامع، به شما کمک می کند تا با تمامی جنبه های درخواست تأمین دلیل از شورای حل اختلاف آشنا شوید و مراحل آن را گام به گام دنبال کنید.

درک مفهوم تامین دلیل و جایگاه قانونی آن

برای درک کامل نحوه

درخواست تامین دلیل از شورای حل اختلاف

، ابتدا باید با مفهوم دقیق «تأمین دلیل» و مبانی قانونی آن آشنا شویم. این شناخت به شما کمک می کند تا با آگاهی کامل از حقوق خود، بهترین تصمیم را اتخاذ کنید.

تامین دلیل چیست؟ تعریفی جامع و ساده

تأمین دلیل به زبان ساده، به معنای «حفظ و صورت برداری رسمی از دلایل و مدارک موجود» است تا در آینده و هنگام طرح دعوای اصلی، بتوان به این دلایل استناد کرد. هدف اصلی از این کار، جلوگیری از از بین رفتن، تغییر، یا پنهان شدن شواهد و مدارکی است که برای اثبات یک حق یا ادعا ضروری هستند.

ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی، که ستون فقرات مفهوم تأمین دلیل را تشکیل می دهد، مقرر می دارد:

«در مواردی که اشخاص ذی نفع، احتمال دهند که در آینده، استفاده از دلایل و مدارک دعوای آنان، از قبیل تحقیق محلی و کسب اطلاع از مطلعین و استعلام نظر کارشناسان یا دفاتر تجاری یا استفاده از قرائن و امارات موجود در محل و یا دلایلی که نزد طرف دعوا یا دیگری است، متعذر یا متعسر خواهد شد، می توانند از دادگاه درخواست تامین آن ها را بنمایند. مقصود از تأمین، در این موارد، فقط ملاحظه و صورت برداری از این گونه دلایل است.»

تحلیل این ماده نشان می دهد که تأمین دلیل صرفاً شامل «ملاحظه و صورت برداری» است، نه «ورود به ماهیت دعوا» و صدور حکم. یعنی مرجع صادرکننده قرار تأمین دلیل، تنها وضعیت موجود دلایل را ثبت می کند و درباره درستی یا نادرستی آن ها یا ماهیت اصلی اختلاف قضاوتی نمی کند.

دلایل متعددی وجود دارد که نیاز به تأمین دلیل را برجسته می کند. ممکن است یک دلیل در معرض خطر زوال طبیعی (مثلاً تخریب بنا)، تغییر (مثلاً اصلاح یک سند) یا فراموشی (مثلاً شهادت شهود در گذر زمان) باشد. در چنین شرایطی، بدون اقدام به موقع برای تأمین دلیل، ممکن است ذینفع در آینده قادر به اثبات ادعای خود نباشد. از این رو، اهداف اصلی تأمین دلیل عبارتند از:

• حفظ وضعیت موجود دلایل.
• پیشگیری از دستکاری یا پنهان سازی عمدی دلایل توسط طرف مقابل.
• مستندسازی دقیق شواهد برای ارائه به دادگاه در دعوای اصلی.
• ایجاد اطمینان خاطر برای ذینفع در خصوص امکان اثبات ادعای خود در آینده.

دلایل قابل تامین: چه چیزهایی را می توان تامین کرد؟

تقریباً هر نوع دلیلی که در دعوای آینده می تواند مؤثر باشد و خطر از بین رفتن یا تغییر آن وجود دارد، قابل تأمین است. این دلایل می توانند شامل موارد زیر باشند:

• تحقیق محلی و کسب اطلاع از مطلعین: در مواردی که وضعیت یک مکان یا حادثه نیاز به بررسی مستقیم دارد و اطلاعات شاهدان عینی در گذر زمان ممکن است دچار تغییر یا فراموشی شود.
• استعلام نظر کارشناسان: برای موارد فنی و تخصصی مانند ارزیابی خسارت وارده به ملک یا خودرو، بررسی عیوب فنی یک کالا، یا تعیین میزان آسیب بدنی.
• دفاتر تجاری، قرائن و امارات موجود در محل: شامل اسناد حسابداری، فاکتورها، مکاتبات تجاری، یا هر نشانه و علامتی که در محل یک واقعه وجود دارد و می تواند به اثبات موضوع کمک کند.
• دلایلی که نزد طرف دعوا یا دیگری است: اسناد، مدارک، یا اشیایی که در اختیار طرف مقابل یا شخص ثالث قرار دارد و دسترسی به آن ها ممکن است در آینده دشوار شود.

