شهر خوانسار در کدام استان است؟

شهر خوانسار، مروارید سبز و باطراوت ایران، در شمال غرب استان اصفهان واقع شده است. این شهرستان کوهستانی و خوش آب و هوا، با چشمه های پرشمار، باغ های سرسبز، و دشت های لاله واژگون خود، نگینه ای در دل زاگرس به شمار می رود. خوانسار با پیشینه تاریخی غنی و فرهنگ بومی اصیل، مقصدی جذاب برای طبیعت گردان و علاقه مندان به تاریخ است.

خوانسار با طبیعتی بکر و دل فریب، آب وهوایی معتدل و خنک، و میراثی کهن، یکی از مقاصد دیدنی در مرکز ایران محسوب می شود. از دشت های پرگل لاله واژگون گرفته تا چشمه های جوشان و بناهای تاریخی با معماری خاص، هر گوشه ای از این شهر داستان های ناگفته ای برای روایت دارد. هدف این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و دقیق برای آشنایی با این شهر زیباست تا پاسخگوی تمامی پرسش های شما درباره موقعیت جغرافیایی، تاریخچه، فرهنگ، جاذبه های گردشگری، سوغات و امکانات رفاهی خوانسار باشد.

موقعیت جغرافیایی خوانسار: نگین شمال غرب اصفهان

شهرستان خوانسار در شمال غرب استان اصفهان قرار دارد. این موقعیت، آن را به منطقه ای با آب وهوای نسبتاً معتدل و کوهستانی در نزدیکی دشت های مرکزی ایران تبدیل کرده است. خوانسار از سمت شمال با شهرستان گلپایگان، از شرق با شهرستان های نجف آباد و تیران و کرون، و از جنوب و غرب با شهرستان های فریدن و بوئین میاندشت همسایه است. مختصات جغرافیایی این شهر تقریباً در عرض شمالی ۳۳ درجه و ۱۳ دقیقه و طول شرقی ۵۰ درجه و ۱۹ دقیقه قرار دارد. میانگین ارتفاع خوانسار از سطح دریا حدود ۲۲۵۰ متر است که آن را جزو شهرهای مرتفع ایران با اقلیم ییلاقی قرار می دهد.

مسیرهای دسترسی و فواصل کلیدی

برای رسیدن به خوانسار، مسیرهای متنوعی وجود دارد که هر یک زیبایی های خاص خود را دارند. فاصله تقریبی از اصفهان تا خوانسار حدود ۱۵۰ کیلومتر است که با خودرو حدود ۲ ساعت زمان می برد. از تهران، کوتاه ترین مسیر تقریباً ۳۷۱ کیلومتر است که از طریق آزادراه خلیج فارس، کمربندی میمنه، دلیجان و گلپایگان می گذرد و حدود ۴ ساعت و ۲۵ دقیقه به طول می انجامد. این مسیرها دسترسی آسان را برای گردشگران و علاقه مندان فراهم می آورد. در جدول زیر، فاصله خوانسار تا چند شهر مهم ایران را مشاهده می کنید:

مبدا	مقصد	فاصله تقریبی (کیلومتر)	زمان تقریبی سفر
تهران	خوانسار	۳۷۱	۴ ساعت و ۲۵ دقیقه
اصفهان	خوانسار	۱۵۰	۲ ساعت
گلپایگان	خوانسار	۲۰	۳۰ دقیقه
اراک	خوانسار	۱۴۵	۱ ساعت و ۴۵ دقیقه

تقسیمات کشوری شهرستان خوانسار

شهرستان خوانسار از یک بخش مرکزی و سه دهستان تشکیل شده است: دهستان چشمه سار، دهستان گلسار، و دهستان کوهسار (که پیشتر به دهستان عربستان نیز معروف بود). این شهرستان شامل ۵۵ روستا می شود که هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند. برخی از روستاهای شناخته شده عبارتند از ویست، قودجان، وانشان، تیدجان و کهرت. مساحت کلی شهرستان خوانسار حدود ۹۵۷۸۰ هکتار است که وسعت محدوده شهری آن ۱۲۲۳ هکتار و حریم آن ۶۸۸۹ هکتار را در بر می گیرد.

سفری به گذشته: تاریخچه خوانسار از باستان تا امروز

پیشینه آبادی و زندگی در محدوده شهرستان خوانسار به پیش از اسلام می رسد. وجود آتشکده و غار هیکل، اسامی باستانی تعداد قابل توجهی از روستاهای این منطقه، وجود زبان و گویش مستقل خوانساری که از گویش های پارسی میانه مربوط به دوران ساسانیان است و وجود سکنه یهودی تا دهه ۱۳۵۰ در قدیمی ترین نقاط شهری خوانسار (محله شهرک) نشان دهنده تاریخ کهن این منطقه می باشد. این شهر باستانی، در طول تاریخ پرفراز و نشیب ایران، همواره نقشی پررنگ و مهم ایفا کرده است.

