خلاصه کتاب تفریح سالم ( نویسنده اعظم رضازاده، داوود کمیجانی )

کتاب تفریح سالم نوشته اعظم رضازاده و داوود کمیجانی راهنمایی جامع برای شناخت تفریحات سازنده و مخرب از دیدگاه اسلام است که به انسان کمک می کند تا با برنامه ریزی درست برای اوقات فراغت، به آرامش روحی و جسمی و سعادت حقیقی در زندگی مادی و معنوی دست یابد. این اثر به تبیین دقیق مفهوم تفریح بر اساس آموزه های قرآنی و روایی می پردازد و راهکارهای عملی برای نشاط آفرینی در چارچوب اصول دینی ارائه می دهد.

انسان موجودی پویاست که برای ادامه حیات و رسیدن به سعادت، نیازمند انرژی، انگیزه و نشاط است. در این مسیر، تفریح نقش حیاتی ایفا می کند، اما نه هر تفریحی. تمایز میان تفریح سالم و مخرب، بخصوص از منظر جهان بینی الهی و اسلامی، اهمیت بسزایی دارد. این کتاب با رویکردی عمیق و کاربردی، شاخصه ها و مصادیق هر دو نوع تفریح را بررسی کرده و بینشی نوین در خصوص کیفیت اوقات فراغت به خواننده ارائه می دهد. هدف از ارائه این خلاصه، آشنایی کلی با مبانی، اصول و کاربردهای عملی کتاب است تا مسیر رسیدن به زندگی شاداب و متعادل از دیدگاه اسلامی روشن تر شود.

مبانی نظری و ضرورت تفریح

درک مبانی و ضرورت تفریح، پایه ای برای تمییز تفریحات سازنده از مخرّب است. کتاب «تفریح سالم» با پرداختن به ریشه های لغوی و اصطلاحی واژگان مرتبط با تفریح و نشاط، رویکرد اسلام را در این زمینه تبیین می کند. انسان به طور طبیعی به آرامش، آسایش، انرژی و انگیزه نیاز دارد تا بتواند در مسیر تکامل و رسیدن به سعادت گام بردارد. این نیازها تنها با رفع احتیاجات مادی تأمین نمی شوند، بلکه سلامت روحی و روانی و نشاط باطنی نیز از ارکان اصلی سعادت به شمار می روند.

تعریف و مفهوم تفریح در ادبیات کتاب

کتاب با تفکیک واژگان «تفرج»، «فرح» و «سرور» به تبیین دقیق مفهوم تفریح می پردازد. «تفرج» به معنای انس جستن، گردش، گشت و گذار برای گشایش خاطر و رفع ملال است. این مفهوم نشان دهنده نیاز درونی انسان به تغییر محیط و رهایی از یکنواختی زندگی است. «فرح» اغلب به معنای شادی و خوشحالی است، اما در کاربردهای قرآنی می تواند هم معنای مثبت (فرح مؤمنان از نصرت الهی) و هم معنای منفی (فرح مذموم و غرورآمیز دنیوی) داشته باشد. در مقابل، «سرور» به حالتی عمیق تر و پایدارتر از خوشحالی اشاره دارد که ناشی از آرامش درونی و رضایت باطن است. نویسندگان تأکید می کنند که تفریح سالم باید به ایجاد سرور واقعی در انسان منجر شود، نه صرفاً هیجانات زودگذر و کاذب.

تفریح در قرآن و روایات

اسلام بر خلاف تصور برخی، مخالف با لذت و شادمانی نیست؛ بلکه آن را در چارچوب معین و هدفمندی می پذیرد. قرآن کریم و روایات اهل بیت (علیهم السلام) بر لزوم نشاط، شادابی و دوری از کسالت و اندوه بی مورد تأکید دارند. کاربرد واژگان «فرح» و «سرور» در قرآن، این دیدگاه را تأیید می کند. به عنوان مثال، «فرح مؤمنان» از پیروزی حق و رسیدن به رستگاری، ستوده شده است. در مقابل، «فرح مذموم» که ناشی از غرور، خودبینی یا شادمانی از مصیبت دیگران باشد، نکوهش می شود. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «تفریح کنید و بازی کنید؛ زیرا دوست ندارم که در دین شما خشونتی دیده شود.» این حدیث به وضوح بر اهمیت تفریح و نشاط در زندگی مسلمین دلالت دارد. لذت طلبی حلال و مشروع، بخشی جدایی ناپذیر از سبک زندگی اسلامی است که منجر به آسایش روحی و جسمی می شود.