جدول زیر برخی از انواع دلایل و مثال های عملی برای هر یک را نشان می دهد:

نوع دلیل	مثال عملی
تحقیق محلی	بررسی وضعیت ترکیدگی لوله در یک ساختمان، صورت برداری از وضعیت ملک قبل از تخریب یا بازسازی.
کسب اطلاع از مطلعین	اخذ شهادت از همسایگان در مورد وقوع یک نزاع یا آسیب به ملک.
استعلام نظر کارشناسان	تعیین میزان خسارت وارده به خودرو در تصادف، ارزیابی کیفیت مصالح ساختمانی معیوب.
دفاتر تجاری	صورت برداری از دفاتر حسابرسی یک شرکت برای اثبات بدهی یا طلب.
قرائن و امارات موجود در محل	ثبت آثار جرم در محل وقوع آن، ثبت وضعیت یک محل کسب پیش از تخلیه.
دلایل نزد طرف دعوا/دیگری	صورت برداری از اسناد مالی نزد بانک یا شخص ثالث.

صلاحیت شورای حل اختلاف در تامین دلیل: مرجع صحیح کجاست؟

اگرچه ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی به طور کلی از دادگاه صحبت می کند، اما بر اساس

ماده ۱۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی

و قوانین مربوط به شورای حل اختلاف، مرجع صالح برای رسیدگی به درخواست های تأمین دلیل، عموماً شورای حل اختلاف است. این موضوع به دلیل ماهیت احتیاطی و غیرماهوی تأمین دلیل و به منظور تسهیل دسترسی مردم به خدمات قضایی است.

شورای حل اختلاف، صلاحیت گسترده ای در این زمینه دارد، اما باید به حدود صلاحیت آن توجه داشت:

• صلاحیت صرفاً صورت برداری و ملاحظه: شورای حل اختلاف، تنها مجاز به «ملاحظه و صورت برداری از دلایل» است و به هیچ عنوان به ماهیت دعوا ورود نمی کند یا حکمی صادر نمی نماید. این شورا نمی تواند درباره حقانیت ادعا قضاوت کند.
• تفاوت با دادگاه های عمومی: در مواردی که دعوای اصلی در دادگاه عمومی در حال رسیدگی است، درخواست تأمین دلیل نیز می تواند به همان دادگاه ارائه شود. اما اگر دعوای اصلی هنوز مطرح نشده یا در صلاحیت شورای حل اختلاف نیست، معمولاً مرجع صالح برای تأمین دلیل، شورای حل اختلاف محل استقرار دلایل خواهد بود.
• صلاحیت محلی: درخواست تأمین دلیل باید به شورای حل اختلافی ارائه شود که دلایل و مدارک مورد نظر در حوزه قضایی آن قرار دارند. به عنوان مثال، اگر ملک آسیب دیده در شهر اصفهان است، درخواست باید به شورای حل اختلاف مربوط به حوزه اصفهان تقدیم شود، حتی اگر طرفین در شهر دیگری ساکن باشند.

انواع درخواست تامین دلیل و شرایط خاص هر یک

تأمین دلیل می تواند با توجه به شرایط و نیازهای متقاضی، در انواع مختلفی ارائه شود که هر یک دارای جزئیات و الزامات خاص خود هستند. شناخت این تفاوت ها به شما کمک می کند تا

درخواست تامین دلیل از شورای حل اختلاف

خود را به درستی تنظیم کنید.

تامین دلیل عادی

تأمین دلیل عادی، متداول ترین نوع درخواست است که در آن فوریت خاصی برای اجرای قرار وجود ندارد و روال معمول ابلاغ و رسیدگی طی می شود. این نوع تأمین دلیل برای مستندسازی دلایلی به کار می رود که در کوتاه مدت خطر از بین رفتن یا تغییر آن ها وجود ندارد، اما برای آینده نیاز به ثبت رسمی دارند.
مثال هایی از موارد کاربرد تأمین دلیل عادی عبارتند از: صورت برداری از وضعیت یک ملک قبل از فروش، ثبت وضعیت دیوار مشترک با همسایه قبل از تعمیرات، یا مستندسازی اطلاعات یک وب سایت در زمانی خاص.

روال درخواست در تأمین دلیل عادی شامل تنظیم دادخواست، ثبت آن در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، و سپس ارجاع به شورای حل اختلاف مربوطه است. پس از بررسی دادخواست، قرار تأمین دلیل صادر و به طرفین ابلاغ می شود و سپس اقدام به اجرای قرار صورت می گیرد.

تامین دلیل با جلب نظر کارشناس

در بسیاری از موارد، تشخیص وضعیت و ارزش دلایل، نیاز به تخصص فنی دارد. در چنین شرایطی، متقاضی می تواند در

درخواست تامین دلیل از شورای حل اختلاف

خود، تقاضای جلب نظر کارشناس را نیز مطرح کند. این نوع تأمین دلیل برای مسائلی مانند ارزیابی خسارت ساختمان، تعیین علت و میزان خسارت وارده به خودرو در تصادف، بررسی عیوب فنی یک محصول، یا ارزش گذاری اموال ضروری است.

فرآیند انتخاب کارشناس معمولاً توسط شورای حل اختلاف صورت می گیرد، اما متقاضی می تواند کارشناس متخصص مورد نظر خود را نیز پیشنهاد دهد. کارشناس منتخب، با مراجعه به محل یا بررسی مدارک، نظر کارشناسی خود را در قالب گزارشی ارائه می دهد که این گزارش، بخشی از صورت مجلس تأمین دلیل را تشکیل می دهد.