ریشه های کهن خوانسار: از دوران باستان تا ظهور اسلام

شواهد متعددی، قدمت خوانسار را به دوران پیش از اسلام گره می زند. وجود آتشکده ای باستانی به نام «تیر» و معبدی به نام «هیکل» در کوه تیر روستای وانشان، نشان از اهمیت مذهبی این منطقه در اعصار کهن دارد. همچنین، برخی اسناد تاریخی حکایت از مهاجرت بخشی از قوم یهود در زمان کوروش دوم به این منطقه دارند که در محله ای به نام «شهرک» (جیدا) سکونت گزیده اند. این محله تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷، همچنان میزبان خانواده های یهودی بود. نوشته های روی سنگ قبرهای با خط پهلوی که در روستای قودجان کشف شده اند نیز دلیلی بر پیشینه ساسانی این دیار هستند.

بر اساس برخی روایت ها، قدمت این شهر به زمان اسکندر مقدونی می رسد و گفته می شود اسکندر هنگام سفر به اصفهان از این منطقه عبور کرده است. تپه آریایی ها در روستای رحمت آباد با قدمت تقریبی ۸ هزار سال و غارهای دست کند آن، از دیگر نشانه های حضور تمدن های کهن در خوانسار است که محققان را به کاوش بیشتر در این منطقه ترغیب می کند.

خوانسار در دوران اسلامی و صفویه

پس از ورود اسلام به ایران، خوانسار نیز بخشی از قلمرو حکومت های مختلف اسلامی نظیر امویان، عباسیان، طاهریان، صفاریان، دیلمیان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان قرار گرفت. در اوایل سده هفتم هجری قمری، مغولان این ناحیه را گشودند و خرابی های بسیاری به بار آوردند. پس از آن ها تیمورلنگ به مرکز ایران، از جمله خوانسار، تاخت و ویرانی های زیادی به جا گذاشت. اما دوران صفویه را می توان نقطه عطفی در تاریخ خوانسار دانست.

به دلیل توجه ویژه پادشاهان صفوی، خوانسار به یکی از مراکز مهم علم، ادب و صنعت تبدیل شد. ساخت مدرسه مریم بیگم صفوی، همسر شاه طهماسب، گواه این شکوفایی فرهنگی است. کارگاه های متعددی نظیر روغن کشی، چیت بافی، کوزه گری، پشم زنی، قالی بافی، قاشق تراشی و گیوه دوزی در این دوران رونق گرفتند که نشان از نبوغ و مهارت صنعتگران خوانساری دارد. مردم خوانسار نیز در برابر تهاجم افغان ها در دوران صفویه، مقاومت جانانه ای از خود نشان دادند که مانع از تصرف کامل شهر شد.

خوانسار در عصر قاجار و معاصر

در دوران قاجار نیز خوانسار همچنان مورد توجه بود و حاکمانی با سابقه وزارت به حکمرانی آن منصوب می شدند. واقعه کوچ اجباری تعدادی از عرب های خراسان به امر نادرشاه افشار به قسمتی از این شهر که اکنون به دهستان کوهسار یا عربستان معروف است، از دیگر رویدادهای تاریخی این دوره است. قرآن پاسنگی نیز یکی از نسخه های خطی ارزشمندی است که در زمان حمله افغان ها به اصفهان و خوانسار، مردم در ازای پرداخت ارزاق، آن را از لشکر افغان دریافت کردند. امروزه خوانسار با حفظ ریشه های تاریخی خود، به یکی از شهرهای مهم فرهنگی و گردشگری استان اصفهان تبدیل شده است.

ریشه شناسی نام خوانسار: شهر چشمه ها

نام «خوانسار» به وضوح ارتباط مستقیمی با ویژگی های طبیعی این منطقه دارد. «خوان» در فارسی به معنای چشمه یا حوض است و «سار» پسوند کثرت به شمار می رود. بنابراین، «خوانسار» به معنای «چشمه سار» یا «جای پر از چشمه» است که کاملاً با وجود بیش از ۴۵۰ چشمه جوشان در این منطقه همخوانی دارد و زیبایی های طبیعی این منطقه را به خوبی منعکس می کند. این نامگذاری نشان دهنده اهمیت منابع آبی و نقش حیاتی چشمه ها در سرسبزی و حیات خوانسار است.