مفهوم سبک زندگی اسلامی

سبک زندگی اسلامی، سیستمی جامع و متعادل است که تمام ابعاد حیات انسان، از جمله تفریح و اوقات فراغت، را در بر می گیرد. این سبک زندگی، بر اساس جهان بینی الهی شکل گرفته است که معتقد به وجود خالق، معاد، و هدفمندی خلقت است. در این جهان بینی، هر فعالیتی باید در راستای تکامل انسان و رسیدن به سعادت ابدی باشد. این رویکرد با جهان بینی مادی که صرفاً بر لذت های زودگذر دنیوی تمرکز دارد، تفاوت بنیادی دارد. در سبک زندگی اسلامی، تفریح ابزاری برای تجدید قوا، افزایش انگیزه، و رشد روحی و معنوی است، نه صرفاً گذران وقت یا فرار از مسئولیت ها. این دیدگاه باعث می شود که نوع تفریحات و نحوه لذت جویی افراد، با معیارها و ارزش های دینی همخوانی داشته باشد.

نشاط و امید به عنوان لازمه زندگی پویا

نشاط و امید، دو بال برای پرواز انسان در مسیر زندگی پویا و هدفمند هستند. تفریح سالم نقش کلیدی در تکامل انسان، ایجاد شادی، و احساس آرامش و رضایت درونی ایفا می کند. اوقات فراغت، فرصتی مغتنم برای تجدید نیروهای جسمی و روحی است و می تواند به بهبود عملکرد فرد در ابعاد مختلف زندگی کمک کند. «ادخال سرور» (ایجاد شادمانی) در دل مؤمنان، از اعمال پسندیده و مورد تأکید اسلام است. این امر نشان می دهد که نشاط، تنها یک نیاز شخصی نیست، بلکه یک مسئولیت اجتماعی نیز محسوب می شود. زمانی که انسان با نشاط و امید زندگی می کند، بهره وری او در کارها افزایش یافته، روابط اجتماعی اش بهبود می یابد و توانایی او در مواجهه با چالش ها بیشتر می شود. این بخش از کتاب به خوبی نشان می دهد که تفریح، نه یک فعالیت لوکس، بلکه ضرورتی اجتناب ناپذیر برای سلامت جامع انسان است.

شاخص ها و مصادیق تفریحات سالم

شناخت تفریحات سالم تنها به معنای دانستن چند فعالیت خاص نیست، بلکه نیازمند درک شاخصه هایی است که هر فعالیتی را در دسته تفریحات سازنده قرار می دهد. کتاب تفریح سالم با دقت به این شاخصه ها و سپس به مصادیق عملی آن ها می پردازد.

شاخص های تفریح و شادی سالم

تفریحات سالم ویژگی های مشترکی دارند که آن ها را از تفریحات مخرب متمایز می کند. این شاخص ها، معیار قضاوت درباره هر نوع فعالیت تفریحی هستند:

• انگیزه سالم و هدفمند بودن تفریح: تفریح سالم باید با نیت و هدف معقولی انجام شود. این هدف می تواند تجدید قوا، یادگیری، رشد معنوی، یا تقویت روابط اجتماعی باشد. تفریح صرفاً برای گذران وقت یا فرار از واقعیت، نمی تواند انگیزه سالمی تلقی شود.

• رعایت حد اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط: هر فعالیت مفیدی، در صورت افراط یا تفریط، می تواند به ضرر تبدیل شود. تفریح نیز از این قاعده مستثنی نیست. پرداختن بیش از حد به تفریح یا کاملاً بی توجهی به آن، هر دو به سلامت روان و جسم آسیب می رساند. اعتدال، کلید حفظ تعادل در زندگی است.

• رعایت حقوق فردی و اجتماعی: تفریح نباید منجر به تضییع حقوق خود فرد (مانند خواب کافی، انجام وظایف) یا حقوق دیگران (مانند همسایگان، خانواده، یا جامعه) شود. احترام به شخصیت خود و دیگران، از اصول اساسی تفریح سالم است.

