اما و اگرها درباره ارسال پرونده ایران به شورای امنیت/ تحریم های ماقبل برجام باز می گردد؟

رسول سلیمی: شورای حکام 35عضوی آژانس بین المللی انرژی اتمی روز چهارشنبه قطعنامه ای را تصویب کرد که در آن از ایران می خواهد همکاری های خود با این سازمان را افزایش دهد و ممنوعیت اخیر خود را برای بازرسان ارشد لغو کند. این قطعنامه که توسط بریتانیا، فرانسه و آلمان پیشنهاد شد، با 20رای موافق، 2رای مخالف و 12رای ممتنع به تصویب رسید.

در بیانیه وزارت امور خارجه کشورمان نیز آمده است: “جمهوری اسلامی ایران ارایه و تصویب این قطعنامه را یک اقدام سیاسی و غیر سازنده و ادامه سیاست های شکست خورده قبلی برخی از کشورهای غربی و تلاش برای سوء استفاده سیاسی از مکانیسم های بین المللی علیه کشورهای مستقل می داند. “

در واکنش به این قطعنامه، چین و روسیه و ایران در بیانیه ای مشترک تاکید کردند: «جمهوری خلق چین، جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه متقاعد شده اند که زمان آن رسیده است که کشورهای غربی اراده سیاسی نشان دهند و از چرخه بی پایان تشدید خودداری کنند که تقریبا در دو سال گذشته در حال چرخیدن بوده است و گام لازم را برای احیای برجام اتخاذ کنند. هنوز هم امکان انجام این کار وجود دارد. جمهوری خلق چین، جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه برای آن آماده هستند.»

در همین حال، لی سونگ، نماینده دایم چین در آژانس بین المللی انرژی اتمی گفته «ایران به تازگی پس از مرگ رییس جمهور ابراهیم رییسی عزای ملی برگزار کرده و قرار است انتخابات ریاست جمهوری را در اواخر این ماه برگزار کند. در این موقعیت ویژه، حرکت برخی کشورها برای تحریک ایران در جهت اهداف سیاسی مسیله هسته ای ایران غیر سازنده است.»

سفر بدون نتیجه گروسی به ایران در اردیبهشت ماه

پیشتر و در اردیبهشت 1403 و در جریان سفر رییس آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران، گروسی در جریان نشست خبری که در حاشیه کنفرانس علوم و فنون هسته ای در اصفهان برگزار شده بود با اشاره به اینکه قرار نیست توافق تازه ای بین آژانس و تهران امضا شود تاکید کرد که پیشنهاداتی شامل گام های عملیاتی به ایران داده و نمایندگان دو طرف در حال ارایه تعریف های خود از این گام های دو طرفه هستند. او در ادامه اشاره کرده بود که ایران و آژانس توافق کردند که سند پیشین توافق شده میان طرفین همچنان معتبر است و همکاری ها در آن چارچوب ادامه یابد.

اشاره گروسی به موافقت نامه ای است که طرفین در اسفند 1401 بر سر آن با یکدیگر به تفاهم رسیدند. در آن توافق طرفین در خصوص همکاری درباره مسایل پادمانی با یکدیگر به نتیجه رسیدند و قرار شد ایران درخصوص سه مکان مشکوک از نظر آژانس که در آنجا رد اورانیوم پیدا شده بود اطلاعات بیشتری را در اختیار آژانس قرار دهد.

در ماه سپتامبر، ایران بسیاری از کارشناسان ارشد غنی سازی اژانس بین المللی انرژی اتمی را در تیم بازرسی ممنوع کرد، که رافایل گروسی، رییس اژانس بین المللی انرژی اتمی، ان را “نامناسب و بی سابقه” و “ضربه ای بسیار جدی” به توانایی اژانس برای انجام کار خود به درستی خواند.

واکنش کشورها به قطعنامه علیه ایران

این در حالی است که چین و روسیه به این قطعنامه رای مخالف داده و کشورهای هند، اندونزی، کنیا، نامیبیا، قطر، ترکیه، الجزایر، ارمنستان، بورکینافاسو، بنگلادش، آفریقای جنوبی رای ممتنع دادند. هیات پاراگویه نیز فاقد حق رای بود.

علاوه بر سه کشور اروپایی پیشنهاد دهنده قطعنامه، دانمارک، اکوادور، فنلاند، ژاپن، کره جنوبی، هلند، سنگاپور، اسپانیا، اوکراین، آمریکا، اروگویه، آرژانتین، استرالیا، برزیل، بلغارستان، کانادا و کاستاریکا نیز به این قطعنامه رای موافق دادند.