برخی نظریه های دیگری را نیز مطرح کرده اند، مانند «خون ساربان» که اشاره به داستانی قدیمی از ساربانی دارد که خونش در این محل ریخته شده است. همچنین، با توجه به شهرت عسل خوانسار، برخی دیگر «خان» را به معنای کندو و «شأن» را به معنای عسل دانسته اند. اما نظریه رایج و منطقی تر، همان معنای «چشمه سار» است که با طبیعت منحصربه فرد این شهر هماهنگ است و در بسیاری از متون تاریخی و جغرافیایی نیز بر آن تأکید شده است.

فرهنگ و مردم شناسی خوانسار: گنجینه ای از آداب و رسوم

خوانسار با قدمت دیرینه خود، دارای فرهنگ و آداب و رسوم خاصی است که آن را از سایر نقاط ایران متمایز می کند. از گویش منحصربه فرد گرفته تا آیین های مذهبی با شکوه، همه و همه نشان از اصالت و غنای فرهنگی این دیار دارند.

گویش خوانساری: میراثی در خطر نابودی

یکی از مهمترین ویژگی های فرهنگی خوانسار، گویش مستقل خوانساری است. این گویش که ریشه در فارسی میانه یا باستان دارد و از شاخه های زبان های ایرانی مرکزی محسوب می شود، از قبل از اسلام تا به امروز در این شهر رواج داشته است. گویش خوانساری به دلیل ساختار گرامری و واژگان خاص خود، مورد توجه زبان شناسان قرار گرفته است. متأسفانه، یونسکو این گویش را به دلیل کاهش شدید گویشوران، مهاجرت اهالی بومی و نفوذ رسانه ها و عدم استقبال نسل های جدید، در معرض خطر نابودی اعلام کرده است. با این حال، هنوز هم بسیاری از مردم بومی خوانسار در محلات مختلف به این گویش سخن می گویند و تلاش هایی برای حفظ و احیای آن در حال انجام است. در برخی روستاهای اطراف نیز لهجه ها و زبان های دیگری مانند لهجه گلپایگانی در روستای ویست یا زبان ترکی در روستاهایی چون کهرت و ارجنک رایج است که نشان از تنوع زبانی در این منطقه دارد.

جمعیت شناسی و ترکیب قومی

بر اساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، جمعیت شهر خوانسار ۲۱,۸۸۳ نفر (شامل ۱۰,۶۸۴ مرد و ۱۱,۱۹۹ زن در ۷,۰۹۲ خانوار) و جمعیت شهرستان خوانسار بالغ بر ۳۳,۰۴۹ نفر بوده است. این جمعیت شامل گروه های قومی مختلفی از جمله فارس، لر و ترک می شود که در کنار هم زندگی مسالمت آمیزی دارند و هر یک به غنای فرهنگی منطقه می افزایند. این تنوع قومیتی، با وجود گویش ها و لهجه های متفاوت، همواره همبستگی و وحدت را در این شهرستان به همراه داشته است.

آیین ها و مراسم سنتی: تعزیه قودجان

خوانسار به دلیل قدمت مذهبی خود، میزبان آیین ها و مراسم سنتی ویژه ای است. یکی از برجسته ترین این مراسم، «تعزیه قودجان» است که تاریخچه ای بیش از ۳۰۰ سال دارد و هر ساله در حسینیه حضرت ابوالفضل (ع) روستای قودجان برگزار می شود. این مراسم که از ششم تا دوازدهم محرم به مدت ۹ روز در دو نوبت بعدازظهر و شب با حضور گسترده علاقه مندان از سراسر ایران و حتی جهان اجرا می شود، به عنوان یکی از آثار ملی ناملموس ایران به ثبت رسیده است. حسینیه قودجان با بنایی حدود ۵۰۰۰ مترمربع و سالن های جانبی که برای اقامت مسافران در نظر گرفته شده است، مساحت کلی آن به ۱۰۰۰۰ متر می رسد و یکی از بزرگترین مراکز اجرای تعزیه در کشور به شمار می رود.

علاوه بر آن، مراسم عزاداری محرم و صفر، مانند حرکت دسته های شترسوار و اسب سوار برای یادبود حرکت کاروان کربلا و برپایی مجالس عزاداری در طول ایام محرم و صفر، به ویژه از ششم تا دوازدهم محرم در خود شهر خوانسار، در این شهرستان شکوه خاصی دارد و هر ساله هزاران نفر را به این منطقه می کشاند.