• اجتناب از لغو، لهو و لعب: «لغو» به فعالیت های بیهوده و بی فایده، «لهو» به فعالیت هایی که انسان را از هدف اصلی زندگی و رشد باز می دارد و «لعب» به بازی هایی که جنبه جدی ندارند یا با حق و حقیقت منافات دارند، اشاره دارد. تفریح سالم نباید در این دسته بندی ها قرار گیرد و باید حداقل به نوعی به رشد یا آرامش واقعی منجر شود.

مصادیق عملی تفریحات سالم از دیدگاه کتاب

با در نظر گرفتن شاخصه های فوق، کتاب به معرفی مصادیق متنوعی از تفریحات سالم می پردازد که در ادامه به برخی از مهمترین آن ها اشاره می شود:

1. سفر و پندآموزی: سفر، چه از نوع سیاحتی، زیارتی یا علمی، فرصتی برای دیدن جلوه های آفرینش، آشنایی با فرهنگ ها، و پندآموزی از تاریخ و سرنوشت اقوام گذشته است. سفر موجب گشایش خاطر و افزایش بصیرت می شود.

2. کار و تلاش مولد و تغییر نگرش در کارها: خود کار و فعالیت هدفمند، اگر با نیت درست و نگاهی متفاوت انجام شود، می تواند منبع نشاط و رضایت باشد. تغییر نگرش به کار به عنوان یک فعالیت سازنده و لذت بخش، نه صرفاً یک وظیفه، باعث افزایش شادی درونی می شود.

3. فعالیت های فرهنگی و فکری: شرکت در جلسات علمی و ادبی، مطالعه کتاب های مفید، شرکت در بحث های فکری و فرهنگی، همگی به رشد فکری و معنوی کمک می کنند و از مصادیق تفریحات سالم هستند.

4. روابط اجتماعی سازنده (صله رحم): تقویت روابط خانوادگی و دوستانه از طریق صله رحم و معاشرت با افراد صالح، موجب نشاط روحی و حس تعلق می شود. اینگونه تفریحات، بنیان های جامعه را نیز تقویت می کنند.

5. مزاح، شوخی و خنده حلال: مزاح و شوخی های توأم با ادب و اخلاق، به شرطی که از دروغ، غیبت، تهمت و تمسخر عاری باشند، می توانند موجبات نشاط و گشایش خاطر را فراهم آورند. اسلام خنده و شادی حلال را منع نمی کند.

6. امور هنری: پرداختن به هنر، اعم از نقاشی، خطاطی، شعر، موسیقی حلال و سایر هنرهای اصیل، به روح انسان لطافت می بخشد و منبع آرامش و نشاط است. هنر، تجلی زیبایی شناسی الهی و انسانی است.

7. ورزش: اهمیت ورزش در سلامت جسم و روان از دیدگاه اسلام بسیار مورد تأکید است. انواع ورزش های حلال و مفید، مانند شنا، سوارکاری، تیراندازی و سایر ورزش ها، به تقویت بدن، افزایش نشاط و کاهش استرس کمک می کنند.

8. بازی با فرزندان: بازی و شوخی با کودکان، نه تنها برای تربیت و رشد آن ها ضروری است، بلکه برای والدین نیز منبعی از شادی، نشاط و تجدید انرژی به شمار می رود. این فعالیت، پیوند عاطفی خانواده را تقویت می کند.

9. بهره گیری از طبیعت و مظاهر الهی: حضور در طبیعت، مشاهده زیبایی های خلقت، و تفکر در آیات الهی، به انسان آرامش عمیق روحی و معنوی می بخشد. این ارتباط با طبیعت، ذهن را از دغدغه های روزمره رها می کند.

10. برگزاری مراسم جشن های مذهبی و اعیاد: اعیاد مذهبی و مناسبت های شاد دینی، فرصتی برای گردهمایی، شادمانی و تجلیل از ارزش های الهی هستند. این جشن ها به جامعه نشاط و وحدت می بخشند.

«حضرت رسول صلی الله علیه و آله می فرمایند: «تفریح کنید و بازی کنید؛ زیرا دوست ندارم که در دین شما خشونتی دیده شود.» این حدیث شریف، سند مهمی بر جواز و تأکید دین اسلام بر نشاط و تفریح سالم است، که نشان می دهد اسلام دین شادابی و دوری از خشونت بی مورد است.»