در این قطعنامه که در نشست شورای حکام به تصویب رسید، بدون اشاره به همکاری های ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی، از تهران خواسته شده تا برای حل و فصل مسایل ادعایی پادمانی «اقدامات ضروری و فوری» صورت دهد.

پیش تر لارا روزن، گزارشگر تارنمای دیپلمات در یک گزارش تفصیلی خبر داده بود که ایالات متحده و سه قدرت اروپایی که بخشی از توافق هسته ای2016 ایران بودند، به رغم نگرانی های آمریکا، در نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی، قطعنامه ای را منتشر کنند که در آن ایران را به دلیل همکاری ناکافی با پادمان های هسته ای محکوم می کند.

علت تغییر نظر امریکا درباره قطعنامه علیه ایران

این در حالی است که متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در نشست خبری روز 4ژوین به خبرنگاران گفته: «قصد ندارم اقداماتی را که ممکن است در شورای حکام انجام بدهیم، از قبل بیان کنم. فقط می گویم ما در گذشته، در شورای حکام اقدامات قابل توجهی انجام داده ایم. آماده هستیم که در آینده نیز دوباره آن را تکرار کنیم و به مذاکره با شرکایمان، از جمله تروییکای اروپایی درباره اینکه دقیقا به چه شکلی خواهند بود، ادامه می دهیم.» میلر ادامه داد: «اگر قطعنامه ای در کار باشد، شاهد موضع آمریکا خواهید بود؛ اما فکر می کنم نباید انتظار داشته باید که عملکردمان ناهماهنگ با شرکایمان در تروییکای اروپایی باشد. اتحادمان با آن ها برایمان مغتنم است و انتظار من این است که ادامه یابد.»

مقام های آمریکایی می گویند که دولت برای عدم توجه اروپایی ها به ایران ارزش قایل است. همان گونه که متیو میلر گفت: «نباید انتظار داشته باشید که عملکردمان ناهماهنگ با شرکایمان در تروییکای اروپایی باشد. اتحادمان با آن ها برایمان مغتنم است و انتظار من این است که ادامه یابد.»

تروییکای اروپا در بیانیه ای مشترک در نشست آژانس بین المللی انرژی اتمی از ایران خواست «تشدید تنش های هسته ای خود را متوقف کند» و «به محدودیت های تحمیلی» توافق هسته ای2016 ایران، «برنامه جامع اقدام مشترک» بازگردد؛ توافقی که دونالد ترامپ، رییس جمهور وقت آمریکا در سال2018 به صورت یک جانبه از آن خارج شد. در بیانیه مشترک فرانسه، انگلیس و آلمان آمده است: «ما آماده ایم از تمام اهرم های دیپلماتیک موجود برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای استفاده کنیم.»

آیا نقشه راه بازگشت تحریم های ماقبل برجام در راه است؟

ناظران سیاسی معتقدند اگرچه این طرح در این مرحله نمادین است، اما هدف آن افزایش فشار دیپلماتیک بر ایران است و گزینه ای برای ارجاع بالقوه این موضوع به شورای امنیت سازمان ملل وجود دارد. در گذشته نیز قطعنامه های مشابه باعث شده است که تهران با حذف دوربین های نظارتی و سایر تجهیزات از تاسیسات هسته ای خود و افزایش فعالیت های غنی سازی اورانیوم، تلافی کند.

از سوی دیگر اژانس بین المللی انرژی اتمی گفته که تهران به طور قابل توجهی برنامه هسته ای خود را افزایش داده و اکنون مواد کافی برای ساخت چندین بمب اتمی دارد.

تحلیلگران غربی معتقدند عدم پایبندی ایران به خواسته های قطعنامه در نهایت می تواند منجر به این شود که واشنگتن، متحدان اروپایی آن و سایر شرکا، پرونده تهران را به دلیل عدم رعایت آن به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع دهند.

در شورای امنیت سازمان ملل متحد، ایالات متحده، فرانسه یا بریتانیا می توانند اعمال مجدد تمام تحریم های سازمان ملل متحد علیه ایران را که تحت اجرای قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال 2015 لغو شده است، از جمله تحریم های تسلیحاتی، هواپیماهای بدون سرنشین و موشکی و محدودیت های فعالیت های هسته ای تهران، از سر بگیرند.

لورا هولگیت، سفیر امریکا در آژانس بین المللی انرژی اتمی، در بیانیه ای به یک نقطه عطف» اشاره کرد که در ان دولت ها باید قبل از انقضای مکانیسم انجام این کار در اکتبر 2025 تصمیم بگیرند که آیا این تحریم ها را دوباره اعمال کنند یا خیر.»

311213