خوانسار: بهشت چهارفصل با جاذبه های طبیعی خیره کننده

خوانسار به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود در دامنه زاگرس، از طبیعتی سرسبز، چشمه های جوشان و آب وهوایی دلپذیر برخوردار است که در هر فصل از سال، چهره ای متفاوت و زیبا از خود به نمایش می گذارد.

آب و هوا و اقلیم مطبوع

خوانسار دارای آب وهوایی معتدل و مطبوع است. بهار آن با شکوفه های درختان و دشت های پرگل، تابستانی خنک و دلپذیر، پاییزی هزار رنگ و چشم نواز، و زمستان های پربرف و باشکوه دارد. متوسط بیشترین دمای هوای خوانسار در گرم ترین ماه تابستان به ۳۱ درجه سانتی گراد می رسد و متوسط دمای شبانه روز در همین ماه بیست و چهار درجه سانتی گراد است. در زمستان، سرمای نسبتاً زیاد آن دلنشین و همراه با ریزش انبوه برف است که مناظر زیبایی را خلق می کند. این ویژگی های اقلیمی، خوانسار را به مقصدی ایده آل برای فرار از گرمای تابستان و لذت بردن از طبیعت چهارفصل تبدیل کرده است.

باغ شهر خوانسار و چشمه های جوشان

خوانسار به معنای واقعی کلمه یک «باغ شهر» است. وجود بیش از ۴۵۰ چشمه آب جاری در داخل شهر و حومه، دلیل اصلی سرسبزی و طراوت بی نظیر آن است. این چشمه ها، آب مورد نیاز باغ ها و مزارع را تأمین می کنند و چشم اندازهای دلنشینی از کوچه باغ ها و فضاهای سرسبز را به وجود آورده اند. محله هایی مانند پاتخت (پاتخت)، وادشت، چهارباغ، جوزچه، مالگا، صحرا، چیتگا، چغا، دورحسنه، دربند، صفاییه، سونقان، بیدهند، هورستانه، بالدِی (سردشت) و ارسور، با درختان سر به فلک کشیده گردو، بادام، آلو و سیب، زیبایی های خاص خود را دارند و جان می دهند برای پیاده روی و لذت بردن از هوای پاک. هسته اولیه و قدیمی ترین محله خوانسار نیز محله شهرک (جهودا یا جیدا) در جنوب این شهر است.

خوانسار با بیش از ۴۵۰ چشمه آب جاری، نمونه ای کامل از یک باغ شهر در ایران است که سرسبزی و طراوت آن را تضمین می کند.

پارک جنگلی سرچشمه: قلب تپنده گردشگری خوانسار

پارک جنگلی سرچشمه به عنوان یکی از مناطق نمونه گردشگری با وسعتی بالغ بر ۱۵ هکتار، نگین طبیعت گردی خوانسار است. این پارک در دامنه رشته کوه زاگرس و در جنوب شهر قرار دارد و با چشمه های پرآب خود مانند چشمه مرزنگشت (تأمین کننده اصلی آب کشاورزی شهر با دبی ۴۰ لیتر در ثانیه) و چشمه پیر، فضایی دلنشین و آرامش بخش را فراهم آورده است. امکانات رفاهی مناسب و فضای سبز گسترده، این پارک را به محلی محبوب برای تفریح خانواده ها و گردشگران تبدیل کرده است. میانگین ورود گردشگر به این پارک در شش ماهه اول سال در روزهای عادی نزدیک به ۳۰۰۰ نفر و در ایام تعطیل بالغ بر ۱۲ هزار نفر است که نشان دهنده محبوبیت فراوان آن است. منطقه نمونه گردشگری سرچشمه خوانسار در سال ۱۳۸۹ با هماهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان محوطه سازی شده است.

گلستان کوه: دشت لاله های واژگون خوانسار (اشک مریم)

یکی از شگفت انگیزترین جاذبه های طبیعی خوانسار، منطقه گلستان کوه و دشت لاله های واژگون آن است. این منطقه در ۱۵ کیلومتری جنوب شهر خوانسار و در عرض جغرافیایی ۳۳٫۱۰ و طول جغرافیایی ۵٫۰۲۴ و ارتفاع ۲۷۵۰ متری، در منطقه ای خوش آب و هوا و ییلاقی قرار دارد. در فصل بهار، با رویش هزاران گل لاله واژگون (که به «اشک مریم» نیز معروفند)، منظره ای فراموش نشدنی و خیره کننده را خلق می کند. پوشش گیاهی خاص این منطقه شامل گون های گزانگبین، پیاز وحشی (موسیر) و انواع گل های زیبا مانند لاله، اشک مژگان، انواع لاله های واژگون، لاله بیشه زار، لاله آتشی و لاله کوهی می شود که برخی از آن ها خاصیت دارویی نیز دارند. این گل ها درمیان بوته های گزانگبین و حتی به روی صخره ها می رویند. دشت لاله های واژگون، اوج زیبایی و شکوه طبیعت خوانسار را به نمایش می گذارد و هر سال در فصل بهار، گردشگران بسیاری را به سوی خود فرامی خواند.