شاخص ها و مصادیق تفریحات مخرب

در مقابل تفریحات سالم که به رشد و تعالی انسان کمک می کنند، دسته دیگری از تفریحات وجود دارند که نه تنها سودمند نیستند، بلکه به جسم و روان آسیب می رسانند و انسان را از مسیر سعادت دور می کنند. کتاب تفریح سالم با جزئیات به شاخصه ها و مصادیق این نوع تفریحات می پردازد و عواقب سوء آن ها را تبیین می کند.

شاخص های تفریح مخرب

تفریحات مخرب نیز مانند تفریحات سالم، ویژگی های مشترکی دارند که آن ها را قابل شناسایی می کند. این شاخص ها شامل موارد زیر هستند:

• عدم رعایت حد اعتدال و منجر شدن به افراط: تفریحات مخرب معمولاً مرزهای اعتدال را زیر پا می گذارند و به افراط می انجامند. این افراط می تواند منجر به اتلاف وقت، هزینه، سلامتی یا حتی از دست دادن کنترل بر زندگی شود.

• تجاوز به حقوق دیگران و تضعیف شخصیت فردی: بسیاری از تفریحات مخرب، به طور مستقیم یا غیرمستقیم، حقوق افراد دیگر را پایمال می کنند (مانند آزار و اذیت، ایجاد مزاحمت، مصرف منابع جامعه). همچنین، اینگونه فعالیت ها می توانند به تضعیف کرامت و شخصیت خود فرد نیز منجر شوند.

• لغوگویی و بیهودگی (ایجاد وقت گذرانی صرف و بی حاصل): همانطور که قبلاً اشاره شد، لغو به هر فعالیتی گفته می شود که بی هدف، بی فایده و بی حاصل باشد. تفریحات مخرب اغلب در این دسته قرار می گیرند و صرفاً به گذران وقت بدون هیچ بازدهی مثبت منجر می شوند و انسان را از اهداف اصلی زندگی دور می کنند.

مصادیق تفریحات مخرب و دلایل حرمت شرعی و عواقب سوء آن ها

کتاب مصادیق متعددی از تفریحات مخرب را برمی شمارد و تحلیل می کند که چرا این فعالیت ها از منظر شرعی حرام یا مکروه هستند و چه عواقب سوئی برای فرد و جامعه دارند:

1. طنز دروغ و افترا: شوخی هایی که پایه و اساس آن ها دروغ، تهمت یا افترا به دیگران است، نه تنها حلال نیستند، بلکه به روابط انسانی آسیب می رسانند و گناه محسوب می شوند. این نوع طنز، باعث تخریب اعتماد و هتک حرمت افراد می شود.

2. پاساژگردی بی هدف و مصرف گرایی: گشت و گذار بی هدف در مراکز خرید، بدون قصد خرید واقعی و صرفاً برای وقت گذرانی، می تواند منجر به مصرف گرایی بی رویه، اتلاف وقت و انرژی، و دوری از فعالیت های مفیدتر شود. این امر فرهنگ مادی گرایی را تقویت می کند.

3. مصرف قلیان و دخانیات: مصرف هر نوع دخانیات، از جمله قلیان، به دلیل مضرات جسمی و روحی فراوان، از تفریحات مخرب محسوب می شود. از منظر پزشکی و دینی، آسیب رساندن به بدن خود و دیگران ناپسند و در مواردی حرام است. قلیان به دلیل جذابیت های کاذب و آسیب های جبران ناپذیرش، به وضوح در این دسته جای می گیرد.

4. بازی های رایانه ای مخرب و اعتیادآور: در حالی که برخی بازی های رایانه ای می توانند مفید باشند، اما بسیاری از آن ها به دلیل محتوای نامناسب (خشونت، بی اخلاقی)، اعتیادآوری شدید، و اتلاف وقت، به تفریحات مخرب تبدیل شده اند. این بازی ها می توانند به افت تحصیلی، مشکلات روانی، و انزوا منجر شوند.

5. تماشای ماهواره و تهاجم فرهنگی: ماهواره و شبکه های اجتماعی نامناسب، اغلب محتوایی را پخش می کنند که با ارزش ها و آموزه های دینی و فرهنگی جامعه اسلامی در تضاد است. تماشای بی رویه این برنامه ها می تواند به تهاجم فرهنگی، تضعیف باورهای دینی، و از بین رفتن حریم خانواده منجر شود. اهداف پنهان برخی از این شبکه ها، تغییر سبک زندگی و ارزش های جامعه است.