نحوه درج این خواسته در دادخواست بسیار مهم است. باید به صراحت درخواست شود که تأمین دلیل با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری در رشته [نام رشته تخصصی کارشناس] انجام شود و دلیل لزوم کارشناسی نیز به اختصار توضیح داده شود. هزینه کارشناسی نیز بر عهده متقاضی خواهد بود.

تامین دلیل فوری: نجات دلیل در آستانه زوال!

گاهی اوقات، اوضاع و احوال به گونه ای است که تأخیر در اجرای تأمین دلیل، می تواند منجر به نابودی کامل یا تغییر غیرقابل جبران دلایل شود. در این شرایط، «تأمین دلیل فوری» یا «اجرا قبل از ابلاغ» به کمک می آید.

مفهوم فوریت به این معناست که خطر قریب الوقوع از بین رفتن دلیل وجود دارد و فرصت برای ابلاغ قبلی به طرف مقابل نیست. مبانی قانونی این امکان در ماده ۱۵۲ قانون آیین دادرسی مدنی و اختیارات شورای حل اختلاف پیش بینی شده است. این ماده می گوید: «در صورتی که فوریت داشته باشد، دادگاه می تواند بدون احضار طرف، اقدام به تامین دلیل کند.»

موارد کاربرد تأمین دلیل فوری شامل:

• ترکیدگی لوله آب و ریزش سقف منزل که نیاز به تعمیر فوری دارد.
• تخریب قریب الوقوع یک بنا یا سازه که ممکن است آثار وقوع حادثه ای را از بین ببرد.
• فرار یا انتقال سریع اموال یا دلایل دیجیتالی (مانند اطلاعات موجود در یک سرور).
• هرگونه تغییر وضعیت سریع که ممکن است منجر به از بین رفتن شواهد شود.

در نگارش دادخواست تأمین دلیل فوری، باید اوضاع و احوال فوریت با جزئیات کامل و قانع کننده توضیح داده شود. باید به صراحت درخواست «اجرای قرار تأمین دلیل قبل از ابلاغ به طرف مقابل» ذکر شود و دلیل این فوریت نیز کاملاً تشریح گردد. شورای حل اختلاف پس از بررسی، در صورت احراز فوریت، قرار را صادر و بدون ابلاغ قبلی، دستور اجرای آن را می دهد و پس از اجرا، صورت مجلس را به طرفین ابلاغ می کند.

راهنمای گام به گام ثبت و پیگیری درخواست تامین دلیل در شورای حل اختلاف

پس از درک مفاهیم و انواع تأمین دلیل، اکنون به مراحل عملی

درخواست تامین دلیل از شورای حل اختلاف

می پردازیم. این بخش یک راهنمای گام به گام است تا شما بتوانید با اطمینان کامل، فرآیند را طی کنید.

گام اول: پیش نیازها و جمع آوری اطلاعات

موفقیت در درخواست تأمین دلیل، با جمع آوری دقیق اطلاعات و مدارک آغاز می شود. پیش از هر اقدامی، موارد زیر را آماده کنید:

• شناسایی دقیق دلایل مورد نیاز: کاملاً مشخص کنید چه دلایلی (مانند وضعیت ملک، خسارت وارده، شهادت شهود) و برای چه موضوعی نیاز به تأمین دارند.
• اوضاع و احوال فوریت (در صورت وجود): اگر درخواست شما فوری است، تمامی جزئیات و شواهد دال بر فوریت (مثلاً عکس های لحظه ای از حادثه، گزارش اولیه) را جمع آوری کنید.
• جمع آوری مدارک اولیه:
  • تصاویر و فیلم ها: از وضعیت موجود قبل از تغییر یا از بین رفتن آن.
  • قراردادها، فاکتورها، رسیدها: هر سند کتبی که به موضوع مرتبط است.
  • اسناد هویتی: کپی برابر اصل کارت ملی و شناسنامه خواهان.
  • مدارک مثبت مالکیت یا ذینفع بودن: سند ملک، اجاره نامه، سند خودرو.
• مشخصات دقیق خواهان و خوانده: شامل نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل و دقیق پستی، و شغل. در صورت حقوقی بودن، مشخصات کامل شرکت یا موسسه.