سد باغکل: تلاقی طبیعت و مهندسی

سد مخزنی باغکل که عملیات اجرایی آن در سال ۱۳۸۴ آغاز و در بهمن ماه ۱۳۸۹ آبگیری شد، یکی دیگر از جاذبه های طبیعی و مهندسی خوانسار است. این سد بر روی رودخانه باغکل و در کیلومتر ۲ جاده خوانسار-اصفهان ساخته شده است. سد باغکل با ظرفیت ۶ میلیون متر مکعب و طول تاج ۷۴۰ متر، نقش مهمی در تأمین آب کشاورزی منطقه و همچنین ایجاد چشم اندازی زیبا ایفا می کند. علاوه بر آب رودخانه فصلی باغکل، آب خروجی پارک ملی سرچشمه نیز توسط ۵ پمپ پرقدرت به سد پمپاژ می شود. این فرآیند، آب بسیار زیادی را که در همه ایام سال (خصوصاً زمستان و پاییز) هدر می رفت، پس از طی مسافتی حدود ۲۰ تا ۳۰ کیلومتر از میان کوه ها و تپه ها، به طور پیوسته و شبانه روزی به سد منتقل و ذخیره می کند. هسته سد از جنس خاک رس و سنگ های به کار رفته در آن از کوه های پیرامون سد تأمین شده است.

غارها: اسرار نهفته در دل کوهستان

خوانسار به دلیل کوهستانی بودن، دارای چندین غار است که برخی از آن ها از نظر زمین شناسی و باستان شناسی حائز اهمیت هستند. «غار هیکل» با عمق ۱۹۰ متر، یکی از عمیق ترین غارهای چاهی ایران و دومین غار از این نوع در کشور است. این غار در نزدیکی کوهی به همین نام قرار دارد که به دلیل شباهت به پیکر دو سرباز، به این نام مشهور شده است. داخل غار هیکل، پدیده های زمین شناختی نظیر ریمستون، آنتودایت، استالاگتیت های بسیار کوچک، رسوبات دندان سگی زیبا و رسوباتی به شکل پاپ کورن به چشم می خورد که از عمق ۱۲۰ متری قابل مشاهده است. دمای درون غار بین ۱۴ تا ۱۶ درجه سانتی گراد است و برای بررسی آن نیازمند تجهیزات خاص غارنوردی است. «غار اشکاف» با دهانه ۱۰ متری نیز در جنوب شرقی شهر قرار دارد و در نزدیکی آن غار کوچکتری با ستونی شبیه پیکر انسان بر دهانه آن دیده می شود که از دیگر غارهای دیدنی منطقه است.

میراث تاریخی و مذهبی خوانسار: پنجره ای به گذشته

علاوه بر جاذبه های طبیعی، خوانسار از نظر تاریخی و مذهبی نیز غنی است و بناهای کهن و اماکن متبرکه متعددی را در خود جای داده است که هر یک روایتگر بخشی از تاریخ و فرهنگ این سرزمین هستند.

اماکن مذهبی و امامزادگان

خوانسار دارای چندین مکان مذهبی است که برای اهالی و زائران از اهمیت بالایی برخوردارند. «امامزاده احمد»، یکی از نوادگان امام علی النقی (ع)، با قدمتی هزار ساله، در قسمت جنوبی شهر در خیابان آیت الله خوانساری قرار دارد و شامل یک موزه و کتابخانه نیز می شود. ضریح فعلی این امامزاده در سال ۱۳۹۳ تعویض شده است و طرح بازسازی آن در حال انجام است. «امامزاده باباترک» (سیدمحمود)، نیز از نوادگان امام علی النقی (ع) است که بقعه آن در خیابان سیزده محرم واقع شده و به دوران صفویه بازمی گردد و آرامگاه چند تن از عرفا نیز در آن قرار دارد. سرداب تاریخی کشف شده در جنوب شرقی این امامزاده، با معماری خاص خود، به جاذبه ای دیگر تبدیل شده است. «امامزاده سید صالح قصیر» از نوادگان موسی کاظم (ع) نیز از دیگر اماکن زیارتی این شهر است که بقعه آن در سال ۱۳۵۶ بازسازی و در سال ۱۳۹۴ گنبد جدیدی بر روی آن قرار گرفته است.