6. اعتیاد به اینترنت و وب گردی بی هدف: اینترنت ابزاری قدرتمند است، اما استفاده بی هدف و اعتیادآور از آن، بخصوص وب گردی های طولانی و بی ثمر، از مصادیق تفریحات مخرب به شمار می رود. این اعتیاد می تواند منجر به انزوا، افت عملکرد شغلی یا تحصیلی، و مشکلات روانی شود.

7. مهمانی های مخرب و غیر اخلاقی (اکس پارتی): مهمانی هایی که در آن ها حدود شرعی و اخلاقی رعایت نمی شود، مانند مجالس رقص و لهو و لعب، مصرف مشروبات الکلی، و روابط نامشروع، به وضوح از مصادیق تفریحات مخرب و حرام هستند. اینگونه مجالس به فساد فردی و اجتماعی دامن می زنند.

8. مصرف مواد مخدر و روان گردان: هرگونه ماده ای که سلامت جسم و روان را به خطر اندازد و انسان را از حالت طبیعی خارج کند، مانند مواد مخدر و روان گردان، از بزرگترین مصادیق تفریحات مخرب و حرام محسوب می شود. عواقب ویرانگر این مواد بر فرد، خانواده و جامعه، بر کسی پوشیده نیست.

9. قمار و دلایل حرمت آن: قمار به هر شکلی که باشد، به دلیل ماهیت زیان بارش که منجر به مال باختگی، دشمنی و کینه، و از بین رفتن اخلاق می شود، در اسلام حرام است. قمار باعث وابستگی و از بین رفتن نیروی کار و تولید در جامعه می شود.

10. موسیقی غنا (حرام) و آثار شوم آن در احادیث: در اسلام، موسیقی به دو دسته حلال و حرام (غنا) تقسیم می شود. غنا به موسیقی گفته می شود که به طرب انگیز و شهوت انگیز باشد و انسان را به سوی گناه سوق دهد. احادیث فراوانی به آثار شوم غنا، از جمله بی توجهی به یاد خدا، ایجاد نفاق در قلب، و دوری از فضایل اخلاقی، اشاره کرده اند. تمایز میان موسیقی حلال و حرام، نکته ای کلیدی در تفریح سالم از دیدگاه اسلام است.

«به نظر می رسد که فرح چیزی شبیه پایکوبی و حرکات بدنی است که به علت هیجانات شدید در انسان نمودار می شود و مهار انسان را در دست می گیرد و وی را به رفتارها و حرکات غیرقابل کنترل وادار می کند.» این تعریف، نشان می دهد که تفریحی که کنترل انسان را از او بگیرد و به رفتارهای ناسالم منجر شود، از محدوده تفریح سالم خارج است.

نتیجه گیری و جمع بندی

کتاب تفریح سالم اثری عمیق و کاربردی از اعظم رضازاده و داوود کمیجانی است که با رویکردی جامع و مستند به آموزه های دینی، به تبیین مفهوم تفریح سالم و مخرب می پردازد. این کتاب با در نظر گرفتن نیاز طبیعی انسان به نشاط و شادابی، راهکارهایی عملی و منطبق با اصول اسلامی برای تجربه یک زندگی پویا، متعادل و پر از آرامش ارائه می دهد.

پیام اصلی کتاب این است که تفریح نه تنها در اسلام مذموم نیست، بلکه یک ضرورت برای سلامت جسم و روان و رسیدن به سعادت حقیقی است، به شرط آنکه در چارچوب ضوابط شرعی و اخلاقی قرار گیرد. این اثر به وضوح تفکیک می کند که کدام فعالیت ها، با چه انگیزه ها و آثاری، می توانند به عنوان تفریح سالم شناخته شوند و کدام یک، با توجه به عواقب زیان بارشان، در دسته تفریحات مخرب قرار می گیرند. تأکید بر اعتدال، رعایت حقوق فردی و اجتماعی، و دوری از لغو و بیهودگی، از نکات کلیدی است که در طول کتاب به دفعات یادآوری شده است.