گام دوم: تنظیم دادخواست تامین دلیل (ستون به ستون)

دادخواست تأمین دلیل، فرمی استاندارد است که باید از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی تهیه و یا به صورت الکترونیکی در سامانه ثنا تکمیل شود. بخش های اصلی آن به شرح زیر است:

• سربرگ: شامل اطلاعات مرجع قضایی (شورای حل اختلاف [نام حوزه قضایی]).
• مشخصات خواهان: اطلاعات کامل هویتی و آدرس شما.
• مشخصات خوانده: اطلاعات کامل هویتی و آدرس طرف مقابل. اگر خوانده مشخص نیست، می توان ذکر کرد مجهول المکان یا نامشخص.
• وکیل (در صورت وجود): اطلاعات وکیل یا نماینده قانونی.
• موضوع خواسته: این بخش بسیار مهم است و باید دقیق نوشته شود. به عنوان مثال: درخواست تأمین دلیل (ملاحظه و صورت برداری از وضعیت ملک به دلیل ترکیدگی لوله) یا درخواست تأمین دلیل (با جلب نظر کارشناس جهت ارزیابی خسارت وارده به خودرو).
• دلایل و منضمات: لیستی از تمامی مدارکی که به دادخواست پیوست می کنید (مثلاً: کپی برابر اصل سند مالکیت، تصاویر و فیلم ها، کارشناسی اولیه [در صورت وجود]).
• شرح دادخواست: این بخش، مهم ترین قسمت دادخواست است و باید با دقت فراوان نگاشته شود. در این بخش باید به تمامی الزامات ماده ۱۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی توجه شود:
  • توضیح کامل موضوع دعوا: به طور خلاصه و واضح، علت اصلی اختلاف یا موضوعی که دلایل برای آن تأمین می شود را شرح دهید.
  • بیان اوضاع و احوال موجب درخواست: مهم ترین بخش است. باید به تفصیل توضیح دهید که چرا درخواست تأمین دلیل می کنید؟ چه خطری (از بین رفتن، تحریف، دشوار شدن دسترسی) دلایل شما را تهدید می کند؟ مثلاً: به دلیل ترکیدگی لوله اصلی ساختمان و ریزش سقف، نیاز به تعمیر فوری وجود دارد و در صورت تأخیر، دلایل مربوط به میزان خسارت از بین خواهد رفت.
  • درخواست مشخص از شورا: به وضوح ذکر کنید که چه اقدامی از شورا انتظار دارید؟ (ملاحظه، صورت برداری، جلب نظر کارشناس، اجرای فوری قبل از ابلاغ).

نمونه ۱: دادخواست تامین دلیل عمومی از شورای حل اختلاف (مثال: صورت برداری از وضعیت یک ملک قبل از فروش)

مشخصات خواهان: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل، شماره تماس]
مشخصات خوانده: [در صورت مشخص بودن، نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل، شماره تماس. در غیر این صورت: مجهول المکان]
موضوع خواسته: درخواست تامین دلیل (ملاحظه و صورت برداری از وضعیت یک ملک)
دلایل و منضمات: ۱. کپی برابر اصل سند مالکیت ۲. کپی برابر اصل کارت ملی خواهان

ریاست محترم شورای حل اختلاف [نام حوزه قضایی]
با سلام و احترام،
احتراما به استحضار می رساند، اینجانب [نام خواهان]، مالک پلاک ثبتی [شماره پلاک اصلی و فرعی] واقع در [آدرس دقیق ملک] می باشم. نظر به اینکه قصد فروش ملک مذکور را دارم و جهت جلوگیری از هرگونه اختلاف احتمالی در آینده در خصوص وضعیت موجود ملک و ابنیه آن، نیاز به مستندسازی وضعیت فعلی ملک پیش از انجام معامله دارم. لذا مستند به ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی، از آن مرجع محترم تقاضا دارم تا با اعزام مأمور یا کارشناس مربوطه، نسبت به ملاحظه و صورت برداری دقیق از وضعیت فعلی ملک اینجانب اقدام و صورت مجلس مربوطه را تنظیم فرمایند.
با تشکر
[امضا و تاریخ]

نمونه ۲: دادخواست تامین دلیل مطالبه خسارت با جلب نظر کارشناس (مثال: خسارت وارده به خودرو در تصادف)

مشخصات خواهان: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل، شماره تماس]
مشخصات خوانده: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل، شماره تماس]
موضوع خواسته: درخواست تامین دلیل (ارزیابی خسارت وارده به خودرو) با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری در رشته حوادث رانندگی
دلایل و منضمات: ۱. کپی برابر اصل سند خودرو ۲. کپی برابر اصل گواهینامه و کارت ملی خواهان ۳. کروکی پلیس (در صورت وجود) ۴. تصاویر و فیلم های محل حادثه و خسارت وارده

ریاست محترم شورای حل اختلاف [نام حوزه قضایی]
با سلام و احترام،
احتراما به استحضار می رساند، در تاریخ [تاریخ حادثه]، در محل [آدرس دقیق محل حادثه]، خودروی اینجانب [مدل و شماره پلاک خودروی خواهان] در اثر تصادف با خودروی آقای/خانم [نام خوانده] به شماره پلاک [شماره پلاک خودروی خوانده]، دچار خسارت شدید از ناحیه [ذکر دقیق قسمت های آسیب دیده] گردیده است. با توجه به اینکه تعمیر خودرو جهت امکان تردد، ضروری است و بدون تعمیر نمی توانم از آن استفاده کنم و از طرفی، تعیین دقیق میزان خسارت وارده نیاز به تخصص کارشناس رسمی دادگستری دارد، لذا مستند به ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی، از آن مرجع محترم تقاضا دارم با صدور قرار تامین دلیل، نسبت به جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری جهت ارزیابی و تعیین میزان دقیق خسارت وارده به خودروی اینجانب و تهیه گزارش کارشناسی اقدام فرمایند.
با تشکر
[امضا و تاریخ]