بناهای تاریخی و خانه های قدیمی

خوانسار موزه ای زنده از معماری سنتی و بناهای تاریخی است که قدمت آن ها به قرون متمادی می رسد. «مسجد جامع خوانسار»، با قدمت بیش از ۳۰۰ سال (احداث در سال ۱۱۰۱ هجری قمری) و مساحتی حدود ۳۰۰۰ مترمربع، بزرگترین و قدیمی ترین مسجد شهر است. این مسجد با معماری خاص خود که فاقد گنبد است و سقفی تیرچوبی دارد (فقط دو نمونه از آن در استان اصفهان وجود دارد)، در سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. درب شمالی این بنا نیز از ارزش تاریخی بالایی برخوردار است و دارای منبت کاری های ظریفی است. بازسازی این بنا در سال ۱۳۹۲ به پایان رسید.

«مدرسه مریم بیگم صفوی» که توسط همسر شاه طهماسب صفوی (مریم بیگ) در سال ۱۱۰۶ هجری قمری ساخته شده و حدود ۱۵۰۰ مترمربع مساحت دارد، یکی از بزرگترین مجتمع های آموزشی زمان خود بوده است. این مدرسه که دو بار در سال های ۱۳۰۶ و ۱۳۵۴ هجری شمسی بازسازی شده، محل تحصیل بسیاری از علمای بزرگ از جمله میرزای قمی، محمدرضا گلپایگانی و روح الله خمینی (ره) برای مدتی بوده است.

«خانه تاریخی ابهری ها» با معماری قاجاری و تزئینات نقاشی و گچ بری چشم نواز، یکی از شاهکارهای هنر معماری این دوره است که در سال ۱۳۸۲ به ثبت ملی رسیده و پس از مرمت و بازسازی، قرار است به موزه مردم شناسی تبدیل شود. «خانه تاریخی حبیبی ها» و «خانه جعفری» (مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی) نیز از دیگر خانه های قدیمی با ارزش تاریخی و معماری منحصربه فرد هستند که در آن ها مراسم عزاداری برگزار می شود. «روستای دماب» با قدمت ۱۲۰۰ ساله و معماری قدیمی و اصیل خود، نمونه ای برجسته از روستاهای باستانی ایران است. «پل ساسان» در روستای تیدجان، با قدمت صفوی، از دیگر آثار تاریخی این شهرستان به شمار می رود. علت نامگذاری این پل به نام ساسان مشخص نیست، اما با توجه به سبک معماری، در دوران صفویه بنا شده است.

از دیگر آثار تاریخی می توان به سنگ قبرهای دختران بکر با خط کوفی مربوط به قرن سوم هجری، و مسجد ملا محمدعلی (بخشی از آن در سال ۱۲۵۸ هجری قمری ساخته شده و پس از سیل ۱۳۳۵ مرمت شده) اشاره کرد. خوانسار در گذشته سه بازار بزرگ به نام های بازار بالا، بازار پلگوش و بازار دوراه داشته که دو مورد از آن ها همچنان پابرجا هستند و در آن ها خرید و فروش خشکبار و تنقلات محلی رواج دارد.

اقتصاد، سوغات و غذاهای محلی خوانسار

اقتصاد خوانسار عمدتاً بر پایه کشاورزی، باغداری و تولید محصولات طبیعی است. این شهر به دلیل اقلیم مناسب، از دیرباز در تولید برخی محصولات شهرت ویژه ای داشته است.

سوغات معروف خوانسار: عسل، گز انگبین و محصولات باغی

خوانسار به واسطه طبیعت غنی و پوشش گیاهی خاص خود، بهشتی برای تولید محصولات طبیعی و ارگانیک است. «عسل طبیعی خوانسار» شهرتی جهانی دارد و به دلیل وجود فراوان گیاه گون (گون گزانگبین) در منطقه، یکی از باکیفیت ترین عسل های ایران محسوب می شود و حتی به اروپا نیز صادر می گردد. میزان تولید عسل در سال ۱۳۹۱ در شهرستان خوانسار بالغ بر ۷۶ هزار تن بوده است. «گز انگبین» نیز از دیگر سوغاتی های منحصربه فرد خوانسار است که از عصاره درختچه گز انگبین و به کمک حشره کوچکی به نام پسیل (شبیه پشه) تولید می شود و طعمی بی نظیر دارد.