نویسندگان با بررسی آیات قرآن و روایات اهل بیت (علیهم السلام)، نشان می دهند که چگونه جهان بینی الهی و سبک زندگی اسلامی، پایه ای محکم برای انتخاب تفریحات سازنده و اجتناب از مفاسد فراهم می آورد. این کتاب نه تنها به تعریف و دسته بندی می پردازد، بلکه با ارائه مصادیق متنوع و تحلیل دلایل شرعی و پیامدهای هر نوع تفریح، خواننده را به درک عمیق تری از موضوع می رساند.

کاربردی کردن آموزه های این کتاب در زندگی روزمره، می تواند به افراد، خانواده ها و جامعه کمک کند تا از دام تفریحات مخرب رها شده و به سمت سبک زندگی شاداب، پرنشاط و در عین حال معنوی گام بردارند. خواندن این کتاب به ما یادآوری می کند که سعادت دنیوی و اخروی، در گرو انتخاب های هوشمندانه و هدفمند در تمام ابعاد زندگی، حتی در اوقات فراغت، محقق می شود.

مطالعه کامل کتاب تفریح سالم به تمام علاقه مندان به سبک زندگی اسلامی، والدین، مربیان، دانشجویان و پژوهشگران، و هر فردی که به دنبال نشاط و آرامش پایدار در پرتو آموزه های دینی است، قویاً توصیه می شود. این اثر ارزشمند، بیش از یک معرفی ساده، راهنمایی جامع برای بهبود کیفیت زندگی از دیدگاهی منحولانه و عمیق است.

درباره نویسندگان

اعظم رضازاده و داوود کمیجانی، دو نویسنده کتاب تفریح سالم هستند که با تخصص و دانش خود در زمینه آموزه های دینی، اخلاق و روانشناسی، به نگارش این اثر ارزشمند پرداخته اند. آن ها با پژوهش در متون قرآنی و روایی، تلاش کرده اند تا راهکارهای عملی برای داشتن یک زندگی شاداب و متعادل از منظر اسلام را به مخاطبان ارائه دهند. سوابق علمی و پژوهشی این نویسندگان، به محتوای کتاب اعتبار و عمق ویژه ای بخشیده است و آن ها را به منابعی قابل اعتماد در این حوزه تبدیل کرده است.

سوالات متداول

تفریح سالم از منظر اسلام چه تعریفی دارد؟

از منظر اسلام، تفریح سالم فعالیتی است که ضمن ایجاد نشاط و آرامش روحی و جسمی، به رشد و تعالی فرد کمک کند، با اصول اخلاقی و شرعی منافات نداشته باشد، و از افراط و تفریط به دور باشد. این تفریحات نباید به ضرر خود فرد یا دیگران باشد و او را از اهداف اصلی زندگی (عبودیت، تلاش، خانواده) باز ندارد.

کتاب تفریح سالم چه کمکی به مخاطب می کند؟

این کتاب به مخاطب کمک می کند تا با مبانی نظری تفریح در اسلام آشنا شود، شاخصه های تفریحات سالم و مخرب را بشناسد، و مصادیق عملی هر یک را در زندگی روزمره تشخیص دهد. هدف اصلی، راهنمایی خواننده برای انتخاب آگاهانه تفریحاتی است که به سعادت دنیوی و اخروی او منجر شود و نشاط پایدار را به ارمغان آورد.

آیا این کتاب فقط برای قشر خاصی از جامعه مناسب است؟

خیر، در حالی که کتاب به طور خاص بر آموزه های دینی و اسلامی تمرکز دارد، اما مفاهیم بنیادین آن در مورد نشاط، آرامش و اهمیت اوقات فراغت، برای عموم جامعه مفید و کاربردی است. بخصوص برای والدینی که قصد تربیت دینی فرزندان خود را دارند و هر فردی که به دنبال بهبود کیفیت زندگی و سلامت روانی خود است، بسیار مناسب است.

مهم ترین تفریحات سالم توصیه شده در کتاب کدامند؟

از مهم ترین تفریحات سالم توصیه شده در کتاب می توان به سفر (سیاحتی، زیارتی، علمی)، کار و تلاش مولد، فعالیت های فرهنگی و فکری، صله رحم و روابط اجتماعی سازنده، مزاح و شوخی حلال، امور هنری، ورزش، بازی با فرزندان، بهره گیری از طبیعت، و برگزاری مراسم جشن های مذهبی و اعیاد اشاره کرد.