نمونه ۳: دادخواست تامین دلیل فوری از شورای حل اختلاف (مثال: ترکیدگی لوله و ریزش سقف منزل)

مشخصات خواهان: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل، شماره تماس]
مشخصات خوانده: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل، شماره تماس (در صورت شناسایی)]
موضوع خواسته: درخواست تامین دلیل فوری (ملاحظه و صورت برداری از خسارت وارده به ملک ناشی از ترکیدگی لوله) با جلب نظر کارشناس و اجرای فوری قبل از ابلاغ
دلایل و منضمات: ۱. کپی برابر اصل سند مالکیت/اجاره نامه ۲. کپی برابر اصل کارت ملی خواهان ۳. تصاویر و فیلم های خسارت وارده ۴. استشهادیه محلی (در صورت وجود)

ریاست محترم شورای حل اختلاف [نام حوزه قضایی]
با سلام و احترام،
احتراما به استحضار می رساند، اینجانب [نام خواهان] مالک/مستأجر پلاک ثبتی [شماره پلاک اصلی و فرعی] واقع در [آدرس دقیق ملک] می باشم. متأسفانه در تاریخ [تاریخ وقوع حادثه]، در اثر ترکیدگی لوله آب [ذکر محل دقیق ترکیدگی، مثلاً لوله مربوط به واحد فوقانی یا لوله اصلی ساختمان]، سقف و دیوارهای واحد مسکونی اینجانب دچار خسارت جدی (ریزش گچ، تخریب رنگ، آسیب به تأسیسات) گردیده است.
نظر به فوریت موضوع و اینکه عدم رسیدگی و تعمیر سریع، منجر به تشدید خسارت و از بین رفتن دلایل و آثار آن خواهد شد و امکان ترمیم و نگهداری وضع موجود برای زمان رسیدگی اصلی وجود ندارد، لذا مستند به مواد ۱۴۹ و ۱۵۲ قانون آیین دادرسی مدنی، از آن مرجع محترم استدعا دارم نسبت به صدور قرار تامین دلیل فوری (اجرا قبل از ابلاغ به طرف مقابل) و جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری در رشته امور ساختمانی جهت ملاحظه، صورت برداری و ارزیابی میزان دقیق خسارات وارده اقدام عاجل مبذول فرمایند.
با تشکر
[امضا و تاریخ]

نمونه ۴: دادخواست تامین دلیل تخلیه ملک

مشخصات خواهان: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل، شماره تماس]
مشخصات خوانده: [نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس کامل، شماره تماس]
موضوع خواسته: درخواست تامین دلیل (ملاحظه و صورت برداری از وضعیت تخلیه ملک مورد اجاره)
دلایل و منضمات: ۱. کپی برابر اصل سند مالکیت ۲. کپی برابر اصل اجاره نامه ۳. کپی برابر اصل کارت ملی خواهان ۴. اظهارنامه (در صورت ارسال)

ریاست محترم شورای حل اختلاف [نام حوزه قضایی]
با سلام و احترام،
احتراما به استحضار می رساند، اینجانب [نام خواهان]، مالک پلاک ثبتی [شماره پلاک اصلی و فرعی] واقع در [آدرس دقیق ملک] می باشم که طی قرارداد اجاره شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد]، ملک مذکور را به آقای/خانم [نام خوانده] اجاره داده بودم. مدت اجاره در تاریخ [تاریخ اتمام قرارداد] به پایان رسیده است. علیرغم اتمام مدت اجاره، خوانده محترم از تخلیه و تحویل ملک خودداری می نمایند و بنده نگران آسیب رسیدن به ملک یا عدم تحویل آن به صورت کامل می باشم.
لذا مستند به ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی، از آن مرجع محترم تقاضا دارم با صدور قرار تامین دلیل، نسبت به ملاحظه و صورت برداری از وضعیت فعلی ملک مورد اجاره، اعم از وضعیت تحویل، وجود تجهیزات، قفل و کلیدها و هرگونه آثار و علائم مربوط به اشغال ملک توسط مستأجر، اقدام و صورت مجلس مربوطه را جهت ارائه در دعوای احتمالی آینده تنظیم فرمایند.
با تشکر
[امضا و تاریخ]

گام سوم: ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از تنظیم دقیق دادخواست و آماده سازی مدارک، باید آن را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کنید:

• مراحل مراجعه: به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در سراسر کشور مراجعه کنید.
• مدارک لازم: اصل و کپی مدارک شناسایی (کارت ملی و شناسنامه)، اصل و کپی تمامی دلایل و منضماتی که در دادخواست لیست کرده اید (مانند سند ملک، اجاره نامه، عکس ها)، و خود دادخواست تنظیم شده.
• هزینه دادرسی تامین دلیل: هزینه های دادرسی بر اساس تعرفه های مصوب قوه قضائیه محاسبه و در همان دفتر خدمات پرداخت می شود. این هزینه معمولاً برای دعاوی غیرمالی تعیین می گردد، مگر اینکه در تامین دلیل، خواسته مالی خاصی مطرح شود. مسئول دفتر خدمات، مبلغ دقیق را به شما اطلاع خواهد داد.
• اخذ کد رهگیری: پس از ثبت دادخواست و پرداخت هزینه ها، به شما یک کد رهگیری داده می شود. این کد برای پیگیری وضعیت پرونده شما در سامانه های قضایی ضروری و بسیار مهم است.

گام چهارم: فرآیند رسیدگی و اجرای قرار تامین دلیل

پس از ثبت دادخواست، مراحل زیر در شورای حل اختلاف طی می شود:

• بررسی دادخواست توسط شورای حل اختلاف و صدور قرار: دادخواست شما به شورای حل اختلاف صالح ارجاع شده و ریاست شورا یا قاضی ناظر، آن را بررسی می کند. در صورت احراز شرایط قانونی، قرار تأمین دلیل صادر می شود.
• ابلاغ قرار به طرفین: در تأمین دلیل عادی، قرار صادره به طرفین (خواهان و خوانده) ابلاغ می شود تا از آن مطلع شوند.
  • استثنائات در موارد فوری: همان طور که قبلاً ذکر شد، در موارد فوریت، ممکن است قرار تأمین دلیل بدون ابلاغ قبلی به خوانده اجرا شود و ابلاغ پس از اجرا صورت گیرد.
• اجرای قرار تامین دلیل:
  • توسط چه کسی انجام می شود؟ اجرای قرار تأمین دلیل معمولاً توسط یکی از اعضای شورای حل اختلاف، منشی شورا، یا در صورت لزوم و درخواست خواهان، توسط کارشناس رسمی دادگستری منتخب شورا انجام می پذیرد.
  • نحوه انجام: بسته به نوع دلیل، ممکن است شامل معاینه محل، استماع شهادت شهود، بررسی مدارک و اسناد، یا ارائه نظر کارشناسی باشد. تمامی این اقدامات به دقت ثبت می شوند.
  • تهیه و تنظیم صورت مجلس تامین دلیل: پس از اجرای قرار، صورت مجلس رسمی تهیه می شود. این صورت مجلس شامل جزئیات کامل اقداماتی است که انجام شده، مشاهدات، اظهارات شهود (در صورت وجود)، و گزارش کارشناسی (اگر جلب نظر کارشناس صورت گرفته باشد). صورت مجلس به عنوان سند رسمی، وضعیت دلایل را در زمان تأمین، ثبت می کند.
• ابلاغ صورت مجلس به طرفین: پس از تنظیم صورت مجلس، نسخه ای از آن به طرفین ابلاغ می شود تا از محتوای آن آگاه شوند. این ابلاغ نیز از طریق سامانه ثنا صورت می گیرد.

گام پنجم: پس از اجرای تامین دلیل و حقوق طرفین

اجرای قرار تأمین دلیل پایان ماجرا نیست و نکات مهمی پس از آن وجود دارد:

• اعتبار قانونی صورت مجلس تامین دلیل: صورت مجلس تنظیم شده توسط شورای حل اختلاف یا کارشناس رسمی، در دعوای اصلی آتی، به عنوان یک دلیل و اماره قوی مورد استناد قرار می گیرد. دادگاه رسیدگی کننده به ماهیت دعوا، این صورت مجلس را در کنار سایر دلایل بررسی می کند.
• اعتراض به قرار تامین دلیل: طرف مقابل (خوانده) یا حتی خود خواهان در صورتی که اجرای قرار را ناقص یا غیرقانونی بداند، می تواند به قرار تأمین دلیل اعتراض کند. این اعتراض معمولاً در دادگاه عمومی و همزمان با دعوای اصلی مطرح می شود و خواهان باید دلایل خود را برای نقض یا تغییر قرار ارائه دهد. آثار اعتراض ممکن است شامل بررسی مجدد یا عدم استناد به بخش هایی از صورت مجلس باشد.
• آیا تامین دلیل به معنای پیروزی در دعوای اصلی است؟ خیر.

  تامین دلیل

  صرفاً یک اقدام احتیاطی برای حفظ و مستندسازی دلایل است و به هیچ وجه به معنای ورود به ماهیت دعوا، اثبات حقانیت یکی از طرفین، یا صدور حکم نهایی نیست. این اقدام فقط به شما کمک می کند تا در دعوای اصلی، دلایل خود را به صورت محکم تری ارائه دهید، اما پیروزی یا شکست در دعوا به بررسی کلیه دلایل و دفاعیات طرفین بستگی دارد.