علاوه بر این ها، محصولات باغی مانند گردو، بادام، آلو، سیب و انگور نیز از تولیدات عمده کشاورزی این شهرستان هستند. خوانسار دارای ۹۰۰۰ هکتار زمین زراعی و باغی است که ۲۷۰۰ هکتار آن به باغات و ۶۳۰۰ هکتار به کشت محصولات زراعی نظیر گندم، جو، علوفه، سیب زمینی و حبوبات اختصاص دارد. «ترخینه» و «تنباکوی روستای ویست» (که در کنار تنباکوی کاشان شهرت زیادی دارد) نیز از دیگر سوغاتی های مشهور و طبیعی خوانسار به شمار می روند.

صنایع دستی: فرش ساروق خوانسار

یکی از نفیس ترین و اصیل ترین صنایع دستی خوانسار، «فرش ساروق» است که در روستاهای ویست، ارجنک و کهرت این شهرستان بافته می شود. این فرش با قدمت ۲۴۰ ساله خود، به صورت ذهنی بافت و با گره های ایلیاتی و رنگ های طبیعی (نظیر روناس) تولید می شود و از نظر زیبایی و کیفیت، جایگاه ویژه ای در میان فرش های ایرانی دارد. فرش ساروق خوانسار در سال ۱۳۹۱ در فهرست آثار ملی ناملموس ایران به ثبت رسیده است.

غذاهای محلی خوانسار

سفر به خوانسار بدون چشیدن طعم غذاهای محلی آن، کامل نخواهد بود. «آبگوشت دوگلوله»، «اشکنه» (که در گویش محلی «اوگوشت تخم» خوانده می شود)، «آش لعابی» و «دلمه سیرابی» از جمله غذاهای سنتی و خوشمزه ای هستند که می توانید در رستوران های سنتی این شهر تجربه کنید و با ذائقه محلی مردم خوانسار آشنا شوید. این غذاها که اغلب با مواد اولیه تازه و ارگانیک تهیه می شوند، طعمی بی نظیر و خاطره انگیز دارند.

کشاورزی و صنعت در خوانسار

همان طور که گفته شد، خوانسار دارای مساحت وسیعی از زمین های زراعی و باغی است که تولید محصولات کشاورزی و باغی آن را به یکی از ارکان اصلی اقتصاد منطقه تبدیل کرده است. علاوه بر کشاورزی، شهرک صنعتی خوانسار نیز در کیلومتر ۵ جاده گلپایگان-خوانسار، بعد از روستای تیدجان، احداث شده و با مساحت ۶۹ هکتار، به طور کامل وارد فاز اجرایی شده است. این شهرک صنعتی با ۲۷ شرکت فعال، فرصت های شغلی و رونق اقتصادی برای منطقه فراهم آورده و حدود ۳۲۸ نفر در آن مشغول به کار هستند.

زیرساخت ها و امکانات رفاهی خوانسار

خوانسار به عنوان یک شهر گردشگرپذیر و مهم در استان اصفهان، دارای زیرساخت ها و امکانات رفاهی مناسبی برای ساکنان و بازدیدکنندگان است.

حمل و نقل

شهر خوانسار دارای سازمان تاکسیرانی فعال با ۸۵ دستگاه تاکسی است که حمل و نقل درون شهری را تسهیل می کند. همچنین، پایانه مسافربری جدید شهر خوانسار با مساحت ۶ هزار مترمربع و زیربنای ۸۰۰ مترمربع، در سال ۱۳۹۲ افتتاح شده و خدمات برون شهری را به مسافران ارائه می دهد. این پایانه امکان تردد به شهرهای اطراف و مرکز استان را فراهم می آورد.

بهداشت و درمان

بیمارستان فاطمیه خوانسار با ۶۴ تخت بیمارستانی، چهار تخت مراقبت های ویژه، درمانگاه و آزمایشگاه مجهز، تنها بیمارستان فعال شهرستان است. این بیمارستان در سال ۱۳۵۲ با مساحت زیربنای ۲۵۰۰ متر افتتاح شد و در سال ۱۳۷۵ طرح توسعه آن ۴۸۰۰ متر دیگر به زیربنایش افزود. بیمارستان فاطمیه رتبه درجه یک استانی را در میان بیمارستان های کمتر از ۱۰۰ تختخوابی دارا می باشد و خدمات درمانی با کیفیتی را ارائه می دهد. علاوه بر این، چندین مرکز درمانی دیگر مانند درمانگاه تأمین اجتماعی، درمانگاه خیرساز جواهری، درمانگاه شریعتی، و نیز مراکز بهداشتی درمانی روستایی شهدای خم پیچ، شهید منتظری و مرکز ویست و مرکز بهداشتی درمانی شهری بیدهند، خدمات بهداشتی و درمانی را به اهالی خوانسار و روستاهای اطراف ارائه می دهند.