تفاوت های کلیدی: تامین دلیل در مقایسه با سایر مفاهیم حقوقی

برای درک عمیق تر

درخواست تامین دلیل از شورای حل اختلاف

و کاربردهای آن، لازم است آن را با مفاهیم حقوقی مشابه مقایسه کنیم. این مقایسه ها به روشن شدن مرزهای هر مفهوم و استفاده صحیح از آن ها کمک می کند.

تامین دلیل و تامین خواسته

دو مفهوم «تأمین دلیل» و «تأمین خواسته» هرچند هر دو با کلمه «تأمین» شروع می شوند و ماهیتی احتیاطی دارند، اما در هدف، ماهیت، مرجع صالح و آثار حقوقی کاملاً متفاوت هستند. جدول زیر مقایسه جامعی از این دو مفهوم ارائه می دهد:

ویژگی	تامین دلیل	تامین خواسته
هدف اصلی	حفظ و مستندسازی دلایل و مدارک (جهت جلوگیری از زوال یا تغییر).	حفظ و توقیف اموال خوانده (جهت تضمین اجرای حکم مالی آتی).
موضوع	دلایل اثبات دعوا (مدارک، شهادت، کارشناسی، معاینه محل).	اموال منقول یا غیرمنقول خوانده.
ماهیت	اقدامی صرفاً احتیاطی برای صورت برداری، بدون ورود به ماهیت دعوا.	اقدامی احتیاطی برای جلوگیری از انتقال اموال، با توجه به ماهیت مالی دعوا.
مرجع صالح	عموماً شورای حل اختلاف محل استقرار دلیل (طبق ماده ۱۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی).	دادگاه عمومی یا شورای حل اختلاف صالح به رسیدگی دعوای اصلی (بر حسب ارزش خواسته).
زمان درخواست	قبل از اقامه دعوا، همزمان با اقامه دعوا یا در جریان رسیدگی.	قبل از اقامه دعوا، همزمان با اقامه دعوا یا در جریان رسیدگی.
شرط اصلی	احتمال زوال یا تغییر دلیل.	۱. وجود سند رسمی ۲. خواسته حال باشد ۳. ادله کافی برای اثبات وجود دین یا حق (معمولاً با تودیع خسارت احتمالی).
آثار حقوقی	فقط یک صورت مجلس رسمی از دلایل ایجاد می کند که در دعوای اصلی قابل استناد است.	اموال خوانده را توقیف می کند و از نقل و انتقال آن جلوگیری می نماید.
هزینه	هزینه دادرسی دعاوی غیرمالی (در شورای حل اختلاف).	هزینه دادرسی دعاوی مالی (در دادگاه یا شورا بر حسب ارزش خواسته).
مثال کاربردی	صورت برداری از خسارت وارده به ملک قبل از تعمیر، ثبت اظهارات شاهد.	توقیف حساب بانکی یا ملک بدهکار برای تضمین وصول طلب.

این تفاوت ها نشان می دهد که هر یک از این دو نهاد حقوقی، هدف متفاوتی را دنبال می کنند و استفاده از آن ها باید متناسب با نیاز حقوقی شما باشد.

تامین دلیل و معاینه محل / تحقیق محلی

معاینه محل و تحقیق محلی، خود از مصادیق

دلایل قابل تامین

هستند. به عبارت دیگر، تأمین دلیل یک مفهوم وسیع تر است که می تواند شامل معاینه محل و تحقیق محلی شود. وقتی شما درخواست تأمین دلیل می کنید و موضوع آن، وضعیت یک مکان یا کسب اطلاع از افراد محلی است، در واقع شما از شورا می خواهید که «معاینه محل» یا «تحقیق محلی» را به عنوان بخشی از فرآیند تأمین دلیل انجام دهد.

بنابراین، این مفاهیم با هم در تعارض نیستند، بلکه در یک رابطه شمول و مشمول قرار دارند. تأمین دلیل، ابزاری است برای حفظ و مستندسازی هر نوع دلیلی، که معاینه محل و تحقیق محلی نیز می توانند جزئی از آن باشند.

سوالات متداول

نقش وکیل متخصص در درخواست تامین دلیل از شورا چیست؟

اگرچه برای

درخواست تامین دلیل از شورای حل اختلاف

الزامی به داشتن وکیل نیست، اما حضور یک وکیل متخصص می تواند مزایای بسیاری داشته باشد. وکیل با اشراف به قوانین و رویه های قضایی، می تواند در تنظیم دقیق دادخواست (به ویژه در بخش شرح دادخواست و بیان اوضاع و احوال فوریت)، شناسایی بهترین نوع تأمین دلیل (عادی، با جلب کارشناس، فوری)، جمع آوری مدارک لازم، پیگیری پرونده و حتی اعتراض به قرار صادره، به موکل خود کمک شایانی کند. همچنین، وکیل می تواند اطمینان حاصل کند که تمام حقوق موکل در طول فرآیند حفظ می شود و هیچ نکته ای از قلم نمی افتد.

مدت زمان معمول برای رسیدگی به درخواست تامین دلیل چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به درخواست تأمین دلیل، بسته به نوع درخواست و حجم کاری شورای حل اختلاف متفاوت است. در تأمین دلیل عادی، معمولاً چند روز تا چند هفته ممکن است طول بکشد تا قرار صادر و ابلاغ شود. اما در موارد

تامین دلیل فوری

، به دلیل اهمیت و فوریت موضوع، شورا تلاش می کند در اسرع وقت و حتی در همان روز یا روز بعد از ثبت درخواست، نسبت به صدور و اجرای قرار اقدام کند. سرعت در این نوع درخواست ها بسیار بالاست.

آیا می توان برای چت ها و پیام های الکترونیکی درخواست تامین دلیل کرد؟

بله، در عصر دیجیتال امروز، چت ها، پیام های الکترونیکی، ایمیل ها و محتوای شبکه های اجتماعی نیز می توانند به عنوان دلیل مورد استفاده قرار گیرند. برای تأمین دلیل این موارد، می توان از شورا درخواست کرد که با جلب نظر کارشناس (کارشناس رسمی دادگستری در حوزه فن آوری اطلاعات)، نسبت به صورت برداری و مستندسازی این دلایل اقدام نماید. مهم است که در دادخواست، آدرس دقیق و نحوه دسترسی به این دلایل به وضوح ذکر شود.

اگر طرف مقابل با اجرای تامین دلیل مخالفت کند، چه اتفاقی می افتد؟

اجرای قرار تأمین دلیل، یک اقدام قضایی است و مخالفت طرف مقابل با آن، مانع از اجرای قانون نمی شود. مأمور اجرا (عضو شورا یا کارشناس) با حکم قضایی وارد عمل می شود. اگر طرف مقابل مانع تراشی کند، این اقدام می تواند به عنوان تمرد از اوامر قضایی تلقی شده و حتی ممکن است منجر به پیگیری های قانونی دیگر برای او شود. البته در مواردی که دلایل در ملک شخصی طرف مقابل باشد و نیاز به ورود به منزل باشد، شرایط خاصی باید رعایت شود.

آیا تامین دلیل مانع از طرح دعوای اصلی می شود؟

خیر، تأمین دلیل مانعی برای طرح دعوای اصلی نیست. بلکه به عنوان یک اقدام مقدماتی یا همزمان، به تقویت بنیه اثباتی دعوای اصلی کمک می کند. پس از

اجرای تامین دلیل

و تنظیم صورت مجلس، شما باید دعوای اصلی خود را (در صورت نیاز) در مرجع قضایی صالح (دادگاه یا شورای حل اختلاف) مطرح کنید و صورت مجلس تأمین دلیل را به عنوان یکی از مدارک خود ارائه دهید.

آیا می توان تامین دلیل را قبل از طرح دعوای اصلی انجام داد؟

بله، در اکثر موارد، تأمین دلیل قبل از طرح دعوای اصلی انجام می شود. هدف اصلی همین است که قبل از اینکه دلایل از بین بروند یا تغییر کنند، آن ها را مستندسازی کنیم و سپس در یک فرصت مناسب، دعوای اصلی را مطرح کنیم. این رویکرد به افراد اجازه می دهد تا با آرامش خاطر بیشتری برای دعوای اصلی خود آماده شوند.

نتیجه صدور قرار تامین دلیل چیست؟

نتیجه صدور قرار تأمین دلیل، صرفاً تهیه یک «صورت مجلس رسمی» است که در آن، وضعیت دلایل مورد نظر در زمان مشخصی ثبت و ضبط شده است. این صورت مجلس، حکم قطعی یا نهایی نیست و درباره ماهیت اختلاف یا حقانیت طرفین اظهارنظری نمی کند. اعتبار آن به عنوان یک سند رسمی، در دعوای اصلی آتی مورد استناد قرار می گیرد و به قاضی کمک می کند تا با دید بهتری به موضوع رسیدگی کند.

نتیجه گیری

درخواست تامین دلیل از شورای حل اختلاف

یک ابزار حقوقی پیشگیرانه و هوشمندانه است که می تواند از تضییع حقوق شما در آینده جلوگیری کند. با شناخت دقیق این مفهوم، انواع آن، و مراحل گام به گام ارائه درخواست، می توانید با آگاهی و اطمینان بیشتری نسبت به حفظ دلایل و مدارک خود اقدام کنید.

شورای حل اختلاف به عنوان مرجعی قابل دسترس و با سرعت عمل بیشتر در موارد فوری، نقش مهمی در تسهیل این فرآیند ایفا می کند. به خاطر داشته باشید که تأمین دلیل صرفاً یک اقدام احتیاطی برای مستندسازی است و به معنای اثبات حق یا پیروزی در دعوای اصلی نیست، اما می تواند بنیان محکمی برای ادعاهای شما در محاکم قضایی فراهم آورد. در موارد پیچیده یا با ارزش مالی بالا، همواره توصیه می شود قبل از هر اقدامی، با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت نمایید.