مراکز اقامتی

برای اقامت در خوانسار، گزینه های مختلفی وجود دارد که بتواند نیازهای گوناگون گردشگران را برطرف سازد. «هتل زاگرس» یک هتل سه ستاره با ۸۴ اتاق و سوئیت و امکانات رفاهی مناسب است که در منطقه ای خوش آب و هوا در دل طبیعت خوانسار و در دامنه رشته کوه های زاگرس و مشرف به پارک ملی سرچشمه قرار گرفته است. همچنین «هتل آپارتمان سرای پدری» و «مهمانپذیر جهانگردی خوانسار» از دیگر مراکز اقامتی هستند که می توانند تجربه اقامتی دلنشین را برای گردشگران فراهم آورند. این تنوع در مراکز اقامتی، انتخاب های بیشتری را برای مسافران با بودجه ها و سلیقه های متفاوت فراهم می کند.

آموزش عالی

خوانسار از دیرباز مرکز علم و دانش بوده و امروزه نیز دارای چندین مرکز آموزش عالی است که به تربیت نیروی متخصص در رشته های مختلف می پردازند. این مراکز شامل دانشگاه دولتی ریاضی و کامپیوتر خوانسار، دانشگاه آزاد اسلامی مرکز خوانسار، دانشگاه پیام نور مرکز خوانسار، دانشکده پردیس آموزش جهاد کشاورزی شهید علایی خوانسار و دانشگاه فنی و حرفه ای دخترانه خوانسار هستند. بسیاری از شخصیت های برجسته و مشاهیر ایران، از جمله امام خمینی (ره)، میرزای قمی و محمدرضا گلپایگانی نیز برای مدتی در مراکز علمی خوانسار (مانند مدرسه مریم بیگم صفوی) به تحصیل پرداخته اند که نشان از اهمیت علمی این شهر در طول تاریخ دارد.

مشاهیر خوانسار: چهره های برجسته

شهر خوانسار مهد پرورش بسیاری از چهره های علمی، فرهنگی و سیاسی کشور بوده است که هر یک در حوزه های تخصصی خود نقش آفرینی های مهمی داشته اند. از جمله مشاهیر معاصر خوانساری می توان به دکتر محمدجواد ظریف (وزیر پیشین امور خارجه در دولت یازدهم و دوازدهم و معاون راهبردی سابق رئیس جمهور در دولت چهاردهم)، دکتر مهدی غضنفری (مدیرعامل صندوق توسعه ملی) و مهندس علی اکبر محرابیان (وزیر صنعت، معدن و تجارت در دولت دهم و وزیر نیرو در دولت سیزدهم) اشاره کرد. علاوه بر اینان، علمای بزرگی نظیر میرزای قمی (صاحب قوانین الاصول) و آیت الله سید محمدرضا گلپایگانی نیز ریشه هایی در این سرزمین دارند یا برای مدتی در مراکز علمی آن تحصیل کرده اند.

نتیجه گیری: خوانسار، مقصدی بی نظیر برای هر سلیقه

خوانسار، این نگین سبز استان اصفهان، با تلفیقی دلنشین از طبیعت بکر، تاریخ کهن و فرهنگی غنی، مقصدی جذاب و منحصربه فرد برای هر گردشگری است. از چشمه های جوشان و دشت های لاله واژگون گلستان کوه گرفته تا بناهای تاریخی باشکوه و آیین های سنتی اصیل، هر آنچه از یک سفر خاطره انگیز انتظار دارید، در این شهر زیبا خواهید یافت. آرامش بی بدیل کوچه باغ ها، عطر عسل طبیعی و طعم گز انگبین، تجربه سفری دلپذیر را برای شما به ارمغان خواهد آورد.

این شهر کوهستانی و خوش آب وهوا، با مردمی خونگرم و مهمان نواز، آمادگی پذیرایی از تمامی اقشار جامعه را دارد؛ چه آن دسته که به دنبال ماجراجویی در طبیعت بکر هستند، چه کسانی که علاقه مند به کاوش در اعماق تاریخ و فرهنگ ایران زمین اند و چه آنانی که صرفاً به دنبال آرامشی در دل طبیعت می گردند. پس اگر به دنبال مقصدی برای فرار از شلوغی شهر، آشنایی با تاریخ و فرهنگ ایران، یا لذت بردن از طبیعت چهارفصل هستید، خوانسار با آغوش باز منتظر شماست تا خاطراتی فراموش نشدنی را برایتان رقم بزند.